Morgunblaðið - 09.08.1984, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. ÁGÚST 1984
Vindmyllur til Bandaríkjanna,
bátaverksmiðja á Indlandi
og framleiðsla krabbastauta
SKJÓTT skipast veóur í lofti. Þaó er
ekki ýkja langt síóan fslendingum
hætti til að líta nióur á Færeyinga og
telja þá okkur minni menn. Sú tíð er
nú lióin og sá, sem til Færeyja kem-
ur, sér stórhuga þjóó, þó smá sé,
sem fæst við verkefni af ýmsu tagi,
sem við þekkjum varla nema af af-
spurn. Fiskirækt er þar mun lengra
komin en hér því auk lax- og sil-
ungsræktar eru þeir byrjaðir á rækt-
un kræklings og ostru svo eitthvað
sé nefnt og hörpudiskræktun er í
sjónmáli. Þá eru þeir að reisa verk-
smiðju til framieiðslu á krabba-
stautum úr fiskmassa, þeir standa í
gerð samninga við Bandaríkin um
útflutning á vindmyllum í stórum
stíl og þeir eru að reisa bátaverk-
smiðju á Indlandi.
Einn hinna miklu athafna-
manna í Færeyjum er Tomas Ara-
bo, formaður Vestnorrænu sam-
starfsnefndarinnar og fyrrum
framkvæmdastjóri Strandfara-
skipa landsins. Undirritaður hitti
hann að máli í Færeyjum fyrir
nokkru og spurði hvað helst væri á
döfinni hjá honum sjálfum, nefnd-
inni og öðrum í Færeyjum.
Að flytja þekkingu
milli landa
„Eftir að ég hætti hjá Strand-
faraskipum landsins, var ég ráð-
inn hjá Vestnorrænu samstarfs-
nefndinni 1981. Aðalmarkmiðið
með þessu samstarfi landanna er
að byggja upp tengsl milli þeirra,
fyrirtækja og einstaklinga svo
möguleiki myndist á samstarfi,
sem síðan byggist upp án
fjárhagslegs stuðnings. 1 því sam-
bandi má nefna skipaferðirnar
milli íslands og Færeyja, Skipa-
rakstur. Þær ferðir hafa gengið
vel og starfsemin aukizt á eigin
spýtur. En auk þess veitir nefndin
stuðning til ýmissa framkvæmda,
bæði á Grænlandi og íslandi og
má þar nefna nýtingu veiðivatna á
Austurlandi, sem hugsanlega
aukabúgrein, en til þess er veitt
tæpum 800.000 krónum. Þá er nú í
gangi samstarf milli Grænlend-
inga, íslendinga og Færeyinga,
sem felst í leit að hörpuskelfisk-
miðum og er tæpum 2 milljónum
króna veitt til þess. Samstarfinu
er þannig háttað, að við leitina eru
tveir bátar, annar íslenzkur með
íslenzkum skipstjóra og íslenzkum
útbúnaði, en hinn með færeyskum
— rætt við Tomas
Arabo, athafnamann í
Færeyjum og formann
Vestnorrænu sam-
starfsnefndarinnar
skipstjóra og færeyskum útbún-
aði. Við teljum okkur vita að mik-
ið er af hörpudiski við Grænland,
málið er bara að finna hann og í
þessu sambandi flytjum við þekk-
ingu út frá íslandi og Færeyjum
til Grænlands. Þetta byggist sem
sagt á að byggja upp sambönd
manna á milli, flytja þekkingu á
milli landanna og skella því sam-
an, sem passar. Við getum ekki
stutt framkvæmdir, sem eru í
beinni samkeppni á frjálsum
markaði, en getum hjálpað við að
koma sambandinu á, til dæmis
með ferðastyrkjum. Það er mikil-
vægt að koma víða til að kynnast
mismunandi viðhorfum.
Grænlendingar eru að koma
með auknum krafti inn í þetta
samstarf í kjölfar heimastjórnar
og úrsagnar úr Efnahagsbanda-
laginu. Þar eru hins vegar mörg
ljón í veginum, sérstaklega í formi
laga og reglugerða, sem tengjast
fyrri tímum. I því tilefni verður
tekið mið af íslenzkum og fær-
eyskum lögum og reglugerðum til
að sjá hvernig þær falla að mögu-
leikunum á Grænlandi til upp-
byggingar. Þar leggjum við Fær-
eyingar og fslendingar til þekk-
inguna og kynnum þeim uppbygg-
ingu sambærilegra þátta hjá
okkur.
