Morgunblaðið - 11.12.1984, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. DESEMBER 1984
Fulltrúar á Alþýðusambandsþingi teknir tali
Páll Valdimarsson frá Reykjavík.
Andstæður
þurfa að skerpast
„ÞETTA er heldur máttlaust þing og lítið
merkilegt gerst hér. I'ingið einkennist af bræð-
ingi,“ sagði Páll Valdimarsson, Dagsbrúnar-
maður, í spjalli við blaðamann Mbl. á Alþýðu-
sambandsþinginu.
„Bræðingur stjórnmálaflokkanna hefur
leitt af sér fjölgun varaforseta sambandsins,
sem var fullkomlega ónauðsynlegt," sagði
Páll. „Það lá fyrir að hér yrði kosið um
varaforseta en þar sem þingið þorir ekki að
hrófla við forystunni var sæst á að fjölga
forsetum. Um fjölgun miðstjórnarmanna
var meiri óvissa — eina leiðin til að fjölga
konum í forystunni virðist hafa verið að
bæta í miðstjórnina. Konurnar eiga fullan
rétt á að fá stærri hlut en það er spurning
hvort maður á endilega að kjósa konur
vegna þess eins að þær eru konur.“
Þetta var fyrsta Alþýðusambandsþing
Páls Valdimarssonar en hann hefur áður
verið fulltrúi á þingum Verkamannasam-
bandsins. „Þetta er dálítið þyngra í vöfum
en Verkamannasambandsþingin en það felst
vissulega ákveðið lýðræði í því að hafa full-
trúa svona marga. Ég er andvígur því, að
fulltrúum verði fækkað," sagði hann.
Páll og annar Dagsbrúnarfulltrúi, Guð-
mundur J. Hallvarðsson, lögðu fyrir þingið
ítarlega kjaramálatillögu. „Við fengum
hana að vísu ekki samþykkta," sagði hann,
„en okkur tókst að koma einum kafla úr
okkar tillögu inn í ályktun þingsins. Það var
enda nauðsynlegt til að skerpa ályktunina
— plaggið sem lagt var fram hér í upphafi
var afar máttlaust og fyrir okkur vakti að
skerpa tóninn. Það tókst að nokkru leyti.
Annars má segja um kjaramálasam-
þykktina, að hún er sami bræðingurinn og
annað hér. Staða verkalýðshreyfingarinnar
endurspeglast í þessum stöðuga þjóðstjórn-
arbræðingi. Að mínu mati ættu verkalýðs-
flokkarnir að notfæra sér meirihluta sinn á
þinginu og í hreyfingunni í stað þess að vera
stöðugt að sættast á málamiðlanir. And-
stæðurnar þurfa að skerpast ef menn ætla
að ná árangri," sagði Páll.
— Nýleg Hagvangskönnun leiðir í ljós að
almenningur ber ekki mikið traust til verka-
lýðshreyfingarinnar. Hver er þín skýring á
því?
„Ég held að fólk svari því, sem það heldur
að sé ætlast til að það svari. Þessi sama
könnun segir manni líka, að fólk beri mikið
traust til kirkjunnar þótt kirkjusókn sé
sáralítil. Ég trúi ekki á þessa könnun — til
þess eru þversagnirnar of margar," sagði
Páll Valdimarsson.
Landsbyggðin
afskipt
„FÓLK AF landsbyggðinni er nokkuð afskipt á
þessu þingi, sérstaklega erum við Austfirðingar
óánægðir með að hafa ekki fengið fulltrúa í
miðstjórn sambandsins,“ sagði Jón Guð-
mundsson, varaformaður verkalýðsfélagsins
Fram á Seyðisfirði. „Flokkspólitíkin ræður allt
of miklu hér, hún er númer eitt og svo verða
sjónarmið landsbyggðarinnar og hin faglega
pólitík að falla inn í það munstur.“
Um takmarkaða tiltrú almennings á
verkalýðshreyfingunni sagði Jón m.a. að á
meðan verkalýðsbaráttan hafi verið mjög
hörð fyrr á öldinni hafi „allir vitað allt um
verkalýðsmál. Foringjarnir komu úr hópi
verkafólksins sjálfs. Nú er virknin orðin
minni, fólk fylgist minna með því, sem verið
er að gera. Okkur, sem erum í forystu fyrir
félögunum og hreyfingunni allri, hefur mis-
tekist að láta vitundina um gildi verka-
lýðshreyfingarinnar lifa með verkafólki.
