Morgunblaðið - 20.05.1982, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. MAÍ1982
Vilhjálmur G. Lúðvíksson, sem skipar 24. sætið á framboðslista sjálfstæðismanna, flytur framsögu Markúsar Arnar
Antonssonar á Sjálfsbjargarfundi sl. þriðjudag til heyrnarskertra fundarmanna, en hann er sjálfur í þeirra hópi og les
ræðuna af handriti sem sjá má.
Aform og athafnir sjálfstæð-
ismanna í málefnum fatlaðra
Eftir Markús Örn Antons-
son borgarfulltrúa
Þegar litið er yfir störf borgar-
stjórnar Reykjavikur síðustu áratug-
ina varðandi sérstakar aðgerðir í
þágu fatlaðra og uppbyggingu þjón-
ustu fyrir þá, kemur i Ijós, að það er
ákaflega margt, sem Reykjavíkur-
borg hefur látið til sin taka á þessu
sviði og er ekki úr vegi að rifja upp
það helzta. Sumt af þessu hefur
borgin gert algjörlega að eigin frum-
kvæði, annað hefur verið i formi
samvinnu eða aðstoðar við félög fatl-
aðra og stuðningsfélög þeirra.
Á sínum tíma lagði bygg-
ingarsjóður Reykjavíkurborgar
fram fé til íbúðabygginga Or-
yrkjabandalagsins auk þess sem
bandalaginu og Sjálfsbjörgu var
úthlutað lóðum á hentugum stað,
miðsvæðis í borginni. Til ibúða í
fjölbýlishúsum við Hátún lagði
byggingarsjóðurinn fram um
100—150 þúsund á hverja íbúð og
voru það peningar, sem nokkuð
munaði um á þeim tíma, fyrir
10—12 árum, og var þá jafnvirði
eldhúsinnréttingar eða þar um bil.
Við afgreiðslu fjárhagsáætlunar
borgarstjórnar fyrir árið 1981 var
samþykkt með atkvæðum allra 15
borgarfulltrúa að veita þrem
milljónum króna á þremur árum
með fullri verðtryggingu til hins
nýja verndaða vinnustaðar, sem
Múlalundur er að reisa hjá húsum
Öryrkjabandalagsins norðan
Laugavegar, við Hátún. Þetta var
sú samþykkt borgarstjórnar, sem
segja má að hafi verið sérstaklega
gerð í tilefni af alþjóðaári fatl-
aðra. Við í minnihlutanum,
borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokks-
ins, höfum nýlega flutt tillögur
um undirbúning að sérhönnuðu
íbúðarhúsnæði borgarinnar fyrir
öryrkja, sérstakar aðgerðir í þágu
blindra og heyrnarlausra og einn-
ig ráðstafanir af hálfu félags-
málastofnunar og borgarlæknis-
embættisins til að bæta félagsleg-
ar aðstæður þeirra fatlaðra, sem
eiga við margháttaðan félagslegan
vanda að glíma og hafa einangrast
alvarlega. I þessu sambandi er
vert að rifja upp að á kjörtímabil-
inu 1974—1978 þegar Sjálfstæðis-
menn mynduðu meirihluta borg-
arstjórnar var hönnuð fyrsta sér-
byggða félagsmiðstöðin í Reykja-
vík, Ársel í Árbæjarhverfi, sem
tekin var í notkun í fyrra, og er
það fyrsta bygging sinnar tegund-
ar, sem sérstaklega er hönnuð með
þarfir fatlaðra í huga.
Margvísleg
úrræöi
Sem formaður í félagsmálaráði
Reykjavíkurborgar á árunum
1974—1978 og með setu minni i því
ráði síðan, hef ég átt þess kost að
fylgjast allnáið með félagslegum
úrræðum Reykjavíkurborgar
handa þeim íbúum, sem eru sér-
stakrar aðstoðar þurfi, og í sum-
um tilvikum hefur maður verið
svo lánsamur að fá að eiga þátt í
stefnumótun og ákvörðunum, sem
reynslan sýnir að viðkomandi aðil-
ar hafa metið mikils og sem hafa í
reynd orðið til að bæta hag þeirra
frá því sem áður var.
I þessu sambandi held ég að sé
rétt að stikla á stóru og fylgja ald-
urshópnum, frá yngstu börnunum
og upp aldursstigann, til að skýra
aðeins nánar hvað hér helzt um
ræðir.