Auknar samgöngur
mikil nauðsyn
Þeir þættir, sem komnir eru í
gang milli Færeyja og íslands,
auknar samgöngur, eru báðum
löndunum mjög mikilvægir. Hvað
Skiparakstur varðar hófust flutn-
ingarnir á salti til íslands og kjöti
til Færeyja. Síðan hafa flutn-
ingarnir undið upp á sig á þann
hátt, að taisvert kemur frá megin-
landinu í gegn um Færeyjar til
Austfjarða, því það er jú stað-
reynd, að Austfirðirnir eru um 500
kílómetrum nær öðrum Evrópu-
löndum en Reykjavík. Það er varla
vafi á því, að beinir flutningar til
Austfjarða eru fyrirtækjum þar
hagstæðari en flutningar í gegn
um Reykjavík og ennfremur beinn
útflutningur. Við gerðum tilraunir
til þess að flytja ferskan fisk beint
frá Austfjörðum til meginlandsins
einn veturinn. Það gekk upp og
niður, en full ástæða er til að taka
þá flutninga upp aftur. Við gerð-
um nokkur mistök þar, en við
lærðum bara af þeim. Við getum
keppt við íslenzku skipafélögin í
þessu sambandi, sem sýnir sig í
því, að við flytjum talsvert af
mjöli frá íslandi.
Það hefur sýnt sig á Norður-
löndum, að samgöngur norður-
suður ganga vel, en vandamálið
hefur verið austur-vestur. Þess
vegna vorum við einu sinni með
það í huga að byrja flugferðir
milli ístands, Færeyja og Bergen í
Noregi, en vandamálið er það, að
við megum ekki styðja fram-
kvæmdir, sem verða í beinni sam-
keppni á hinum frjálsa markaði.
Við vitum, að halli myndi verða á
þessari flugleið fyrstu tvö árin,
svo ekkert hefur enn orðið úr þess-
um hugmyndum, þó nauðsynlegt
sé. Samgöngur við ísland eru ein-
staklega lélegar á veturna, aðeins
ein ferð í viku í bezta falli og það
er of ótryggt fyrir blómlegt við-
skiptalíf. Þrjár ferðir á viku er
lágmarkið, eigi þýðingin að verða
nokkur. I því sambandi höfum við
hugsað okkur nánara samstarf í
ferðamannaiðnaðinum milli land-
anna í tengslum við ferðir Nor-
rönu. Við teljum okkur eiga veru-
legra sameiginlegra hagsmuna að
gæta í ferðakynningu og mögu-
leikum á því sviði. Til dæmis með
tengslum ferða milli íslands, Fær-
eyja og Skandinavíu. 1 dag auglýsa
löndin hvert fyrir sig í stað þess
að leggja fé sitt að einhverju leyti
saman, augljóslega með meiri
árangri.
Máihindrunum verði
rutt úr veginum
Þá höfum við fjaliað nokkuð um
tjáskiptavandkvæði milli land-
anna vegna mismunandi tungu
þeirra. Þó málin séu lík, veldur
munurinn á þeim alltaf einhverj-
um vandkvæðum og í því skyni
höfum við látið fjölrita „Brot til
íslendska lesibók við orðalista" og
„íslendska mállæru" og einnig er
unnið að þýðingu námsefnis í fisk-
vinnslu á íslenzku, færeysku og
grænlenzku. Frekari útgáfa á
þessu sviði til að auðvelda sam-
vinnu milli landanna er fyrirhug-
uð, því það er ljóst að hún borgar
sig en árangur næst ekki fyllilega
nema málhindrunum verði rutt úr
veginum.
Japönsk þekking og
færeyskt hráefni
Við Færeyingar stöndum
frammi fyrir svipuðum vandamál-
um og íslendingar, það er að við
fáum ekki nægilega mikið borgað
fyrir þær fiskitegundir, sem
hingað til hafa verið taldar van-
nýttar. Þar má nefna kolmunna,
gullax og langhala auk fleiri teg-
unda. Við höfum komizt að þeirri
niðurstöðu, að rétt sé að reyna
japanska tækni á þessu sviði og
hráefni okkar, sem er betra en
þeirra. Því erum við að hefja
framleiðslu á sérstöku fiskifarsi
eftir japanskri fyrirmynd, sem
byggist á bragðlausum grunn-
massa. Úr honum eru svo
framleiddar ýmis konar matvörur
svo sem pylsur, kjötréttir og
krabbastautar. Við höfum ákveðið
að byrja á krabbastautunum enda
er mjög gott verð fyrir þá og þeir
bragðast alveg eins og náttúrlegur
krabbi. Þessi framleiðsla er ódýr
og við teljum að kolmunni og gul-
lax henti sérlega vel til hennar.
