Morgunblaðið - 06.12.1984, Blaðsíða 58

58
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. DESEMBER 1984
Skordýraeitur og
siðferdileg skylda
— eftir ÓlafS.
Andrésson
ast til halda flestir að dagar óvar-
legrar notkunar skordýraeiturs
séu liðnir. Svo er því miður ekki.
Meðal þeirra afurða nútíma
efnaiðnaðar sem náð hafa hvað
mestri útbreiðslu er skordýraeit-
ur. Vafalaust hefur skordýraeitur
oft komið að gagni, en oft hafa
líka afleiðingar notkunar slíkra
efna valdið ófyrirsjáanlegu og
jafnvel óbætanlegu tjóni. Fjöl-
mörg dæmi slíks eru rakin í bók
Rachel Carson „Silent Spring“
sem í íslenskri þýðingu hefur hlot-
ið nafnið „Raddir vorsins þagna"
(Almenna bókafélagið, 1965). Lík-
Enn er skrifað um tjón af völdum
skordýraeiturs í virt vísindatíma-
rit, t.d. Nature hinn 9. ágúst síð-
astliðinn. Vísindamenn hljóta að
taka þá siðferðilegu afstöðu, að
reynt skuli með sem flestum ráð-
um að draga úr notkun skordýra-
eitra, einkum þeirra sem mest
áhrif hafa á aðrar lífverur en þær
sem taldar eru meindýr. Aukinn
skilningur á vistfræði, samspili
hinna ýmsu lífvera og umhverfis
þeirra, hefur ýtt undir þennan
hugsunarhátt og þá almennu af-
stöðu, að miklar þreytingar á líf-
keðjum eru sjaldnast til hagsbóta
fyrir okkur fávísa mennina sem
getum ekki gert okkur fulla grein
fyrir afleiðingum aðgerða eins og
t.d. þeirrar að útrýma öllum
skordýrum á tilteknu svæði, hvaða
hlutverki sem þau gegna.
Fjölmargir hafa nú gert sér
grein fyrir því, að í Reykjavík og
nágrenni var fyrir nokkrum árum
farið að beita skordýraeiturúðun
langt úr hófi fram. Enda þótt eng-
in vísindaleg rannsókn hafi farið
fram til að styðja þessa fullyrð-
ingu mína, þá er hún styrkt þeim
rökum, að það er siðferðileg skylda
þeirra sem úða eiturefnum að sýna,
á vísindalegan hátt, að ekki verði
skaði á lífi eða heilsu þeirra sem
byggja hið úðaða svæði (að mein-
dýrunum undanskildum). Ég varð
var við það, að fjöldi fugla dó eftir
úðun með skordýraeitri í skóg-
ræktarstöðinni í Fossvogi fyrir
ailmörgum árum. Ég er viss um að
margir hafa svipaða sögu að segja
og einnig þekki ég fólk, sem fengið
hefur eitrunareinkenni eftir
skordýraeiturúðun.
Því er það fagnaðarefni að und-
anfarin ár hefur skilningur á
áhrifum skordýraeitra og notkun
annarra efna og aðferða til að
draga úr tjóni af völdum skordýra
aukist. Undanfarin tvö sumur hef-
ur stórlega dregið úr úðun eitur-
efna í görðum Reykjavíkursvæðis-
ins, en þeir eru samt ekki síðri að
sjá en árin þar á undan. Jafnframt
hafa sumrin 1983 og 1984 farið
fram tilraunir með nýtt efni til að
vinna á aðalskaðvaldinum á
garðagróðri, þ.e. fiðrildalirfum.
Éfni þetta, sem unnið er úr gerlin-
um Bacillus thuringensis drepur
einvörðungu fiðrildalirfur en hef-
ur ekki merkjanleg áhrif á önnur

I w

„Þad er því fagnaðar-
efni aö undanfarin ár
hefur skilningur á áhrif-
um skordýraeitra og
notkun annarra efna og
aðferða til að draga úr
tjóni af völdum skor-
dýra aukist. Undanfarin
tvö sumur hefur stór-
lega dregið úr úðun eit-
urefna í görðum Reykja-
víkursvæðisins, en þeir
eru samt ekki síðri að
sjá en árin þar á und-
an.“
skordýr eða hryggdýr, ólíkt þeim
skordýraeitrum sem nú eru mest
notuð. Árangur af tilraunum með
Bacillus thuringensis hefur orðið
framar vonum (sjá Ársrit Skóg-
ræktarfélags íslands 1983), og
skyldi ég nú ætla, að frekari notk-
un B. thuringensis verði brátt
leyfð, enda veit ég ekki til að sam-
bærilegar prófanir hafi verið
framkvæmdar hérlendis á þeim
skordýraeitrum sem nú eru höfð
til garðaúðunar áður en notkun
þeirra var leyfð.
í ljósi þeirra upplýsinga og
hinna jákvæðu viðbragða sem orð-
ið hafa varðandi skynsamlega
notkun skordýraeitra eru það mér
mikil vonbrigði hvílík skrif hafa
spunnist í Morgunblaðinu út frá
bæklingi um skordýravarnir, sem
unninn var á vegum Heilbrigðis-
ráðs og Umhverfismálaráðs
Reykjavíkur, Mosfellshrepps og
Náttúruverndarnefnda Bessa-
staðahrepps, Garðabæjar, Hafn-
arfjarðar, Kópavogs og Seltjarn-
arness, og dreift var í hús í þess-
um bæjarfélögum. Vil ég ekki
blanda mer frekar i þau skrif utan
það eitt að fullyrða, að margum-
talaður bæklingur hefur þá eigin-
leika sem sérhvert gott skordýra-
eitur skal hafa: Að gera margfalt
meira gagn en ógagn.
Dr. Ólaíur S. Andrésson er lífeína-
frædingvr og vinnur við Tilrauna-
stöð Háskólans í meinafræði,
Keldum.
reglulega af
ölmm
fjöldanum!
JttorgiiiiMiiMíb