Morgunblaðið - 17.01.1980, Síða 28

32
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. JANÚAR 1980
Áskorendaeinvígin
Önnur grein
Eftir Margeir Pétursson
Enn er
lagt á
brattann
Viktor
Korchnoi
Korchnoi á það sameiginlegt
með Petrosjan að hvorugur þeirra
náði verulegum styrkleika fyrr en
þeir voru komnir vel yfir tvítugt,
öfugt við þá Spassky og Tal.
Korchnoi, sem fæddur er árið 1931
og því næstelstur áskorendaefn-
anna, varð ekki meistari fyrr en 20
ára gamall og það var fyrst árið
eftir að hann tók fyrst þátt í
úrslitum á skákþingi Sovétríkj-
anna.
23ja ára náði hann öðru sæti á
því móti og sama ár tók hann þátt
í sínu fyrsta alþjóðlega móti, er
hann varð efstur á alþjóðlegu
stórmeistaramóti í Búkarest.
Arið eftir kannaðist hvert
mannsbarn á Islandi við nafn
Korchnois, er hann varð efstur á
alþjóðlega skákmótinu í Hastings
ásamt Friðriki Ólafssyni, en það
var frábær og óvæntur árangur
hjá þeim báðum. í lok ársins 1956
var Korchnoi síðan útnefndur
stórmeistari af Alþjóðaskáksam-
bandinu.
Næstu ár féll Korchnoi í skugg-
ann af Tal eins og flestir aðrir
sovézkir stórmeistarar og það var
ekki fyrr en 1960 að honum tókst
að vinna fyrsta stórsigur ævi
sinnar, en þá varð hann skák-
meistari Sovétríkjanna. Árið eftir
varð hann annar á eftir Petrosjan,
en það nægði honum engu að síður
til þess að fá að tefla á milli-
svæðamótinu í Stokkhólmi. Þar
tókst honum naumlega að kqmast
áfram, með því að Friðrik Ólafs-
son vann Stein, aðalkeppinaut
hans, í síðustu umferð.
Á áskorendamótinu í Curacao
1962 byrjaði Korchnoi mjög vel, en
tapaði síðan fjórum skákum í röð
og var þar með úr leik í baráttunni
um efsta sætið. Nokkur sárabót
var það þó fyrir Korchnoi að hann
varð skákmeistari Sovétríkjanna í
annað sinn sama ár, en á áskor-
endamótinu varð hann að sætta
sig við fimmta sætið.
Næstu árin vegnaði Korchnoi
ekki vel. Honum tókst ekki að
endurvinna rétt sinn til þátttöku í
millisvæðamóti, en um áramótin
1964—5 varð hann samt sem áður
skákmeistari Sovétríkjanna í
þriðja sinn. Hann vann sér síðan
rétt til þátttöku á millisvæðamót-
inu í Sousse 1967 og naði þar öðru
til fjórða sæti eftir slæma byrjun.
I fyrstu umferð áskorenda-
keppninnar 1968 yfirbugaði Kor-
chnoi Reshevsky fremur auðveld-
lega og síðan tókst honum að
vinna sigur á Tal í geysispennandi
einvígi, sem lauk b'k—4‘Á.
í úrslitaeinvíginu við Spassky
náði Korchnoi sér aldrei á strik og
það var greinilegt hver þá var
sterkari. Samt sem áður hafði
Korchnoi tryggt sér sess meðal
allra sterkustu skákmanna heims
og það var einmitt þetta sama ár
sem honum tókst að vinna sigur á
tveimur geysiöflugum stórmótum
í röð, fyrst Wijk aan Zee og síðan
Palma de Mallorca, í bæði skiptin
með miklum yfirburðum.
Korchnoi varð skákmeistari
Sovétríkjanna 1970. Um þetta var
hann hins vegar að þyrja að
komast alvarlega upp á kant við
sovézka skáksambandið. Þjálfari
hans, Furman, var látinn hætta að
vinna með honum, en var í stað
þess fenginn til að aðstoða ungan
og upprennandi skákmann, Ana-
toly Karpov. Vart þarf að taka
fram hversu vel Karpov kom þessi
skipan mála síðar, enda höfðu þeir
Korchnoi og Furman unnið saman
lengi.
Askorendamótið 1971 hóf Kor-
chnoi á því að yfirbuga Geller
sannfærandi, en síðan tapaði hann
hinu fræga jafnteflaeinvígi við
Petrosjan með því að tapa aðeins
einni skák. Korchnoi var því úr
leik að sinni, en 1973 sigraði hann
ásamt Karpov með yfirburðum á
millisvæðamótinu í Leningrad.