Áberandi þáttur í öllum umræð-
um um málefni fatlaðra og óskum
eða tilmælum þeirra, hefur verið
áherzlan á sem jafnasta aðstöðu
fyrir fatlaða og aðra borgarbúa,
þannig að fatlaðir geti notið þeirr-
ar margvíslegu þjónustu, sem
borgarstofnanir almennt láta í té.
Þannig var á árunum 1976 og 1977
unnið á vegum félagsmálaráðs að
því að gera þroskaheftum börnum
kleift aö sækja hinar almennu
dagvistarstofnanir fyrir börn.
Þetta krafðist ákveðins undirbún-
ings og starfstilhögunar á heimil-
unum auk atbeina sálfræðings við
greiningu barnanna. Þroskaheft
börn sækja reglulega hinar ýmsu
dagvistarstofnanir í Reykjavík nú.
Raunar má rekja upphafið eða vís-
inn að þessari starfsemi ein 8 ár
aftur í tímann, þegar Styrktarfé-
lag lamaðra og fatlaðra fékk að-
stöðu fyrir sérdeild handa fötluð-
um á dagheimilinu Múlaborg við
Háaleitisbraut. Síðar var þessi
starfsemi sameinuð rekstri barna-
heimilisins.
Við Sjálfstæðismenn fluttum
seint á árinu 1978 tillögu í borgar-
stjórn um auknar aðgerðir á þessu
sviði og heimilisþjónustu fyrir
foreldra þroskaheftra barna auk
skammtímavistunar á upptöku-
heimilinu við Dalbraut. Reynslan,
sem fengizt hefur af þeirri starf-
semi er allgóð.
Öskjuhlíðarskólinn, sem nú er
vaxandi og hin merkasta mennta-
stofnun fyrir þroskaheft börn og
unglinga, er upprunninn hjá
Reykjavíkurborg og hét í fyrstu
Höfðaskóli og var við Sigtún, eins
og menn eflaust muna. Höfðaskól-
inn var stofnaður aðgjörlega fyrir
frumkvæði Reykjavíkurborgar og
á kostnað hennar áður en þessi
skólastarfsemi var lögbundin og
ríkið tók þátt í henni.
Grundvöllurinn
aö feröaþjónustu
fatlaðra 1974
í júní 1974 fluttu borgarfulltrú-
ar Sjálfstæðisflokksins þeir Ólaf-
ur B. Thors og Albert Guðmunds-
son tillögu í borgarstjórn Reykja-
víkur um ferðaþjónustu fatlaðra
og var hún samþykkt samhljóða.
Tillagan hljóðaði svo:
„Borgarstjórn samþykkir að fela
forstjóra SVR í samráöi við fulltrúa
Öryrkjabandalags íslands að láta
fara fram könnun á því, hvort ekki
sé timabært að SVR hefji rekstur á
sérhönnuðum vögnum fyrir fatlað og
lamað fólk í borginni, er gegni því
reglubundna hlutverki að flytja fólk-
ið milli heimila og vinnustaða.1*
Forstjóri SVR skilaði skýrslu
sinni um málið í október 1977 eftir
mjög ítarlega athugun á skipan
þessara mála hjá grannþjóðunum,
m.a. með bréfaskiptum við erlend
ráðuneyti og samgönguaðila.
Borgarráðsmenn Sjálfstæðis-
flokksins fluttu síðan tillögu um
framkvæmdir í málinu í ágúst
1978. Á þessum grundvelli hefur
síðan ferðaþjónusta fatlaðra verið
hafin og umsvif í því starfi verið
aukin.
Eins og allir hér þekkja, er það
Markús Örn Antonsson
„Eins og allir þekkja er
þaö helzta baráttumál fatl-
aðra aö tryggja sér bætt
skilyrði á hinum almenna
vinnumarkaði, að tryggja
sér aðgang að honum, sem
því miður hefur verið mjög
takmarkaður. Ryðja þarf
margvíslegum hindrunum,
ef ekki fordómum, úr
vegi, til að þessar ein-
dregnu óskir öryrkja ræt-
ist. I viðleitni til að koma
til móts við þær hefur
Reykjavíkurborg unnið
eftirtektarvert brautryðj-
endastarf með stofnun
sérhæfðrar vinnumiðlunar
fyrir öryrkja,“ segir Mark-
ús Örn Antonsson, borg-
arfulltrúi, í þessari grein.
