Morgunblaðið - 09.08.1984, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. ÁGÚST 1984
21
Málefni aldraðra
Þórir S. Guðbergsson
Hollt
Margir ágætir þættir hafa
verið ritaðir hér í Morgunblaðið
um næringu og heilsu skrifaðir
af dr. Jóni Óttari Ragnarssyni.
Hefur dr. Jón óttar bent þar á
með rökum hversu mikilvægt
það er fyrir alla bæði yngri og
eldri að gefa betri gaum að mat
þeim sem við borðum daglega.
Er ástæða til þess að hvetja fólk
til þess að lesa þessar greinar og
huga betur að næringargildi
fæðunnar en menn hafa gert
fram til þessa.
Sérstök ástæða þykir til að
benda öldruðum á hollt og gott
mataræði þó að augljóst sé best
að temja sér hollt mataræði frá
blautu barnsbeini og fyrirbyggja
þar með marga sjúkdóma sem
geta herjað á líkama okkar á efri
árum.
Fiturík fæöa
er óholl
Æðaþrengsli og kölkun hrjáir
marga á íslandi bæði unga og
aldna. William Halbersten
læknir skrifar á þessa leið:
„Læknar þekkja nokkra þætti
slagæðaþrengsla og þeirra á
meðal er fituríkt mataræði,
offita og sérstaklega vindlinga-
reykingar. Líkindi eru til þess að
sérstaklega fitusnautt mataræði
og líkamsþjálfun geti hindrað
æðakölkun og þar með æða-
þrengsli en þetta er enn aðeins
tilgáta.
Kölkun og þar með æða-
þrengsli hrjáir almenning á
Vesturlöndum — og er þessi
sjúkdómur svo algengur að hans
sjást jafnvel merki á fólki á þrí-
mataræði
tugsaldri sem látist hefur af
slysförum. Fita og kalk er farið
að setjast inn á æðaveggi í þessu
unga fólki.
Eftir því sem lengra líður á
ævina og hægjast tekur á blóð-
rennsli safnast meira af þessum
efnum á æðaveggina og þeir taka
að harðna og þrengjast og í
slæmum tilfellum lokast slagæð
í ótíma.
Mikilvægast fyrir fólk er að
haga svo lifnaðarháttum sínum
að sem minnstar líkur séu á því
að æðarnar fari að kalka fyrir
aldur fram.“
velja fæðu sem þarf að tilreiða á
sérstakan hátt sem tekur tíma.
3. Doði. Margir aldraðir búa
einir og hafa misst samband við
vini og ættingja. Með mikilli ein-
angrun geta margir sljóvgast
svo alvarlega að þeir bókstaflega
hætta að hugsa um innihald
fæðunnar. Þeir njóta ekki lengur
vináttu og örvunar, fá sjaldan
eða aldrei heimsóknir og löngun-
in til þess að matreiða sérstaka
fæðu dvínar með hverjum mán-
uði sem líður.
4. Líkamleg fotlun. Sé fólk
fatlað á einhvern hátt, t.d.
hreyfihamlað, getur það átt sinn
„Kölkun og þar tneð æðaþrengsli hrjair almenning a Vesturlönd-
um — og er þessi sjúkdómur svo algengur að hans sjást jafnvel
merki á fólki á þrítugsaldri sem látist hefur af slysförum. Fita og
kalk er farið að setjast inn á æðaveggi í þessu unga fólki.“
Næringarskortur hrjáir
marga aldraða af
ýmsum orsökum
Fyrir skömmu sendi dr. Frið-
rik Einarsson, yfirlæknir í
Hafnarbúðum, undirrituðum
grein um svipað efni sem birtist
í skosku tímariti fyrir nokkrum
árum. Er þar lögð mikil áhersla
á mataræði meðal aldraðra og
hversu þýðingarmikill sá þáttur
er í lífi og allri líðan fólks til
líkama og sálar.
Exton-Smith, læknir, segir
þar um helstu orsakaþætti nær-
ingarskorts meðal aldraðra á
þessa leið:
1. Einvera og félagsleg einangr-
un. Margir aldraðir búa einir.
