Morgunblaðið - 09.04.1980, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. APRÍL 1980
19
Ný nefnd um
reykingavarnir
HEILBRIGÐIS- og trygginga-
málaráðherra skipaði hinn 27.
mars sl. nefnd sem fengið er það
hlutverk að endurskoða lög nr.
27/1977 um ráðstafanir til þess að
draga úr tóbaksreykingum með
hliðsjón af fenginni reynslu und-
anfarinna ára.
Auk endurskoðunar laganna er
nefndinni jafnframt falið að ann-
ast framkvæmd gildandi laga í
samvinnu við ráðuneytið, þar til
annað verður ákveðið. Kemur því
nefndin í stað „Samstarfsnefndar
um reykingarvarnir", sem skipuð
var við gildistöku laga nr. 27/1977.
í hina nýju nefnd hafa verið
skipuð: Sigrún Stefánsdóttir,
fréttamaður, Þorvarður Örnólfs-
son, framkvæmdastjóri, Auðólfur
Gunnarsson, læknir, Björn Briem,
rithöfundur og Ingimar Sigurðs-
son, deildarstjóri, og er hann
jafnframt formaður nefndarinnar.
Lukkudagar
- vinningsnúmer
í marz.
1. Utanlandsferð á vegum Samvinnuferða
kr. 350.000.- nr. 15478.
2. Hljómplötur að eigin vali frá Fálkanum
kr. 10.000.- nr. 1803.
3. Hljömplötur að eigin vali frá Fálkanum
kr. 10.000.- nr. 16149.
4. Kodak Ektra 12 myndavél nr. 4751.
5. Illjómplötur að eigin vali frá Fálkanum
kr. 10.000.- nr. 5542.
6. Skil 1552H verkfærasett nr. 22351.
7. Skáldverk Gunnars Gunnarssonar 14
bindi frá A.B. nr. 4842.
8. Kodak EK100 myndavél. nr. 5261.
9. Sjónvarpsspil. nr. 10750.
10. Vöruúttekt að eigin vali frá Liverpool
kr. 10.000.-. nr. 5500.
11. Vöruúttekt að eigin vali frá Liverpool
kr. 10.000.-, nr. 20436.
12. Kodak Pocket A1 myndavél. nr. 15298.
13. Hljómplötur að eigin vali frá Fálkanum
kr. 10.000.-, nr. 5858.
14. Vöruúttekt að eigin vali frá Liverpool
kr. 10.000.-, nr. 18875.
15. Vöruúttekt að eigin vali frá Liverpool
kr. 10.000.-. nr. 18077.
16. Kodak Pocket A1 myndavél. nr. 23355.
17. Kodak Pocket A1 myndavél. nr. 20797.
18. Kodak Pocket A1 myndavél. nr. 8130.
19. Skil 155211 verkfærasett, nr. 5541.
20. Braun hárliðunarsett RS67K, nr. 24014.
21. Hljómplötur að eigin vali frá Fálkanum
kr. 10.000.-. nr. 4588.
22. Sharp vasatölva CL 8145. nr. 26334.
23. Hljómplötur að eigin vali frá Fálkanum
kr. 10.000.-. nr. 21820.
24. Tesai ferðaútvarp, nr. 26735.
25. Kodak EK100 myndavél, nr. 17834.
26. Sharp vasatölva CL 8145, nr. 2806.
27. Ilenson æfingagalli kr. 24.000.-, nr.
17557.
28. Hljómplötur að eigin vali frá Fálkanum
kr. 10.000.-. nr. 23291.
29. Sjónvarpsspil, nr. 29797.
30. Vöruúttekt að eigin vali frá Liverpool
kr. 10.000.-. nr. 27958.
31. Kodak Pocket A1 myndavél, nr. 5831.
Upplýsingar til vinningshafa í síma 33622.
LUKKUDAGAR, ósóttir vinningar í janúar.
7. jan. Hljómplötur að eigin vali frá
Fálkanum, nr. 20440.
10. jan. Sharp vasatölva, nr. 19912.
15. jan. Tesai ferðaútvarp, nr. 1646.
18. jan. Kodak Ektra 100, nr. 20853.
23. jan. Hljómplötur að eigin vali frá
Fálkanum, nr. 21677.
29. jan. Tesai ferðaútvarp, nr. 24899.
30. jan. Tesai ferðaútvarp, nr. 14985.
31. jan. Hljómplötur að eigin vali frá
Fálkanum, nr. 1682.
Ósóttir vinningar í febrúar.
3. febr. Hljómplötur að eigin vali
frá Fálkanum, nr. 959.
6. febr. Sharp vasatölva, nr. 7088.
8. febr. Kodak Al, nr. 5859.
12. febr. Kodak Al, nr. 4415.
16. febr. Kodak Al, nr. 15376
20. febr. Tesai ferðaútvarp, nr. 3205.
24. febr. Braun krullujárn, nr. 16389.
25. febr. Kodak EK 100, nr. 20436.
28. febr. Reiðhjól að eigin vali frá Fálkan-
um, nr. 5260.
