Morgunblaðið - 11.12.1984, Síða 36
36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 1984
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 25 kr. eintakiö.
Afstaða
Þorsteins skýr
Ems og lesendur Morgun-
blaðsins hafa kynnst í
tveimur fréttum blaðsins í síð-
ustu viku er afstaða Þorsteins
Pálssonar, formanns Sjálfstæð-
isflokksins, til ríkisstjórnarinn-
ar skýr og afdráttarlaus. Þor-
steinn telur að frá pólitískum
sjónarhóli séð sé nauðsynlegt að
styrkja stöðu ríkisstjórnarinnar
til að hún geti tekist á við mál af
festu. Formaður Sjálfstæðis-
flokksins telur að eftir byltuna í
kjaramálum með gengisfell-
ingarsamningnum hafi staða
ríkisstjórnarinnar veikst. Þetta
pólitíska mat sitt hefur hann
lagt fyrir þá sex menn sem sitja
fyrir Sjálfstæðisflokkinn í ríkis-
stjórninni og í síðustu viku
kynnti Þorsteinn Pálsson það á
fundum miðstjórnar og þing-
flokk sjálfstæðismanna.
Fyrir þessum fundum lá með-
al annars skrifleg tillaga um
það, að sú breyting ætti að verða
á ríkisstjórninni, að Þorsteinn
Pálsson tæki sæti í henni. Er
þessi tillaga upprunnin hjá ung-
um sjálfstæðismönnum á Akra-
nesi og endurspeglar hug
margra flokksmanna til rikis-
stjórnarinnar og ráðherrasetu á
vegum Sjálfstæðisflokksins. Af-
staða Þorsteins Pálssonar er
einnig skýr í þessu máli, eins og
fram hefur komið í fréttum
Morgunblaðsins. Hann segist
hafa lagt pólitískt mat sitt á
stöðu ríkisstjórnarinnar fyrir
ráðherra flokksins og leitað
álits þeirra á því. Séu ráðherr-
arnir sammála þessu pólitíska
mati hljóti þeir að gera tillögur
í samræmi við það. Séu þeir það
ekki, segist Þorsteinn Pálsson
ekki hreyfa neinum andmælum
við þeirri niðurstöðu og ekki
gera neinar tillögur um breyt-
ingar á skipan þessarar ríkis-
stjórnar. Hann ætli ekki að
stuðla að því eða gera neina til-
lögu um breytingu á stöðu Sjálf-
stæðisflokksins í þessari ríkis-
stjórn með átökum, annað hvort
verði það gert í samkomulagi og
samkvæmt tillögu ráðherra
flokksins eða ekki.
Þeir sem vilja hlut formanns
Sjálfstæðisflokksins og flokks-
ins sjálfs sem minnstan gefa
vafalaust lítið fyrir þá málefna-
legu afstöðu sem Þorsteinn
Pálsson hefur mótað sér í þessu
máli og ekki hikað við að skýra
frá þar sem það á við í Sjálf-
stæðisflokknum. Andstæðingar
Þorsteins og Sjálfstæðisflokks-
ins vilja ekki ræða þessi mál-
efnalegu rök heldur hamast á
þeim áróðri að Þorsteini sé
meinaður aðgangur að ríkis-
stjórninni!
Hér er um stöðu ríkisstjórn-
arinnar að ræða. Jafnt stjórn-
arsinnar sem stjórnarandstæð-
ingar eru sammála pólitísku
mati Þorsteins Pálssonar á
stöðu stjórnarinnar, hún hefur
versnað eftir gengisfellingar- og
verðbólgusamningana. Stein-
grímur Hermannsson, forsætis-
ráðherra, hefur sagt að það
vantaði kraft í stjórnina. Spurn-
ingin er þessi: Fær stjórnin ekki
þennan endurnýjaða kraft nema
með mannabreytingum? Og þá
hljóta menn einnig að velta því
fyrir sér, hvort ástæða sé til að
halda þessu stjórnarsamstarfi
áfram.
Slikar vangaveltur eru áhuga-
mönnum um íslensk stjórnmál
jafn kærar nú og ávallt áður.
Öðrum finnst þær næsta hvim-
leiðar og heldur lítils virði, þetta
sé hvort sem er allt sami graut-
ur í sömu skál. Það sem gerir
málið spennandi núna í augum
margra er hvort þeim tekst að
koma höggi á nýkjörinn for-
mann Sjálfstæðisflokksins með
því að þæfa og þvæla málið sem
lengst og mest. — Afstaða for-
mannsins liggur þó skýr og ljós
fyrir.
íslenskt mál í
ríkisfjölmiðlum
*
Astæða er til að fagna sér-
staklega áliti nefndarinnar
sem Ragnhildur Helgadóttir,
menntamálaráðherra, skipaði
til að gera tillögur um málvönd-
um og kennslu í framburði ís-
lenskrar tungu í ríkisfjölmiðl-
um.