Það þurfum við að vinna upp með öflugu
fræðslu- og upplýsingastarfi.
f félögunum út um landið hefur alls ekki
verið lögð nóg áhersla á þá fræðslu. Auðvit-
að ætti að leggja meginþunga á slíka starf-
semi. MFA, sem er einskonar menntaskóli
Jón Guðmundsson Mbi./Friðþjófur
verkalýðshreyfingarinnar, er mjög þörf og
gagnleg stofnun, en það vantar að leggja
áherslu á grunninn — undirstöðuna vantar
áður en komið er í þann menntaskóla.
Heima á Seyðisfirði finnur maður fyrir
þessu, þar vantar töluvert upp á að virknin
sé nóg og við getum sjálfum okkur um
kennt."
— Hvað finnst þér hafa einkennt þetta
þing fremur öðru?
„Ja, það hefur verið hér mikil hreyfing
meðal kvenna, sem ég er ágætlega sáttur við
í sjálfu sér — en mér þykir vont að vera
stillt upp þannig að ég þurfi að kjósa konu
eingöngu vegna þess að hún er kona. Þær
eiga að vinna sig upp í gegnum hreyfinguna
eins og aðrir, kvennapólitíkin á ekki að ráða.
Og svo hefur komið berlega í ljós á þessu
þingi, að hér er allt ákveðið fyrirfram, allt
er ákveðið fyrir okkur áður en við komum til
þings, eins og hún bar með sér fréttin í
Morgunblaðinu um úrslit miðstjórnarkjörs-
ins, morguninn áður en kjörið fór fram! Við
virðumst hafa komið hingað til að staðfesta
það, sem þegar hafði verið ákveðið. Engu að
síður hefur umræðan verið gagnleg og við
óbreyttir getum vitaskuld lært mjög mikið
af henni. Það er nú einu sinni eitt það gagn-
legasta að hitta kollega sína og ræða málin,“
sagði Jón Guðmundsson.
Hansína Á. Stefánsdóttir
Virknin
fer vaxandi
„ÞETTA HEFUR verið gott þing og starfsamt.
Hér hefur verið unnið mikið og athygli vakin á
mörgum málum, sem góðar umræður hafa
skapast um,“ sagði Hansína Á. Stefánsdóttir
frá Verslunarmannafélagi Árnessýslu, sem
kjörin var í miðstjórn Alþýðus&mbandsins á
þinginu.
Það kom fram í nýlegri könnun Hagvangs
á gildismati og ýmsum viðhorfum Islend-
inga, að þjóðin ber ekki sérstakt traust til
verkalýðshreyfingarinnar. — Er hreyfingin
kannski liðónýt, Hansína?
„Nei, það er hún alls ekki. Það er með
verkalýðshreyfinguna eins og til dæmis
kirkjuna, virkni hins almenna félaga er ekki
nógu mikil. Hann stendur frekar fyrir utan
og skiptir sér ekki af því sem gerist. Það er
enda margt sem glepur, fólk á sér ýmis
áhugamál, sem ekki tengjast verkalýðs-
hreyfingunni eða félagsmálum yfirleitt.
Hitt er annað, að ég tel að virkni félaga í
verkalýðsfélögunum sé að aukast, þannig er
það til dæmis í mínu félagi. En svo að virkn-
in megi verða almenn þarf að koma til meiri
upplýsinga- og fræðslustarfsemi á vegum
hreyfingarinnar.
Mér finnst hiklaust að verkalýðshreyfing-
in eigi skilið meira traust. Það viðhorf, sem
kemur fram í Hagvangskönnuninni, á ef til
vill rætur að rekja til þess, að fólk fylgist
ekki nógu vel með því, sem gerist í hreyfing-
unni — það veit einfaldlega ekki um nærri
allt, sem gerist á hennar vegum. Og aftur er
kannski meginástæðan sú, að verkalýðs-
hreyfingin hefur ekki haft aðstöðu til að
koma þeim upplýsingum nægilega vel frá
sér.“
— Stjórnmálaflokkarnir hafa orðið fyrir
mikilli gagnrýni hér á þinginu. Ert þú sjálf
sátt við hversu mikil ítök þeir hafa í störf-
um sambandsins?