Nóbelsverðlaunahafinn Hayek á háskólafyrirlestri:
Verðbólguvandann verður
að leysa með snöggu átaki!
Brezk-austurríski heimspek-
ingurinn og hagfræðingurinn
Friedrich A. Hayek, sem fékk
nóbelsverðlaunin í hagfræði
1974, hélt 2. apríl sl. fyrirlestur
i viðskiptadeild Háskóla ís-
lands. sem nefnist „Principles
of Monetary Policy“. í þessum
fyrirlestri ræddi Hayek, sem
dvaldi hér á landi dagana 1.—-8.
apríl í boði Félags frjálshyggju-
manna, um stefnuna í peninga-
málum, viðhorfin síðustu árin
og tillögur sinar í því efni.
Hayek sagði í upphafi, að ljóst
væri, að það fyrirkomulag pen-
ingamála, sem verið hefði á
Vesturlöndum síðustu tvö
hundruð árin, væri hætt að skila
árangri. Peningakerfið væri að
hrynja. Flestir efnahagslegir
siðir og hættir hefðu orðið til við
úrval úr siðum, við langvarandi
reynslu, en svo væri ekki um
háttinn, sem hafður væri á
útgáfu peninga. Við gætum litið
aftur til baka og séð það, að árið
1914 hefði lokið tímabili stöðugs
verðlags, næstu tvö hundruð
árin á undan hefði verðlag verið
næstum því óbreytt, þegar á
heildina væri litið. Hið sama
væri að segja um Bandaríkin
fyrir 1933.
Verðbólga
vegna óstjórn-
ar peningamála
Eftir þennan tíma, um það bil
1914 í Bretlandi og 1933 í
Bandaríkjunum, hefði allt
breytzt. Horfið hefði verið frá
gullfæti í alþjóðaviðskiptum, þ.e.
frá því að miða peningamagnið,
sem hver ríkisstjórn gefur út,
við gullbirgðir viðkomandi
lands, tryggja það m.ö.o. í gulli. I
staðinn hefðu ríkisstjórnir
hvarvetna í lýðræðisríkjunum
tekið að sér stjórn peningamála.
Kaldhæðnislegt var, að margir
snjöllustu hugsuðir hagfræðinn-
ar hefðu flýtt fyrir þessari
þróun. Peningarnir urðu þannig
tæki í höndum valdsmanna, sem
þeir notuðu til þess að stjórna.
Menn hefðu haldið, að þeir gætu
örvað hagvöxt og bætt efna-
hagsleg skilyrði með skynsam-
legri stjórn peningamála, en það
hefði reynzt sjálfsblekking, og
alls staðar á Vesturlöndum
blasti við árangurinn af þessari
óstjórn: verðbólga og jafnvel
atvinnuleysi samfara henni.
Ein ástæðan til þess, sagði
Hayek, að svo hefði farið, hefði
verið sú skoðun, að hægt væri að
koma í veg fyrir atvinnuleysi
með því að dæla peningaseðlum
út i atvinnulífið og reka ríkis-
búskapinn með halla. Þessi skoð-
un væri þó alröng, þótt hún hefði
komið sér vel fyrir stjórnmála-
menn, sem þyrftu peninga til
þess að fullnægja þörfum allra
óánægðra hópa og kaupa sér
atkvæði þannig. Atvinnuleysi
yrði alls ekki umflúið með verð-
bólgu, eins og reynslan sýndi
síðustu árin á Vesturlöndum. Að
því kæmi fyrr eða síðar alls
staðar, að atvinnuleysi yrði, þar
sem verðbólgan væri aukin, af
stjórnmálamönnum.
Við þennan vanda bættist
annar. Hann væri sá, að lækning
verðbólgunnar væri því sárs-
aukafyllri sem hún væri meiri.
Mörg störf yrðu til í verðbólgu,
sem væru í rauninni óhagkvæm
miðað við önnur, og þeir, sem
þau hefðu, misstu þau, þegar
skorið væri á verðbólgumeinið.
En eitt væri þó óumdeilanlegt,
sagði Hayek. Við getum ekki
haldið lengi áfram á sömu braut,
því að hagkerfið hrynur, ef
verðbólgan verður of mikil. Þessi
sjúkdómur í verðkerfinu ríður
því að fullu, verðlagið hættir að
stjórna framleiðslunni, þeningar
hætta að vera nothæfir, vöru-
skipti eru tekin upp, en það þolir
atvinnulíf okkar, sem á allt sitt
undir þeirri sérhæfingu og
verkaskiptingu, sem peningavið-
skipti gera möguleg, alls ekki.
Verðbólgumeinið
læknast ekki
í áföngum
Verðbólgan getur að sögn
Hayeks ekki örvað atvinnulífið
nema þegar hún er að aukast, og
hún getur ekki aukizt nema að
vissu marki. En ekki er hægt af
stjórnmálalegum ástæðum að
lækna verðbólgumeinið smám
saman eða í áföngum. „Gradúal-
isminn" sé ómögulegur, sagði
Hayek, þótt vinur sinn Milton
Friedman mælti með honum og
ríkisstjórn Margrétar Thatcher í
Bretlandi væri að reyna hann.
