Morgunblaðið - 02.04.1985, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2. APRÍL 1985
Heildaryfirlit um innlendar og erlendar lántökur 1985 (millj. kr.)
Sala spari- skírteina Verðbréfa- kaup bankanna Lífeyris- sjóðir Önnur innlend fjáröflun Erlend lán Heildar- S lántókur H
I Opinberir aðilar 400 — 380 3 295 4 075 |
Ríkissjóður, A-hluti 400 — — 200 806 1 406 1
Ríkissjóður, B-hluti — ' 180 1 109 1 289 |
Fyrirtacki með eignaraðild rikissjóðs — — — — 1 061 1 061
: Sveitarfélög — — — — 319 319 9
| 11 Húsbyggingarsjóðir — — 1 045 188 553 1 786 |
: Byggingarsjóður ríkisins — — 700 188 553 1 441 |
i Byggingarsjóður verkamanna — — 345 — 345 $
[ 111 Lánastofnanir 200 180 — 1 562 1 942 fl
[ Framkvæmdasjóður — 200 150 — 1 442 1 792 §
1 Iðnþróunarsjóður — — — — 50 50 |
[ Stofnlánadeild landbúnaðarins — — 30 — — 30 1
[ Útflutningslánasjóður — — — — 70 70 1
| IV Atvinnufyrirtæki — — 1 500 1 500
í Ósundurliðað — — — — 1 500 1 500 1
Heildarfjárþörf(I—IV) 400 200 1 225 568 6 910 9 303 1

Stjómarliðar í efri deUd:
Eyjolfur Konráð Jónsson (S), formaður fjárhags- og viðskiptanefndar
ma-lti í gær fyrir nefndaráliti stjórnarliöa í fjárhagsnefnd um frumvarp til
lánsfjárlaga fyrir árið 1985. Hér á eftir fer kafli úr nefndaráliti þingmanna
stjórnarflokkanna í nefndinni:
„Við afgreiðslu fjárlaga 1985
hækkaði erlend lánsfjárþörf ríkis-
sjóðs um 302 m.kr., þar af hjá
A-hluta um 295 m.kr. og B-hluta
um 7 m.kr. Aukin lánsfjárþörf
A-hluta ríkissjóðs stafaði einkum
af auknum rekstrarhalla. Lánsfjár-
þörf B-hlutans stafaði af heimild
Byggmgarsjóðs til rannsókna í
þágu atvinnuveganna til 5 m.kr.
lántöku og Pósts og síma til 2 m.kr.
viðbótarlántöku frá fyrri áætlun-
um. Þessar ráðstafanir fólu í sér að
heildarfjáröflun var áformuð alls
10.170 m.kr. á árinu 1985, þar af var
ráðgert að afla 2.568 m.kr. innan-
lands og 7.602 m.kr. með erlendum
lántökum.
Viðbrögð stjórnvalda að undan-
förnu hafa verið þau að takmarka
beri erlendar lántökur þar sem því
verður við komið með skynsamleg-
um hætti. Hagstæð afkoma ríkis-
sjóðs á síðasta ári, auk áforma um
hert skattaeftirlit og skattskil, eru
talin gera kleift að minnka erlenda
lántöku A-hluta ríkissjóðs um 750
m.kr. Jafnframt er lántaka Raf-
magnsveitna ríkisins lækkuð um 6
m.kr. með samsvarandi minnkun
framkvæmda. Þessi ráðstöfun felur
í sér að erlend lántaka fyrirtækis-
ins jafngildir endurgreiðslum af
erlendum lánum þess, eða 169 m.k.
Þá eru lántökur Landsvirkjunar til
framkvæmda minnkaðar um 316
m.kr. eða úr 1.200 m.kr. í 884 m.kr.
Sú ákvörðun felur í sér að fram-
kvæmdum við 5. áfanga Kvíslaveitu
er frestað um óákveðinn tíma, auk
þess er beitt eins miklum niður-
skurði á framkvæmdum við Blöndu
á þessu ári og unnt er án þess að
útiloka að því markmiði verði náð
að fyrsta vél virkjunarinnar verði
komin í rekstur 1988 eins og núver-
andi verkáætlun gerir ráð fyrir.
Lántöku Landsvirkjunar að fjár-
hæð alls 884 m.kr. er áætlað að
ráðstafa þannig að 516 m.kr. renni
til framkvæmda við Blönduvirkjun
og 368 m.kr. til annarra fram-
kvæmda. Að síðustu var ákveðið að
takmarka erlendar lántökur at-
vinnufyrirtækja við 1.500 m.kr. á
árinu 1985 og er það 336 m.kr. lækk-
un frá fyrri áætlun. Reiknað er með
að nýjar reglur og viðmiðanir um
erlendar lántökur, sem m.a. fela í
sér þrengri heimildir banka til
ábyrgða, leiði til minni lántöku. í
þessari áætlun er ekki tekið mið af
hugsanlegri aukningu vegna þess að
einkaaðilum verði heimiluð erlend
lántaka án sérstaks leyfis, enda
komi hvorki til banka eða ríkis-
íbyrgðir.
Á hinn bóginn hefur reynst óhjá-
kvæmilegt að gera nokkrar lagfær-
ingar á fyrri áætlunum í ljósi nýrra
upplýsinga. Hér á eftir verður gerð
stutt grein fyrir einstökum breyt-
ingum.