„Ég er ekkert viss um að þeir hafi svo
mikil áhrif þegar kosningar eru um garð
gengnar. En það er ekkert sem segir, að það
sé nauðsynlegt að flokkarnir myndi sínar
„blokkir" fyrir þingið, það vekur óþarfa tor-
tryggni. Hinsvegar nær „pólitiska plottið",
sem svo hefur verið nefnt, aðeins til kosn-
inga. Þegar miðstjórn hefur verið kosin
vinna menn þar saman á faglegum grund-
velli, ekki flokkslegum.
Mig langar í framhaldi af þessu að benda
á hvernig blöðin hafa fjallað um þetta þing.
Þau hafa ekki lagt áherslu á neitt í sam-
bandi við það nema kosningarnar og hin
„pólitísku plott“. Þau hafa alveg látið undir
höfuð leggjast að fjalla um það, sem mestu
máli skiptir — umræðu um sjálf þingmál-
in,“ sagði Hansína Á. Stefánsdóttir.
Allir geta
setið heima...
VIGDÍS Rafnsdóttir úr trúnaðarmannaráói
verkakvennafélagsins Snótar í Vestmannaeyj-
um var í fyrsta sinn fulltrúi á Alþýðusambands-
þingi. Þinghaldið kom henni á óvart, „svo ekki
sé meira sagt“, sagði hún.
„Ég átti von á að fólk kæmi hingað til að
ræða málin,“ sagði Vigdís, „en hvernig á það
að vera hægt þegar fimm eða sex hundruð
manns sitja í salnum? Hvað geta margir
tekið þátt í umræðunum þegar fulltrúarnir
eru svona margir? Þetta er allt of stórt í
sniðum. Það þarf að fækka fulltrúum og
auka þess í stað atkvæðamagnið á bak við
hvern og einn.“
Hún sagði einn gallann, sem fjölmennið
leiddi af sér, vera þann að fólk vissi lítið um
þá, sem verið væri að kjósa í trúnaðarstörf
fyrir verkalýðshreyfinguna: „Manni sýnist
að þetta sé mikið ákveðið fyrirfram. Ósam-
ræmið milli Reykjavíkur og landsbyggðar-
innar er líka áberandi og ekki síður tog-
streitan milli fiskverkunarfólks, sem er
lægst launað í landinu, og hinna."
— En hvað um vantrú almennings á
verkalýðshreyfingunni? Hver er þín skýring
á því?
Vigdís Rafnsdóttir
„Það er rétt, fólk tekur almennt ekki mik-
inn þátt í starfi verkalýðsfélaganna. En yf-
irleitt held ég að fólk sé tregt til starfa fyrir
sín félög. Það geta allir setið heima og rifið
kjaft en það er heldur erfiðara að rífa sig
upp og gefa kost á sér í sjálfboðavinnu.
Ástandið heima í Eyjum er að vísu ágætt,
okkar félag stendur betur að vígi hvað þetta
varðar en mörg önnur.
Ég hef líka rekið mig á það hér, að ýmsir
þingfulltrúanna eru alls ekki virkir í sinum
félögum og önnur félög hafa varla efni á að
senda hingað fulltrúa. Mörg lítil félög eiga
engan fulltrúa á þinginu. Og svo er þetta of
langt — það er á mörkunum að maður nenni
að sitja yfir þessu í heila viku. Ég held að
það væri skynsamlegra að halda Alþýðu-
sambandsþing á tveggja ára fresti, þá
myndu nefndirnar starfa betur á milli
þinga. Eins og nú er held ég að nefndirnar
séu of stórar — sumar eru skipaðar tugum
fulltrúa og það er augljóslega of þungt í
vöfum," sagði Vigdís Rafnsdóttir.
Gremja og sárindi
„ÞETTA ÞING er fyrst og fremst vinnuþing.