Fjölskyldan hefur splundrast og
þeir eru einir eftir í íbúðum sín-
um. Líkamleg hrörnun og
minnkandi samband við vini og
kunningja veldur meiri einangr-
un en ella. Einangrun getur svo
leitt af sér andlegan doða og litla
matarlyst. Það er einnig þekkt
staðreynd að þeir aldraðir sem
búa einir þjást oft fremur af
næringarskorti en þeir sem búa
með fjölskyldu sinni. Áhugi fyrir
umheiminum og þátttaka í fé-
lagslífi og tómstundastarfi getur
því átt verulegan þátt í að auka
matarlystina og ánægjuna við
máltíðir.
2. Vanþekking. Oft er það
beinlínis vanþekking á hollustu-
fæði og vali á næringarríkri
fæðu, sem veldur því að fólk líð-
ur af næringarskorti. Fólk þekk-
ir ekki nægilega til hollrar fæðu,
velur mat af handahófi og marg-
ir, sérstaklega aldraðir karl-
menn, sem búa einir, nenna
bókstaflega ekki að hafa mikið
umstang í kringum matinn eða
þátt í því að það hugsar sífellt
minna um hollt mataræði. Veð-
urfar á íslandi getur verið æði
rysjótt og sé eitthvað að veðri
kemst fólk oft ekki út í búð til
þess að versla og lætur sig þá
hafa að nýta það sem til er. Til-
breytni í mataræðinu verður lítil
og matarlystin verður minni. Oft
er þá gripið til þeirrar fæðu sem
einfalt er að tilreiða eins og
mjólkurmatar og brauðs. Mörg-
um er einnig ókunnugt um ýmis
hjálpartæki sem komin eru á
markaðinn og einfalda hreyfi-
hömluðum að matreiða, skera
kjöt, brauð o.s.frv.
5. Slæmur fjárhagur. Þegar
launavinnu er hætt skerðist
fjárhagur fólks oft verulega.
Margir aldraðir hafa ekki aðrar
tekjur en frá Tryggingastofnun
ríkisins, rúmar tíu þúsund krón-
ur á mánuði, og verða því að
velta fyrir sér hverri krónu með
gát. Þeir sem ekki komast leiðar
sinnar verða oft að fá sendan
mat úr búðum sem eykur enn á
útgjöld eða bókstaflega að kaupa
tilbúinn mat sem verður mörg-
um dýr. Lyf og læknishjálp hafa
nýlega hækkað verulega og getur
það einnig átt sinn þátt í því að
aldraðir velta því raunverulega
fyrir sér hvort þeir hafi efni á
því að fara til læknis og er það
miður.
Exton-Smith bendir á ýmsa
fleiri orsakaþætti svo sem litla
matarlyst af ýmsum ástæðum
(veikindi, slys o.fl.), lélega
tannhirðu meðal aldraðra, melt-
ingartruflanir sem eru mjög svo
algengar hjá öldruðum o.fl.
Ekki er nokkur efi á því að
auka þarf upplýsingar og
fræðslu meðal aldraðra um hollt
mataræði verulega frá því sem
nú er. Aldraðir þurfa að fá jafn-
góða fræðslu um hollan mat eins
og verðandi mæður um fæðu
fyrir ungbörn. Auka þarf sömu-
leiðis fræðslu meðal sjúkraliða,
félagsráðgjafa, iðjuþjálfa,
hjúkrunarfræðinga og fleiri
stétta sem veita öldruðum lið á
einhvern hátt á stofnunum, i
heimahúsum, félagsstarfi aldr-
aðra, dagvistun og fleiri slíkum
stöðum. Félagsmálastofnun
Reykjavíkur efndi til námskeiða
fyrir aldraða karlmenn fyrir
skömmu með góðum árangri.
Opinberir aðilar og áhugafélög
þurfa að taka höndum saman
um að auka fræðslu um hollt
mataræði. Allt tekur sinn tfma.
En hollt mataræði er undirstaða
fyrir góða líðan fólks og getur
átt sinn þátt í að fyrirbyggja
ótímabæra hrörnun á efri árum.
KVENSKOR
Stærð 36—41
Litur: Svart
Kr.795
Stærð 36—41

!KAUPGARÐUR!
ENGIHJALLA 8. POSTSENDUM. SIMI 44455 - 46866.