helzta baráttumál fatlaðra að
tryggja sér bætt skilyrði á hinum
almenna vinnumarkaði, að
trygída sér aðgang að honum, sem
því miður hefur verið mjög tak-
markaður. Ryðja þarf margvísleg-
um hindrunum, ef ekki fordómum
úr vegi til að þessar eindregnu
óskir öryrkja rætist. í viðleitni til
að koma til móts við þær, hefur
Reykjavíkurborg unnið eftirtekt-
arvert brautryðjendastarf með
stofnun sérhæfðrar vinnumiðlun-
ar fyrir öryrkja.
Samþykkt um
sérhæföa vinnu-
miölun 1976
Á fundi borgarstjórnar hinn 18.
marz 1976 var svohljóðandi álykt-
un gerð:
„Borgarstjórn samþykkir að tekin
skuli upp skipulögð, sérhæfð vinnu-
miðlun á vegum Ráðningarstofu
Reykjavíkurborgar í samstarfi við
Kndurhæfingarráð ríkisins vegna
þjálfunar og hæfnisprófa fyrir ör-
yrkja, sem fram fara á þess vegum.
Verði starfsaðstaða og starfsmanna-
hald Ráðningarstofunnar eflt í sam-
ræmi við aukin verkefni á þessu
sviði.
Þá verði ennfremur kannaðir
möguleikar á að fjölga vernduðum
vinnustöðum í Reykjavík fyrir þá,
sem vegna andlegrar eða líkamlegr-
ar örorku eiga enga von um að geta
farið út á hinn almenna vinnumark-
að.
Við gerð áætlana um þessa upp-
hyggingu skal hafa mið af þeirri
könnun, sem fram fór á vegum Fé-
lagsmálastofnunar Reykjavíkur-
borgar árið 1974.
Borgarstjórn vill einnig vekja at-
hygli á því ákvæði laga frá 1970 um
endurhæfingu, að þeir sem notið
hafa endurhæfingar skuli að öðru
jöfnu eiga forgangsrétt til atvinnu
hjá riki og bæjarfélögum og er borg-
arstjóra falið að kynna þetta ákvæði
fyrir forstöðumönnum borgarstofn-
ana.“
Siðan Öryrkjadeild Ráðninga-
stofunnar hóf störf 1978 hafa 238
einstaklingar óskað aðstoðar
hennar í atvinnuleit, ráðningar til
starfa hafa verið 158. Eru þetta
tölur frá því um síðustu áramót.
Eg hef með þessu yfirliti leitazt
við að gera nokkra grein fyrir því,
sem Reykjavíkurborg hefur unnið
að málefnum fatlaðra og hvernig
að þeim málum var staðið, þegar
Sjálfstæðismenn voru í meirihluta
og hvaða málum þeir hafa beitt
sér fyrir á kjörtímabilinu, sem nú
er að ljúka.
Ýmislegt fleira má nefna, sem
snertir hagsmuni fatlaðra og til
meðferðar hefur verið hjá Reykja-
víkurborg. Ég vil í því sambandi
nefna tillögu okkar Sjálfstæð-
ismanna í borgarráði frá því í
október 1975 um að borgarverk-
fræðingi og fleiri embættis-
mönnum borgarinnar yrði falið að
kanna, hvort reisa mætti sundlaug
við endurhæfingadeild Borgar-
spítalans, Grensásdeild.
Ég hygg að Reykjavíkurborg
hafi á undanförnum áratugum
haft sérstöðu í þessum efnum í
samanburði við önnur sveitarfélög
í landinu enda kannski ekki óeðli-
legt í ljósi stærðar hennar. En
varðandi þjónustu við fatlaða eins
og aðrar félagslegar aðgerðir og
skipulagningu heilbrigðisþjón-
ustu, tel ég mjög brýnt að hún
dreifist eðlilega um landið, þannig
að í sem flestu sé hægt að leysa
vandamál fólksins í heimabyggð-
inni en að það þurfi ekki að flytj-
ast til höfuðborgarinnar ef lífs-
skilyrði breytast.
Stuðningur viö
samtök fatlaöra
I þjóðfélagi okkar, eins og
reyndar annars staðar í vestræn-
um ríkjum, hefur gætt vaxandi til-
hneigingar til miðstýringar.