Fyrsti andstæðingur hans í ein-
vígjunum var Mecking, sem hafði
orðið efstur á millisvæðamótinu í
Petropolis. Korchnoi tókst að
sigra Brazilíumanninn unga, en
aðeins fyrir sakir heppni sinnar og
harðfylgni og það var ljóst að
hann yrði að taka sig á. Það tókst
honum og í kaflanum um Petro-
sjan var lýst einvígi þeirra sem
reyndar endaði í miðjum klíðum.
Þeir Karpov og Korchnoi tefldu
síðan til úrslita um áskorenda-
réttinn á Fischer. í sjálfsævisögu
sinni, „Chess is my life“, rekur
Korchnoi hvernig þeim hafi verið
mismunað hvað undirbúning fyrir
einvígið varðaði svo og aðstoð
meðan að á því stóð. Ekki þarf að
orðlengja að Karpov náði snemma
öruggri forystu og hafði mest þrjá
vinninga yfir. En þá tókst Kor-
chnoi að vinna tvær skákir í röð og
þó að Karpov tækist að sigra í
einvíginu var það aðeins með því
að halda jafntefli í þeim skákum
sem eftir voru. í blaðaviðtali eftir
einvígið lét Korchnoi í Ijós
óánægju sína með ýmislegt varð-
andi framkvæmd þess og til þess
að bæta gráu ofan í svart dæmdi
sovézka skáksambandið hann í
eins árs bann frá alþjóðlegum
mótum vegna þessa. Þá var mælir-
inn fullur.
Árið 1976 að loknu alþjóðlegu
skákmóti í Amsterdam baðst
Korchnoi hælis sem pólitískur
flóttamaður í Hollartdi. síðan þá
hefur hann búið á vesturlöndum
og nú í ár var honum veittur
svissneskur ríkisborgararéttur.
Þetta voru eflaust þung spor fyrir
Korchnoi því að fjölskyldu sína
varð hann að skilja eftir í Len-
ingrad.
Andstæðingur Korchnois í
fyrstu umferð heimsmeistara-
keppninnar 1977 var gamall óvin-
ur, Tigran Petrosjan. Andrúmsl-
oftið í einvíginu var magnað af
gagnkvæmu hatri og Korchnoi
sagði sjálfur eftir einvígið að ef
tölva hefði verið látin meta gæði
skákanna hefði hún talið teflend-
urnar vera u.þ.b. 2300 stig að
styrkleika, en raunverulegur
styrkleiki þeirra er 300 stigum
hærri.
Polugajevsky tókst ekki að veita
Korchnoi mikla mótstöðu í undan-
úrslitunum og tókst aðeins að
vinna eina skák gegn fimm vinn-
ingum Korchnois. Korchnoi virtist
siðan ætla að leika sama leikinn
gegn Spassky í úrslitunum. Eftir
tíu skákir hafði hann hvorki
meira né minna en fimm vinning-
um yfir. En þá virðist einhver
stífla hafa brugðist því KOrchnoi
tapaði næstu fjórum skákum í röð.
Töldu margir Spassky hafa beitt
einhvers konar dáleiðslu í þeim
hluta einvígisins, en hann sat
jafnan sjálfur á stól nokkru frá
skákborðinu sjálfu og horfði á
sýningartaflið, en gekk að borðinu
sjálfu til þess eins að leika, nema
auðvitað í tímahraki.
Hvað sem hæft var í dáleiðslu-
ásökunum var taflmennskan í
einvíkinu oft fyrir neðan allar
hellur og þá sérstaklega í síðari
hluta þess. Korchnoi tókst að
lokum að sigra með því að vinna
tvær síðustu skákirnar.
Eins og mönnum er vafalaust í
fersku minni mætti Korchnoi
síðan Karpov í einvígi um heims-
meistaratitilinn í fyrra. Sagan frá
1974 endurtók sig þá að mörgu
leyti. Karpov náði þriggja vinn-
inga forskoti, en öllum á óvart
tókst Korchnoi að jafna eftir að
hafa verið í nánast vonlausri
aðstöðu.Staðan var þá 5:5, en sex
sigrar þýddu sigur í einvíginu og
jafntefli giltu ekki. Korchnoi gerð-
ist þá of bráður á sér, tefldi
vafasama byrjun með svörtu og
Karpov var ekki seinn á sér að
nota tækifærið.
Mörgum skákunnendum á Vest-
urlöndum þótti þetta að vonum
miður, því fáir skákmenn eru
jafntrúir skákgyðjunni og Korc-
hnoi, sbr. sjálfsævisögu hans sem
ber heitið „Chess is my life“.