Af hálfu menntamálaráð-
herra var brugðist skjótt við
ályktun Alþingis frá því í vor
um þetta mál. Og þótt undarlegt
kunni að virðast er næsta
óvenjulegt, svo ekki sé fastar að
orði kveðið, að ráðherrar og
nefndir á þeirra vegum skili
áliti á jafn skömmum tíma og
raun ber vitni.
Hitt skiptir þó meiru að það
sem í áliti nefnda segi sé skyn-
samlegt og framkvæmanlegt.
Morgunblaðið birti þetta nefnd-
arálit í heild sinni á laugardag-
inn, þannig að lesendur geta
sjálfir dæmt um efni þess. Þar
er ekkert ofsagt og ekkert fram
tekið sem ekki er framkvæman-
legt. Nú þarf að láta hendur
standa fram úr ermum við
framkvæmdina ekki síður en við
tillögusmíðina.
Morgunblaðið tekur sérstak-
lega undir það meginsjónarmið
nefndarmanna, að ekki skuli
stefnt að einhvers konar sam-
ræmdum ríkisframburði fyrir
tilstuðlan ríkisfjölmiðla, þvert á
mót á fjölbreytni vandaðs máls
að fá að njóta sín.
Jón Baldvin Hannibalsson, formaður Alþýðuflokksins, flytur ræðu á fundi SVS og Varðbergs á laugardaginn.
Jón Baldvin Hannibalsson, formaður Alþýðuflokksins:
Stöndum vörð um lý
andspænis alræðiske
Sovétstjórninni sérstakt kappsmál að losa Isla
„Það er rangt að leggja lýðræðis-
ríki og lögregluríki að jöfnu. Þeir
sem trúa á lýðréttindi verða að
berjast fyrir þeim og standa vörð
um þau. Hér er um grundvallarat
riði í stjórnmáiabaráttu að ræða,
þess vegna eru utanríkismál líka
stjórnmál,“ sagði Jón Baldvin
Hannibalsson, alþingismaður og
nýkjörinn formaður Alþýðuflokks-
ins, í upphafi ræðu sinnar á fundi
Samtaka um vestræna samvinnu
og Varðbergs á laugardaginn.
Ræða Jóns Baldvins á fundinum,
sem var fjölsóttur, bar yfirskrift-
ina: lltanríkismál eru líka stjórn-
mál.
Ræðumaður gerði grein fyrir
því að fram til sautján ára aldurs
hefði hann verið sanntrúaður
marxisti og kommúnisti. í þeirri
trú fælist að menn teldu það af
hinu illa að íslendingar ættu sam-
vinnu við lýðræðisríkin um varn-
ar- og öryggismál. Marxistar teldu
að vestræn ríki væru ekki annað
en gjörspillt og gömul nýlenduríki,
sem fsland ætti ekki samleið með.
Þeir tryðu á Sovétríkin sem fram-
tíðarlandið, sósíalisminn ætti að
sigra heiminn undir forystu
þeirra, öll andstaða gegn því væri
af hinu illa. Það hefði verið í rök-
réttu samhengi við þessa stjórn-
málaskoðun að hann hefði verið
einn af stofnendum samtakanna
Friðlýst land (forvera Samtaka
herstöðvaandstæðinga, innsk.
Mbl.) og ferðast um landið með
þeim Jónasi Árnasyni og Ragnari
Arnalds til að boða úrsögn Islands
úr NATO og brottför varnarliðs-
ins.
Grundvölluö á ofbeldi
Ýmislegt varð til þess að opna
augu mín fyrir raunverulegu eðli
Sovétríkjanna, sagði Jón Baldvin
Hannibalsson, og nefndi þar með-
al annars bókina Hin nýja stétt
eftir Milovan Djilas sem Almenna
bókafélagið gaf út árið 1958 í þýð-
ingu þeirra Magnúsar Þórðarson-
ar og Sigurðar Líndals.
í Sovétríkjunum væri ekki al-
ræði öreiganna heldur væru þau
alræðisríki, grundvölluð á ofbeldi,
í raun alþjóðlegt tugthús utan um
öreigana. Stefna Sovétstjórnar-
innar gagnvart öðrum ríkjum
sýndi, að ríki hennar væri árás-
argjarnt nýlenduveidi sem fylgdi
hættulegri útþenslustefnu.
Gegn þessari stefnu yrði að
verjast. Lýðræðissinnaðir jafnað-
armenn hefðu stefnu sem byggðist
á vörn gegn alræðinu, stæði vörð
um lýðréttindi, frelsi einstaklings-
ins og mannréttindi. Þeir væru
öflugasta friðarhreyfingin.