Þar ber hæst viðbótarheimild
Byggingarsjóðs ríkisins til 403
m.kr. erlendrar lántöku á árinu
1985. Sú hækkun skýrist annars
vegar af því að útlit er fyrir að inn-
lend fjáröflun reynist um 215 m.kr.
minni en áætlað var, þar af eru
skuldabréfakaup lífeyrissjóðanna
175 m.kr. og útlit er fyrir 40 m.kr.
útstreymi á skyldusparnaði ung-
menna. Hins vegar er gert ráð fyrir
að sjóðurinn staridi skil á viðskipta-
skuldum sinum hjá Seðlabanka og
ríkissjóði, alls 188 m.kr. frá fyrra
ári, sem ekki var í fyrri áætlunum.
Með þessu móti má ætla að fjáröfl-
un til sjóðsins verði tryggð á árinu
1985. Varðandi lánveitingar sjóðs-
ins er rétt að taka fram að tillaga
meiri hl. gerir ráð fyrir að lánveit-
ingar sjóðsins verði óbreyttar að
krónutölu frá lánsfjáráætlun. Hins
vegar felur tillagan í sér nokkra
breytingu á samsetningu lánveit-
inga sjóðsins þar sem ákveðið hefur
verið að ráðstafa um 200 m.kr. af
þessu fé til lánveitinga fyrir hús-
byggjendur í greiðsluerfiðleikum.
Þessi ráðstöfun kemur óhjákvæmi-
lega fram í minni lánveitingum
sjóðsins til nýbygginga og kaupa á
eldri íbúðum. Af þessu er ljóst að
tryggja þarf breytta úthlutun lána
úr sjóðnum eigi áætlunin að stand-
ast.
Bætt er við lántökum fyrirtækja
með eignaraðild ríkissjóðs 62 m.kr.,
þar af 50 m.kr. til Sjóefnavinnsl-
unnar og 12 m.kr. til grænfóður-
verksmiöju í Skagafirði. Af lántöku
Sjóefnavinnslunnar fara 36 m.kr.
til að standa undir fjármagnskostn-
aði og um 14 m.kr. er áætlaður
kostnaður vegna varðveislu og
gæslu á mannvirkjum. Grænfóður-
verksmiðju í Skagafirði er heimiluð
12 m.kr. lántaka til endurfjármögn-
unar lána og framkvæmda.
Lántaka Steinullarverksmiðju er
hækkuð um 15 m.kr., eða úr 60
m.kr. í 75 m.kr. f ljósi nýrra upplýs-
inga um framkvæmdir verksmiðj-
unnar er þessi hækkun nauðsynleg.
Ekki þarf að leita heimildar tii
þessarar hækkunar í lánsfjárlögum
þar sem hún er þegar til staðar í
lögum um verksmiðjuna, nr.
61/1981.
Lántökur hitaveitna hækka alls
um 166 m.kr. frá því sem lánsfjár-
áætlun gerði ráð fyrir. Lántöku-
heimild Hitaveitu Akraness og
Borgarfjarðar hækkar um 20 m.kr.
vegna fjármagnskostnaðar. Auk
þess er Hitaveitu Akureyrar heim-
iluð 140 m.kr. lántaka til skuld-
breytinga og framkvæmda, en
greiðslubyrði veitunnar af áhvíl-
andi lánum er mjög þung. Þá er
Hitaveitu Siglufjarðar heimiluð 6
m.kr. lántaka vegna erfiðar
greiðslufjárstöðu.
Þar sem löggjöf um svonefnt þró-
unarfélag liggur ekki fyrir er talið
rétt að fella niður 4. gr. frumvarps-
ins. Þess í stað er ráðgert að fela
Framkvæmdasjóði að annast nauð-
synlega lántöku í þessu skyni. Lán-
tökuheimild Framkvæmdasjóðs
samkvæmt 7. gr. er því aukin um
500 m.kr. eða úr 942 m.kr. í 1442
m.kr.
Bætt er við nýrri grein, er verður
9. gr., sem heimilar Útflutnings-
lánasjóði 70 m.kr. erlenda lántöku á
árinu 1985. Þessi lántökuheimild er
ætluð til að gera sjóðnum kleift að
standa undir fjárskuldbindingum
sínum og verkefnum.
f III. kafla frumvarpsins kemur
ný grein er verður 26. gr. Nauðsyn-
legt er að afla viðbótarheimildar til
erlendrar lántöku vegna lánsfjár-
laga 1984. Við framkvæmd lánsfjár-
áætlunar 1984 reyndist óhjákvæmi-
legt að afla 367 m.kr. með erlendum
lántökum þar sem innlend lánsfjár-
öflun reyndist mun minni en áætlað
var. Hér er um að ræða 287 m.kr.
erlenda lántöku Byggingarsjóðs
ríkisins og 80 m.kr. erlenda lántöku
Endurlána ríkissjóðs til að mæta
innlausn eldri spariskírteina ríkis-
sjóðs.
Að teknu tilliti til þeirra breyt-
ingartillagna sem nefndin leggur
fram nema heildarlántökur 9.303
m.kr., þar af er innlend fjáröflun
2.393 m.kr. og erlendar lántökur
6.910 m.kr. Þessar tiilögur fela í sér
raunhæfara mat á innlenda láns-
fjármarkaðnum en gert var ráð
fyrir í lánsfjáráætlun. