Morgunblaðið - 02.04.1985, Blaðsíða 53

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIDJUDAGUR 2. APRÍL 1985
53
Leikkonan Tippi Hedren fékk taugaáfall eftir gerð þessa árásaratriAis
meA fuglunum í The Birds.
Fljúgandi
fjöldamorðingjar
Myndbönd
Árni Þórarinsson
Federico Fellini kallaði mynd-
ina „ljóð“ og mat hana mest
allra mynda Alfreds Hitchcock.
En ég sé samt fyrir mér að The
Birds hefði getað, — og gæti
kannski enn þá —, hafnað á
bannlista Kvikmyndaeftirlits
ríkisins yfir „ofbeldismyndir". Á
yfirborðinu fellur hún eiginlega
alveg að loðinni skilgreiningu
„Eftirlitsins" á slíkum myndum;
hún gengur í stórum dráttum út
á samfellda röð af óútskýranleg-
um árásum og blóðsúthellingum,
þar sem ógnvaldurinn er ekki
óður kvennamorðingi heldur
fuglar, sakleysislegir málleys-
ingjar úr háloftunum. í The
Birds er heilt samfélag lagt í
rúst og eyði af völdum fuglanna
og þegar söguhetjurnar aka í
kyrrlátu en spennuþrungnu
lokaskoti á brott er engu líkara
en heimsendir sé í nánd fyrir
verknað þessara fljúgandi
fj öldamorði ngj a.
Nú þegar við bíðum eftir síð-
asta réttinum í Hitchcock-veislu
Laugarásbíós, The Man Who
Knew Too Much, er upplagt að
rifja upp þessa „ofbeldismynd"
meistarans á myndbandi. Til-
gangur Hitchcocks með The
Birds (1962) var einmitt sá að
skelfa áhorfendur sem mest
hann mátti. Eftir velgengni
Psycho (1960) fannst Hitchcock
að hann þyrfti endilega að slá
„hræðslugildi" þeirrar myndar
út og við handritahöfund sinn,
Evan Hunter (betur þekktur sem
höfundur lögreglusagna undir
nafninu Ed McBain), sagðist
hann vilja hræða líftóruna úr
áhorfendum og mun meira en i
Psycho. Að þessu sinni sótti
hann ekki hrollvekjuna inn í
myrkari fylgsni mannshugarins
heldur út í náttúruna og sumir
hafa reyndar litið á uppreisn
fuglanna í The Birds sem vist-
fræðilegt andsvar við yfirgangi
og tillitsleysi mannkynsins í um-
gengni við umhverfi sitt.
Sú túlkun er ekki verri en
margar aðrar En það var frétt í
bandarísku dagblaði sem kveikti
í meistaranum: Sjófugiar gera
árás á strandbyggð. Samkvæmt
fréttinni var þetta versta árásin
af mörgum á undanförnum ár-
um og mölbrutu fuglarnir rúður
og götuljós, skemmdu bíla og
bitu og drituðu á vegfarendur.
Þetta hráefni lét Hitchcock loks
í hendurnar á Evan Hunter
ásamt sögu Daphne du Maurier
The Birds og Hunter smiðaði inn
persónur og atburðarás í nánu
samráði við leikstjórann. Mynd-
in fer rólega í að byggja upp inn-
byrðis samskipti þessara aðal-
persóna, eða öllu heldur sam-
skiptaleysi, því í The Birds eru
sambönd fólksins ófullnægð og
bæld. Á það hefur verið bent að
allar árásir fuglanna í myndinni
komi í framhaldi af atriðum sem
lýsa einsemd og einangrun per-
sónanna; ofbeldi náttúrunnar sé
ytri staðfesting á ótta og uppgjöf
í mannlegum samskiptum. Þetta
geta áhorfendur lesið út úr
hrollvekjunni ef þeir vilja. Hún
otar engri túlkun fram og vel má
njóta hennar án allra pælinga.
En hitt er ljóst að Hitchcock
vissi vel að til að „hræða líftór-
una úr áhorfendum" þarf meira
en yfirborðslega sjokkeffekta;
hryllingurinn seytlar dýpra og
inn í undirmeðvitundina. Þannig
skera hrollvekjur Hitchcocks sig
úr flestum einfaldari eftirlíking-
um. Lærisveinarnir voru svo
uppteknir af hinum tæknilegu
æfingum að þeir gleymdu að
tengja þær við lúmskt veitukerfi
sálarlífsins.
En tæknilegar æfingar meist-
arans og aðstoðarmanna hans í
The Birds í útfærslu spennu- og
sjokkatriða þegar fuglarnir
herja á mannfólkið eru enn í dag
merkilega framsæknar. Af um
1500 skotum í myndinni er tæp-
ur þriðjungur flókin „brelluskot"
sem gengu afar nærri starfslið-
inu og þó fyrst og fremst aðal-
leikkonunni, Tippi Hedren, sem í
heila viku var mestmegnis inni-
lokuð við gerð viðamesta árásar-
atriðisins, með lifandi fuglum
sem nörtuðu i hana og slógu.
Hún stóð sig eins og hetja, en
fékk að lokum taugaáfall. Þetta
skilar sér í einkar mögnuðu
sjokkatriði, en samstarfsfólki
Hedren blöskraði aðgangsharka
Hitchcocks við gerð þess. Sjálfur
reyndi hann að slá því upp í grín:
„Kveljum konurnar," sagði
hann. „Aðalvandi okkar nú á
dögum er sá að við kveljum kon-
ur ekki nógu mikið ..."
Minni spámenn hafa síðan æ
ofan í æ reynt að kvelja konur og
karla með svipuðum hætti og
sett í staðinn fyrir fugla rottur,
leðurblökur, mýs, froska, býflug-
ur, ánamaðka, köngulær, ketti
og aðra málleysingja. Enginn
hefur þó slegið út þá óöryggis-
kennd sem Alfred Hitchcock
hefur kveikt innra með manni og
vaknar í hvert skipti sem maður
sér nokkra bústna þresti raða
sér á þvottasnúru.
Stjörnugjöf: The Birds ☆☆☆
— bos
w<“1”'bos ™ ‘Sís«.wNO PC
nd heldut 9e^.U bM?CIXT/AT' M
ÍW' -rSSSS '■OP,’’„Sto0iB 0. “PP ‘ í soW- 09
•GM“9," , BOS borgar oppws.m"
LANGMOEN
j parket