Gangi þessi tilraun verður hún
ekki aðeins okkur Færeyingum
mjög þýðingarmikil, heldur einnig
Islendingum og Grænlendingum
því þeir munu geta notið góðs af
reynslu okkar. Mistakist þetta
hins vegar höfum við tapað
nokkru fjármagni. Við því er ekk-
ert að gera, árangur næst ekki
nema með tilraunum.
Krabbastautaverksmiðja
fyrir 50 milijónir króna
Ætlunin er að framleiðslan
hefjist í Kollafirði 1. febrúar
næstkomandi og sett verður verk-
smiðja um borð í verksmiðjutog-
arann Rensatind til að vinna
grunnmassann því gæði hans
verða alltaf meiri eftir því, sem
hráefnið er nýrra. Síðan verður
grunnmassinn fluttir í land í verk-
smiðjuna þar sem endanleg mat-
vara verður framleidd úr honum.
Frá Japönum fáum við þekkingu
og reynslu, en hráefnið kemur frá
okkur, enn eitt dæmið um samein-
ingu þekkingar og möguleika.
Markaðsmöguleikar fyrir krabba-
stauta eru mjög vaxandi og eins
og er er markaðurinn mjög góður í
Bandaríkjunum og Englandi og
við gerum okkur vonir um að kom-
ast inn á meginland Evrópu líka.
Gangi þetta upp hefur það veru-
lega þýðingu í auknum útflutningi
og það er ekki bara um krabba-
stauta að ræða, það má gera úr
þessu pylsur og margt fleira og því
hefur Landstýrið stutt okkur mjög
myndarlega, en áætlað er að verk-
smiðjan kosti um 50 milljónir
króna.
Framtíðin björt með
aukinni samvinnu
Við Færeyingar lentum í veru-
legum vandræðum 1974 og 1975,
þegar olían hækkaði og okkur var
vísað af mörgum veiðisvæðum.
Síðan þá höfum við verið að
byggja okkur upp á margan hátt,
aðallega annan en hinn hefð-
bundna svo sem fiskirækt af ýms-
um tegundum, krabbastautunum,
fiskveiði- og vinnslu verkefnum í
Senegal, útflutningi á vindmyll-
um, bátaverksmiðju á Indlandi og
fleiru. Þetta hefur verið okkur
dýrt og það skilar ekki hagnaði
strax. Því hafa erlendar skuldir
okkar aukizt verulega og eru nú
um 150.000 krónur á hvert manns
barn. Það eru aðallega stóru skip-
in, bæði verksmiðjuskip og full-
komin tankskip, sem hafa aukið
skuldirnar og sem dæmi má nefna,
að verksmiðjuskipið Rensatindur
hefur líklega hækkað skuldina um
7.500 krónur á mann og Norröna
um 9.000 krónur. Á hinn bóginn
eru Færeyingar enn borgunar-
menn fyrir þessum skuldum, skili
fjárfestingin ekki arði, því að
meðaltali á hvert færeyskt
mannsbarn um 240.000 krónur á
bönkum eða sparisjóðum. Við lít-
um því björtum augum á framtíð-
ina í ljósi þeirra möguleika, sem
felast í samvinnu og flutningi
þekkingar milli landa. Á henni eru
lítil farmgjöld gagnstætt fullunn-
inni framleiðslu. Með góðri sam-
vinnu Færeyja, Grænlands og ís-
lands og skynsamlegri nýtingu
hins sameiginlega hafsvæðis land-
anna ætti framtíðin að vera
björt,“ sagði Tomas Arabo,- HG
Erling Júlíusson Ann Merete
Nýju fólki fagnað
hjá Hjálpræðishernum
Orsök óþurrkanna í Borgarfirði?
Allsherjargoðinn og sóknarprest-
urinn slógu saman kirkjugarðinn
Borgarfírói, 30. júlí.
