Morgunblaðið - 02.04.1985, Blaðsíða 37

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. APRÍL 1985
37
Fýsn til fróðleiks og skrifta
— eftir Jóhann
Hjaltason
Á sl. hausti gaf Sögufélag ís-
firðinga á ísafirði út bókina: Saga
ísafjarðar og Eyrarhrepps hins
forna, 1. bindi, fram til ársins
1866. Skráð í tilefni 200 ára af-
mælis ísafjarðarkaupstaðar 18.
ágúst 1986, með fjárstuðningi bæj-
arsjóðs Isafjarðar. Að mínu viti og
áliti er þetta fyrsta bindi sögunn-
ar í alla staði hið ágætasta, þó að
trúlega mætti eitthvað smávægi-
legt að því finna ef grannt væri
skoðað. Hvaða sögurit skyldu það
vera, forn eða ný, þar sem slíkt er
ekki hægt með neikvæða gagnrýni
eina í huga?
Pappír og prentun bindisins er
hvort tveggja mjög gott og til
fyrirmyndar. Ýmsir uppdrættir
eru þar auk súlurita til fróðleiks
og skýringar efninu, ennfremur
fjöldi mynda og margar þeirra í
litum. Bókina ritar Jón Þ. Þór
sagnfræðingur á hreinu, léttu og
lipru máli, en slakar þó hvergi á
fremstu kröfum sann- og sagn-
fræði, samkvæmt tiltækum frum-
heimiidum. Dálítið dæmi um rit-
hátt og frásagnarstíl höfundar er
eftirfarandi smákafli á bls.
211-212:
„Ferðamaður, sem litið hefði yf-
ir Tangann, eins og tsafjörður var
oft nefndur, á sumardegi árið
1860, hefði séð fjörugt athafnalíf.
Ekki er ólíklegt, að nokkur þilskip
hefðu vaggað á Pollinum, nýkomin
af veiðum eða rétt ófarin til veiða.
Og úti á firðinum hefði ef til vill
getið að líta barkarlituð segl ann-
arra skipa á inn- eða útleið. Þil-
skipaflotinn stækkaði með hverju
árinu sem leið. Skúturnar stund-
Jóhann Hjaltason
„Að minni hyggju er öll-
um VestfirÖingum mik-
ill fengur í hinni fögru
9g fróölegu bók, Saga
ísafjarðar og Eyrar-
hrepps hins forna.“
uðu jöfnum höndum hákarla- og
þorskveiðar og ollu viðlíka bylt-
ingu í útgerðarmálum á fsafirði og
skuttogarnir tæpum fimm aldar-
fjórðungum síðar.------
í landi var allt á ferð og flugi.
Við verslanirnar var unnið af
kappi við fiskverkun, og á þurr-
viðrisdögum var Tanginn hvítur á
milli húsanna og þó hvergi sem
umhverfis verslanirnar. Þetta
voru saltfiskbreiðurnar, þar sem
verðmætasta útflutningsvara ís-
firskra kaupmanna var breidd til
þerris, sólþurkkuð, og síðan send á
markað í Miðjarðarhafslöndum.
Fiskireitirnir tóku miklð landrými
og voru mikilvægasta athafna-
svæði hverrar verslunar. Á þeim
var líf og fjör allan daginn, ekki
síst ef hætta var á rigningu og
taka þurfti fiskinn saman og
breiða yfir hann í skyndi. Við
verslanirnar var ennfremur að-
staða til þess að þvo fiskinn, þar
voru salthús og geymsluskúrar og
lifrarbræðsluhús, litlir kofar, þar
sem hákarlslifrin var brædd í
stórum pottum yfir hlóðum.
Ókunnugum mun sjaldnast hafa
geðjast lyktin af lifrarbræðslunni,
en heimamenn 'settu hana ekki
fyrir sig, þetta var peningalykt."
Skömmu eftir árið 1930 bundust
fimm ísfirðingar samtökum um að
efna til svonefndrar og sameigin-
legrar Vestfjarðabókar, þar sem
lýsa skyldi landslagi í hverri sveit
og sýslu, mannlífi og atvinnuhátt-
um, einkum þeim er þá voru að
falla eða fallnir í gleymsku og
fyrnsku. í þessu skyni leituðu
fyrrnefndir fimm-menningar til
fróðra manna í öllum sveitum og
sýslum Vestfjarðakjálkans, um
öflun efnis í þessa fyrirhuguðu
Vestfjarðabók. Undirtektir þessa
máls urðu frekar strjálar og
hvergi nærri fullnægjandi, að
dómi forgöngumanna, nema úr
einni sýslu, Barðastrandarsýslu.
Taflslokin urðu þá þau, að árið
1942 kom út á forlagi ísafoldar-
prentsmiðju Barðstrendingabók, í
umsjá Kristjáns Jónssonar frá
Garðsstöðum. Mér er þó kunnugt,
að einhverjar skriflegar frásagnir
um gamla verkshætti og fleira
bárust ísfirðingunum úr öðrum
sýslum Vestfjarða, en fáar munu
þær hafa verið og líklega engin,
sem fjallaði um landslag og bú-
skaparskilyrði á slóðum höfund-
anna. Hvar handrit þessara rit-
gerða eru nú niður komin, ef til
eru, veit ég ekki. Ef til vill glötuð
fyrir fullt og allt?