Ástundun og elja Korchnois við
skákborðið er gífurleg, enda bygg-
ist skákstíll hans fyrst og fremst á
áratuga reynslu. Skákin er honum
allt og heitasta ósk hans er
auðvitað sú að verða viðurkenndur
sem fremsti skákmaður heims
Korchnoi kom í stutta heimsókn til Islands í fyrra og var erindið að'tæða ýmis mál við FriÖHk ólafsson
forseta FIDE. Myndin var tekin af þeim tveimur Korchnoi og Friðriki á heimili Friðriks.
enda hefur hann yfirgefið föður-
land sitt og fjölskyldu til þess að
geta stundað list sína óáreittur.
I komandi einvígi við erkifjand-
manninn, Petrosjan, liggja allir
möguleikarnir Korchnois megin
það hafa tvö síðustu einvígi þeirra
sýnt. En frá Moskvu hafa að
undanförnu borist váleg tíðindi.
Sonur Korchnois hefur verið
dæmdur í fangelsi fyrir að neita
að gegna herþjónustu. Ef hann
hefði hins vegar gengið í herinn
hefði það þýtt að hann hefði
fyrirgert möguleikum sínum á að
flytjast úr landi í langan tíma, því
að sovézk yfirvöld líta svo á að
fyrrverandi hermenn búi yfir
hernaðarleyndarmálum.
Korchnoi hefur því ekki enn
gert upp við sig hvort hann fellst á
að mæta þeim sem kunnur er
meðal skákmanna sem, helsti full-
trúi þess kerfis sem heldur fjöl-
skyldu hans fanginni, yfir skák-
borðinu. I þeirri íþrótt sem ber
frjálsri og skapandi hugsun feg-
urst vitni.
Lev
Poluga-
jevsky
Lev Polugajevsky á það sameig-
inlegt með Korchnoi að hann var
fyrir löngu búinn að slíta barns-
skónum er honum tókst í fyrsta
sinn að vinna sér rétt til þátttöku
á millisvæðamóti og síðar í áskor-
endakeppninni. En slíkt var óum-
flýjanlegt hlutskipti margra mjög
öflugra sovézkra skákmanna hér
fyrr á árum, því að einungis fjórir
til fimm efstu menn í sovézka
meistaramótinu fengu rétt til
þátttöku á millisvæðamóti og
vegna hinnar miklu breiddar segir
það sig sjálft að margur frækinn
kappi varð að sitja heima. Eftir að
millisvæðamótinu var tvískipt
hefur þetta hins vegar breyst,
þannig að nú sitja sovétmenn við
síst lakara borð en aðrir. Sú
breyting sem mestu máli skipti
var sú að fyrrverandi þátttakend-
ur í áskorendakeppninni kæmust
beint áfram í næsta millisvæða-
mót. Áður var þessu öðruvísi
farið, t.d. tókst Korchnoi ekki að
komast áfram af sovézka svæða-
mótinu 1963, þó að árið áður hafi
hann bæði orðið sovézkur meistari
og einnig tekið þátt í áskorenda-
keppninni.
Polugajevsky, sem nú er 44 ára
gamall ávann sér fyrst rétt til
þess að taka þátt í úrslitum
Skákþings Sovétríkjanna árið
1956. Þá eldskírn stóðst hann
ágætlega, og lenti í 5—7. sæti
ásamt Holmov og ungum manni
sem hann mun senn endurnýja
kynni sín við, Mikhail Tal. Tveim-
ur árum síðar komst hann aftur í
úrslit og deildi aftur fimmta
sætinu, nú með Spassky. Næstu
þrjú árin, var hann á svipuðum
slóðum, jafnan rétt fyrir neðan þá
sem komust áfram í millisvæða-
mótið eftirsótta. Árið 1961 stóð
hann sig þó mjög vel á meistara-
mótinu, hann náði öðru sæti með
14 vinningum af 20 mögulegum,
sem hefði undir venjulegum
kringumstæðum átt að duga til
efsta sætis. En þá var Boris
Spassky að hefja sigurför sína og
hann hlaut hálfum vinningi betur
og hreppti gullverðlaunin.
En þrátt fyrir að Polugajevsky
tækist ekki að sýna nægilega
keppnishörku á þessum árum var
hann þá þegar orðinn viðurkennd-
ur sem öflugur stórmeistari og
naut mikillar virðingar sém byrj-
anafræðingur. Afbrigði það sem
kennt er við hann í Sikileyjarvörn
er eitt af skemmtilegustu og
umdeildustu afbrigðum byrjunar-
fræðinnar, en allt það kerfi og
hugmyndirnar sem það byggir á
má telja sköpunarverk hans eins.
Þess má geta að nú um jólin kom
út í íslenskri þýðingu bók hans um
afbrigði þetta sem veitir bráð-
skemmtilega innsýn í vinnubrögð
stórmeistara.
Á Skákþingi Sovétríkjanna