Frumkvæði hefur æ meir færzt af
hendi einstaklinganna og samtaka
þeirra til hins opinbera. Kröfur
um tafarlausar aðgerðir borgar
eða ríkis eru áberandi og yfir-
gnæfandi. Minni gaumur er gefinn
að samtakamætti fólksins sjálfs
til átaka og lausnar á brýnum
verkefnum í samfélaginu. Sem
betur fer sjáum við þess glögg
merki, þrátt fyrir þessa þróun
mála, að framtak einstaklinganna
í hinum frjálsa félagsskap vakir
áfram. Við getum tekið hin ýmsu
samtök fatlaðra sem dæmi. Þann-
ig mætti lengi telja klúbba, líkn-
arfélög og góðgerðarfélög, sem
hafa unnið stórvirki og munu
áfram gera það. í málefnum fatl-
aðra hafa umtalsverðar framfarir
orðið hér í borg siðustu áratugina,
fyrst og fremst árangur af starfi
þeirra sjálfra. Þetta tel ég mjög
jákvæða og nauðsynlega þróun, og
á alla lund ber okkur að stuðla að
því að þessi félög, sem hér koma
helzt við sögu, geti áfram unnið
sitt mikilvæga starf, að þau hafi
frumkvæðið og beri ábyrgð en
opinberir aðilar styðji þau og
styrki á alla lund til að ná settum
markmiðum.
Stefna Sjálf-
stæöismanna
Frambjóðendur Sjálfstæðis-
flokksins í borgarstjórnarkosning-
unum á laugardaginn kemur hafa
mótað eftirfarandi stefnu í mál-
efnum fatlaðra:
• 1. Reykjavíkurborg taki upp
víðtækt samstarf við þau félaga-
samtök sem vinna að málefnum
fatlaðra.
• 2. Hjá Félagsmálastofnun
Reykjavíkurborgar verði sérstak-
ur fulltrúi sem verði eftirlitsaðili
með aðgerðum borgarinnar í mál-
efnum fatlaðra, svo sem ferlimál-
um, en annist einnig samskipti
stofnunarinnar við sérhópa eins
og heyrnarlausa.
• 3. Tekið verði fullt tillit til
sérþarfa fatlaðra varðandi um-
ferðarferlimál við skipulag bygg-
inga, borgarhverfa og útivistar-
svæða. Við breytingar á húsnæði
borgarinnar verði ávallt leitast
við að gera nauðsynlegar lagfær-
ingar til að auðvelda fötluðum
umgengni.
• 4. Ferðaþjónusta fatlaðra
verði efld.
• 5. Kennslumál fatlaðra verði
tekin til gagngerðrar endurskoð-
unar vegna þess að fötluðum nýt-
ast ekki alltaf almennar kennslu-
aðferðir. Námsflokkar, fjölbrauta-
skólar og iðnskólar hugi sérstak-
lega að endurmenntun þeirra er
verða fyrir fötlun, sem skerðir
möguleika þeirra til að sinna
fyrra starfi.
• 6. Lögð verði sérstök áhersla á
að fatlað fólk geti eignast hentugt
eigið húsnæði.
• 7. Kannaðir verði möguleikar
á að Reykjavíkurborg hafi for-
göngu um að skapa atvinnutæki-
færi fyrir fatlað fólk á hálfvernd-
uðum (blönduðum) vinnustöðum.
Sérhæfð vinnumiðlun fatlaðra hjá
Ráðningarstofu Reykjavíkurborg-
ar verði aukin.
• 8. Lögð verði sérstök áhersla á
að fatlaðir geti í ríkari mæli en
áður tekið þátt í sem fjölbreytt-
ustum verkefnum og verði í því
skyni m.a. lögð áhersla á menntun
táknmálstúlka fyrir heyrnarlausa
íbúa borgarinnar, þannig að þeir
geti notið nauðsynlegrar túlka-
þjónustu.
• 9. Félagsmálaráð borgarinnar
stuðli að þátttöku fatlaðra í al-
mennu félags- og tómstundastarfi
í borginni en styrki jafnframt fé-
lagsstarf fatlaðra inn í sérstofn-
unum þar sem þess er talin þörf.
• 10. Við allar ákvarðanir er
snerta máiefni fatlaðra verði haft
samráð við samtök þeirra.