ÞAÐ ER alltaf gledilegt að bjóða
ungt fólk velkomið til starfa á ís-
landi. í kvöld höfum við ánægjuna
af að bjóða lautinantana Ann Mer-
ete og Erling Níelsson velkomin til
íslands. Þau hjónin störfuðu við
flokkinn í Lillehammer síðastliðinn
vetur en hafa nú fengið skipun til
íslands.
Erlingur Níelsson er íslending-
ur, fæddur og uppalinn á Akur-
eyri. Foreldrar hans eru Níels
Jakob Erlingsson og Hermína
Jónsdóttir. Konan hans, Ann Mer-
ete. er frá Rodö í Norður-Ííorefiri.
Þau hjónin fljúga vestur til Isa-
fjarðar á morgun, en þar munu
þau veita starfi Hjálpræðishersins
forstöðu. Fagnaðarsamkoma verð-
ur í Hersalnum þar á sunnudag-
inn, og mun kapteinn Daníel
Óskarsson stjórna henni. En í
kvöld mun sem sagt verða sam-
koma í Herkastalanum í Reykja-
vík þar sem okkur gefst tækifæri
til að kynnast þessum hjónum,
hlýða á söng þeirra og vitnisburð
og fagna komu þeirra til íslands.
fFrétUtilkynning.)
í ÁGÚST verður á vegum Borgar-
fjarðarprófastsdæmis orlof fyrir
aldraða í eina viku í húsakynnum
Bændaskólans á Hvanneyri. Hér-
aðsfundur kýs árlega nefnd til þess
að sjá um þessa orlofsviku. í nefnd-
inni eru að þessu sinni Guðmundur
Þorsteinsson, Efra-Hreppi í Skorra-
dal, Ragnheiður Guðbjartsdóttir,
Akranesi og Hlynur Árnason, sókn-
arprestur á Borg á Mýrum.
Undanfarið hefur verið hús-
mæðraorlof á Hvanneyri í samtals
6 vikur. Að sögn sóknarprestsins í
Saurbæ, Jóns Einarssonar, hafa
konurnar komið í kirkjuna í
Saurbæ á hverjum miðvikudegi til
Hallgrímskynningar og helgi-
halds. Hafa konurnar haft nægan
tíma til að staldra við í Hallgríms-
kirkju, þar sem miklar rigningar
hafa verið undanfarið og þess
vegna lítið viðrað til útiskoðunar á
þeim stöðum, sem konurnar komu
á.
Þegar blaðamann Morgunblaðs-
ins bar að Saurbæ mátti sjá lang-
hrakið hey, gult og illa útlítandi í
kirkjugarðinum. Var sóknarprest-
urinn. sem iafnframt er Drófastur
Borgarfjarðarprófastsdæmis,
spurður, hverju þessir óþurrkar
sættu í Borgarfirðinum og hvort
ekki færi að birta til. Kom upp úr
kafinu, að Allsherjargoði Ásatrú-
armanna, Sveinbjörn Beinteins-
son og prófasturinn höfðu slegið
saman kirkjugarðinn í Saurbæ.
En Alisherjargoðinn býr innan
Saurbæjarprestakalls, á Drag-
hálsi í Svinadal.
Menn spurðu fyrir tæpum 1.000
árum, hverju goðin hefðu reiðst,
þegar hraunið brann, sem menn
stóðu á þá. Nú gætu menn allt eins
spurt að því, hvort goðin hafi
reiðst yfir enn einu samkrullinu
með þessum kristnu mönnum.
Skal þó telja líklegra, að Drottinn
Allsherjar, sem öllu ræður, hafi
ekki líkað þetta og látið rigna til
þess að heyið í Saurbæjarkirkju-
garði mætti ekki þorna. íslend-
ingar hafa haft 1.000 ár til um-
þóttunar. Nú hafi verið nóg komið
af svo góðu, þótt langlundargeð
Guðs sé með ólíkindum gagnvar
lýð sínum.
Eitthvað virðist Allsherjargoð-
inn Sveinbjörn Beinteinsson hafa
farið að hugsa mál sín gerr, þar
sem hann varpaði þessari stöku
fram.
Oft á sumrin sjást hér má,
sjálfur trúarvoðinn.
er kirkjugarðinn kátir slá,
klerkurinn og goðinn.
Þakkir
Hugheilar þakkir sendi ég öllum þeim sem glöddu mig
með heillaóskum, heimsóknum og gjöfum í tilefni af
áttræðisafmæli mínu þ. U. júlí sl.
Guð blessi ykkur öll.
Arnheiður Böðvarsdóttir,
Eíri Brú.