Þróunin hefur verið sú, að það er sífellt að
fjölga þeim málaflokkum, sem fjallað er um
enda verður starfsemi verkalýðshreyfingarinn-
ar stöðugt flóknari eftir því sem þjóðfélagið
verður flóknara. Fyrir svona tólf árum hefði
vika þótt ríflegur tími fyrir Alþýðusambands-
þing — nú dugar hún ekki lengur til að vinna
eins vel og þyrfti að gera. Það veldur þreytu í
liðinu — menn eru á þingfundum frá níu á
morgnana og fram til átta og tíu á kvöldin og
svo eru nefndafundir þar fyrir utan,“ sagði
l'étur Sigurðsson, forseti Alþýðusambands
Vestfjarða, í samtali við blaðamann Mbl. í lok
Alþýðusambandsþings.
— Hvað finnst þér helst hafa einkennt
þetta þing?
„Það er þung undiralda og gremja og sár-
indi yfir því hve lítið hefur miðað áfram í
beinni kjarabaráttu á undanförnum árum.
Það hefur til dæmis ekki tekist að lyfta lág-
launahópnum upp í kapphlaupinu um launa-
fúlgurnar, það fólk hefur orðið undir og það
viðurkenna menn undir niðri.
í nýgerðum samningum var samið um
heldur meira fyrir fiskverkunarfólk — en
ekki nóg. Það er enn í lægstu launaflokkum
í landinu, neðsta þrepi launastiga ASÍ. Samt
er þetta fólkið, sem skapar mestu gjaldeyr-
isverðmætin. Gæðakröfurnar eru orðnar
það miklar, að fiskvinna er orðin fagvinna,
fyllilega sambærileg við störf í iðnaði og
önnur betur launuð störf. En það er alltaf
séð til þess að í lægsta þrepinu sé fólk á
milli húsgangs og bjargálna. Það má líkja
þessu við að maður lyfti fólki upp um eitt
þrep í stiga, upp á bjargálna þrepið, en svo
er stiganum sökkt og einu þrepi bætt við
hann efst.“
Pétur var ásamt Baldri Óskarssyni og
fleiri þingfulltrúum flytjandi kjarnyrtrar
kjaramálatillögu, þar sem hvatt var til
breytinga á pólitiskum valdahlutföllum í
landinu og myndunar þjóðstjórnarafls
vinstri manna. Talsverðar umræður urðu
Pétur Sigurðsson
um tillöguna, sem samþykkt var á endanum
nokkuð breytt. „Það er einnig einkennandi
fyrir þetta þing,“ sagði Pétur, „að menn eru
af slæmri reynslu ekki fúsir til að taka stór-
ar pólitískar ákvarðanir. Upphaflega tillag-
an var töluvert beinskeittari en sú endan-
lega en hún náði þó tilgangi sínum — sem er
að auka pólitísk áhrif verkalýðshreyfingar-
innar í landinu."
— Áhrif stjórnmálaflokkanna á störf og
stefnu þingsins hafa talsvert verið til um-
ræðu hér. Hvað sýnist þér um þau mál?
„Þetta er ekkert eina þingið, þar sem
flokkanir hafa beitt sér. Það er jafnvel
minna um það nú en stundum áður. Það er
verið að bræða saman allar pólitískar stefn-
ur í landinu; það segir manni kannski að
ríkisstjórnir undanfarinna áratuga hafa
haft of mikil áhrif á ákvarðanatöku verka-
lýðshreyfingarinnar."
— Að siðustu: Hvernig metur þú stöðu
verkalýðshreyfingarinnar að loknu þessu
þingi?
„Ja, eftir síðustu samninga halda senni-
lega ekki lengur tengsl manna í hreyfing-
unni við stjórnmálaflokkanna. Ég vona að
þetta sé ekki óskhyggja! Þótt ég sé sjálfur
flokksbundinn Alþýðuflokksmaður hef ég
alltaf verið í stjórnarandstöðu, kannski
einna mest þegar Alþýðuflokkurinn hefur
verið í ríkisstjórn. Það er nefnilega þannig,
að stjórnaröflin hafa alltaf krafist of mik-
illa fórna af verkalýðshreyfingunni, þau
hafa krafist þess að sínir menn nái áhrifum
í hreyfingunni — og orðið misjafnlega mikið
ágengt."