Örygginu ógnað
Öryggi íslands eins og annarra
lýðræðisríkja væri ógnað af út-
þensluáhrifum og hernaðarmætti
ríkjasamsteypu alræðisins, sem
vildi koma lýðræðisríkjunum fyrir
kattarnef. Gjalda bæri varhug við
þeim sem vildu líta á Sovétríkin
eins og hvert annað ríki, sem unnt
væri að ræða við á hefðbundnum
forsendum í samskiptum ríkja. f
málflutningi þeirra fælist ekki
nægileg varðstaða, þeir vildu ekki
leggja nógu hart að sér við að
verja þau réttindi sem skilja á
milli lýðræðis og alræðis.
Jón Baldvin Hannibalsson
greindi frá því að hann hefði þýtt
bækling eftir Vladimir Bukovsky
(sem talaði á vegum Samtaka um
vestræna samvinnu og Varðbergs
haustið 1979, innsk. Mbl.) um
hætturnar af friðarhreyfingunum.
Las hann kafla úr honum, þar sem
höfundurinn lýsir ógnarstjórninni
í Sovétríkjunum og segir að skiln-
ingur á þessu stjórnarfari sé for-
senda þess að menn skilji hættuna
af Sovétríkjunum á réttan hátt.
Varnarsamstarf
nauðsynlegt
Ríki tryggja öryggi sitt með
misjöfnum hætti. Til dæmis
mætti nefna tvenns konar hlut-
leysisafstöðu. Svíar veldu til að
mynda þann kost að standa utan
varnarbandalaga en hefðu mjög
öflugan her. Aðrar þjóðir veldu
þann kost að lýsa yfir hlutleysi en
nytu endurtryggingar frá stór-
veldi.
Hér á landi hefðu andstæðingar
þeirrar stefnu sem ísland fylgdi í
öryggismálum aldrei fært nein
haldbær rök fyrir því hvernig
staðið skyldi að hlutleysi íslands,
sem þeir boðuðu. Hið eina sem
þeir hefðu til málanna að leggja
væri að afneita því að nokkur
hætta steðjaði að landi og þjóð.
Þetta væri hættulegt viðhorf.
Menn þyrftu ekki að velkjast í
neinum vafa um, að ísland væri í
hættu. Nauðsynlegt væri að gera
hér ráðstafanir á friðartímum til
að tryggja öryggi þjóðarinnar,
þetta hefði verið gert með varn-
arsamstarfi við vestrænar þjóðir.
í Sovétríkjunum hefði verið gef-
ið út rit, þar sem fram kæmu
markmið Sovétstjórnarinnar í
hernaðarlegu tilliti gagnvart ís-
landi. Þar væri það harmað hve
illa tókst til í baráttu Sovétmanna
gegn því að bandarískum kjarn-
orkuflaugum yrði komið fyrir í
Evrópu, þó mætti ekki láta deigan
síga í viðleitninni við að reka fleyg
á milli Evrópu og Bandaríkjanna.
ísland veiki hlekkurinn
Jón Baldvin Hannibalsson sagði
að í þessu riti, sem trúlega hefði
verið samið að fyrirlagi sovéska
vamarmálaráðuneytisins, kæmi
fram sú skoðun að ísland væri
veikur hlekkur innan NATO. Það
skipti mjög miklu máli fyrir Sov-
étmenn að koma ár sinni vel fyrir
borð í landinu í því skyni að veikja
stuðning almennings við vestrænt
varnarsamstarf. Landið væri í
raun tákn samstarfs Evrópu og
Bandaríkjanna í öryggismálum og
þar að auki skammbyssa í hendi
hvers þess sem vildi ógna þessu
samstarfi eins og Lenín orðaði það
á sínum tíma. Það yrði ótrúlegur
pólitískur ávinningur fyrir Sov-
étríkin ef tækist að losa ísland úr
NATO.
Ræðumaður greindi frá efni
þessarar sovésku bókar (ísland:
Vandamál utanríkisstefnu
Moskva 1983). Þar væri vísað til
margra íslenskra heimilda og lagt
mat á stjórnmálaþróun hér á
landi með hliðsjón af sovéskum
stórveldahagsmunum. Því væri til
dæmis sérstaklega fagnað að
Framsóknarflokkurinn hefði kom-
ist til valda 1979 og það talið til
betri tíðinda í Moskvu. En einn
innlendur aðili nyti þó mestrar
virðingar í þessu sovéska riti og
hann væri jafnan nefndur Ó.R.
Grímsson í því.
Jón Baldvin minnti á að Sov-
étmenn hefðu efnt til mikils fund-
ar í Sófíu, höfuðborg Búlgaríu,
1981 þar sem blásið hefði verið til
atlögu gegn vörnum lýðræðisríkj-
anna, þar hefði „starfsáætlunin
mikla" um „friðarherferðina" á
Vesturlöndum verið samþykkt.
Hún hefði ekki skilað tilætluðum