í kringum árið 1950 eða litlu
síðar átti mikill fróðleiks- og
áhugamaður í sagnfræði, Jóhann
Gunnar Ólafsson sýslumaður og
bæjarfógeti á ísafirði, frumkvæði
að stofnun Sögufélags ísfirðinga.
Árið 1956 hóf félagið útgáfu Árs-
rits, er síðan hefur komið út svo til
árlega í meira en aldarfjórðung og
flutt feiknamikinn þjóð- og
sagnfræðilegan fróðleik, sem bet-
ur er geymdur en gleymdur. Nú
hefst félagið handa um gerð og út-
gáfu þessarar miklu og vönduðu
bókar, Saga ísafjarðar og Eyrar-
hrepps hins forna, sem áætlað er
að verði þrjú bindi alls.
Þegar hugleiddur er allur sá
fjöldi manna, lærðra sem ólærðra,
er skrifað hafa niður hjá sér fróð-
leikskorn um eitt og annað, bæði
fyrr og síðar, fer ekki hjá því, að
maður minnist orða skáldsins
Jóns prófessors Helgasonar í einu
hans víðkunnasta kvæði, þar sem
hann talar til einhvers forvera
síns á fræðastóli fyrri alda, þann-
ig ... „lífskjörin önnur, en fýsnin
til fróðleiks og skrifta fannst
okkur báðum úr dustinu huganum
lyfta“.
„Slítum ekki þráðinn að ofan“
mælti mikilsvirtur, þjóðkunnur,
langskólagenginn fræðimaður og
skáldsöguhöfundur nýlega, • í
sagnfræðilegum sjónvarpsþætti
um vefnað og fleira í því sam-
bandi. Voru það viðvörunarorð til
þjóðarinnar, að hún láti ekki alda-
gamla bókmenningu sína slitna og
horfalla sökum nýrrar tækni og
verkmenntunar.
Að minni hyggju er öllum Vest-
firðingum mikill fengur í hinni
fögru og fróðlegu bók, Saga ísa-
fjarðar og Eyrarhrepps hins
forna, og þá að sjálfsögðu ekki
hvað síst þeim, sem nærkomnir
eru vettvangi sögunnar vestur
þar.
Þótt eigi rættist fyrir hálfri öld
áðurnefnd fyrirætlun ísfirðing-
anna fimm um héraðs- eða lands-
hlutabók, sem tæki yfir Vestfirði
alla í heild og Barðstrendingar “
einir sinntu kalli þeirra á viðhlít-
andi hátt, þá er það fjarri öllu lagi
að aðrir Vestfirðingar þyrftu gull
að gráta er þeir áttu ekki, því að
síðan hafa íbúar annarra Vest-
fjarðasýslna fjölmargt borið fram
úr fræðasjóði. Ugglaust ber þar
hæst Hornstrendingabók Þórleifs
rithöfundar Bjarnasonar, sem sá
dagsins ljós á prenti aðeins einu
ári síðar en Barðstrendingabók,
þ.e. 1943 hjá forlagi Þorsteins M.
Jónssonar á Akureyri.
Ennfremur má nefna fjórar
Árbækur Ferðafélags íslands um
Vestfirði, sem lýsa raunar einkum
landslagi, fornum og nýjum vega-
slóðum, en eru þó flestar ef ekki
allar einnig með talsverðu ívafi
atvinnuháttalýsinga og sagn-
fræðilegu efni. Fyrr var hér getið
um Ársrit Sögufélags Isfirðinga,
sem nú hefur komið út í frekan
aldarfjórðung, þar við má auka
a.m.k. tveimur ársritum, sem vest-
firsk átthagafélög hér í höfuð-
staðnum hafa haldið úti um ára-
tugaskeið, með margskonar sam-
tíningi og sögnum.
„Endurminningin merlar æ
í mánasilfri hvað, sem var,
yfir hið liðna bregður blæ
blikandi fjarlægðar ..."
Jóhann Hjaltason er fyrrverandi
kennari.
ÚTSALA
á skíðum og vetrarfatnaði
20-50%
afsláttur fram að páskum
Nokkur dæmi: Nú Áður
Loftpúöaskíöaskór 3.990 4.950
Dúnhúfur 599 799
Dúnlúffur 599 799
Snjósleöalúffur 935 1.245
Vatthúfur 445 595
Gönguskíöapakki meö öllu 3.375 4.500
Stretsbuxur 1.700 2.900
Nokkur dæmi: Nú Áður
Gönguskíðagallar 900 1.980
Unglingaskíðaskór nr. 32—39 850 1.290
Skíöasamfestingar nr. 36—44 1.950 3.850
Dúnúlpur 3.000 3.950
Udis anorakkar 950 2.150
Barnakuldaskór 500 799
Unglingaskíöi 1.950 2.450
„Látið ekki happ úr hendi sleppa“
Póstsendum ^ hUmfliel
SPORTVÖRUBÚOIN
ÁRMÚLA 38 — SÍMI 83555.
<<C<<<<<<<<<<