Sú ríkisstjórn, sem reyndi
áfangalækningu, hljóti að hrekj-
ast frá í næstu kosningum, því
að lækningin sé svo sársauka-
full, kosti svo marga of mikið,
þótt það kosti þá auðvitað miklu
meira að lækna hana ekki. Það
sé hægt frá tæknilegu sjónar-
miði eða hagfræðilegu að leysa
verðbólguvandann stig af stigi,
en ekki frá stjórnmálalegu sjón-
armiði. Þess vegna verði að
lækna meinið á skömmum tíma%
þremur til sex mánuðum, með
snöggu átaki, uppskurði, en ekki
smáskammtalækningum.
Hayek sagði, að allur þessi
vandi væri vegna heimskulegrar
hagstjórnar, vegna ofmetnaðar
valdsmanna, sem hefðu haldið,
að þeir gætu skapað hagsæld
með stjórn sinni, en ekki skilið
forsendur eðlilegs vaxtar at-
vinnulífsins. Ekki væri mikill
möguleiki á því að þetta væri
lagað og vandinn leystur, á
meðan ríkisstjórnir hefðu einar
vald til þess að stjórna pen-
ingamagninu. Spyrja yrði, hvort
peningakerfið, sem við hefðum
búið við síðustu tvö eða þrjú
hundruð árin, þar sem ríkis-
stjórnir einokuðu stjórn pen-
ingamála, væri heppilegt. En
hvað ætti til bragðs að taka?
Varla væri raunhæft lengur að
miða við gullfótinn í alþjóða-
viðskiptum. Sama máli gegndi
um hann og konungsstjórn, að
hann yrði gagnslaus, þegar
menn skildu þá blekkingu, sem í
honum fælist, þ.e. að gull hefur
einungis verðmæti, ef menn trúa
því, að það sé verðmætt.
Frjáls samkeppni
í útgáfu peninga
Hayek sagðist hafa hugsað um
þetta lengi og komizt að þeirri
niðurstöðu, að svipta yrði ríkis-
stjórnir einkarétti sínum á að
gefa út peninga. Sér hefði virzt
þessi hugmynd fráleit í fyrstu,
en við nánari umhugsun og
könnun hagsögunnar komizt að
því, að svo væri ekki. Hún væri
raunhæf í þeim skilningi, að
líklegt væri, að hún væri fram-
kvæmanleg, þótt varla væri lík-
legt, að hún yrði framkvæmd,
a.m.k. í bráð. Með frjálsri sam-
keppni í útgáfu peninga væri
vonandi hægt að tryggja góða
eða trausta peninga, sem ein-
hver innstæða væri til fyrir hjá
þeim fyrirtækjum, sem gæfu
peningana út, en það hefði ekki
tekizt, á meðan útgáfurétturinn
hefði verið í höndum stjórn-
málamannanna, sem hefðu
misnotað hann til að kaupa fyrir
atkvæði. Peningar væru vara
eins og hver önnur vara, og eins
mætti keppa um framleiðslu
þeirra og annarrar yöru. Hayek
sagðist ekki eiga við það, að
margar stofnanir eða fyrirtæki
kepptu um framleiðslu sömu
peninganna, heldur að hvert
fyrirtæki gæfi út mismunandi
peninga.
Stundum væri sagt, að mark-
aðskerfið væri að hrynja. Sitt
hvað væri til í því, en það væri
ekki að hrynja vegna þess, að
það væri gallað, heldur vegna
þess að ríkið hefði ekki sinnt
þeirri skyldu sinni að tryggja
umgerðina utan um það, þ.á m.
nothæfa peninga. Einkafram-
takið væri að lamast vegna þess,
að það hefði ekki fengið að
starfa. Réttast væri að leyfa því
sjálfu að sjá fyrir nauðsynlegum
hjálpartækjum eins og pening-
um, með því að ríkið hefði
brugðizt í því.
Hayek sagði að lokum, að með
tillögu sinni væri hann að reyna
að koma í veg fyrir, að menn
gæfust upp í baráttunni fyrir
atvinnufrelsi og einkaframtaki.
Margt væri auðvitað ókannað í
þessum fræðum, en mestu máli
skipti að opna nýjan vettvang
hagfræðilegra rannsókna eins og
gert væri með þessari hugmynd
um samkeppni í útgáfu peninga,
og alltaf yrði að spyrja nýrra
spurninga.
J V
Saga Borgarættarinnar
Svartfulg
Fjallkirkjan I
Fjallkirkjan II
Fjallkrikjan III
Vikivaki
Heiðaharmur
S r
Vargur i véum
Sælir eru einfaldir
Jón Arason
Sálumessa
Fimm fræknisögur
Dimmufjöll
Fjandvinir
Almenna Bókafélagiö,
Auaturstrati 18, Skxnmuvagur 36,
sími 19707 simi 73055.
Ritsafn
Gunnars Gunnarssonar
Gunnar Gunnarsson
hefur um langt skeið
verið emn virtasti hofund.
ur á Norðurlöndum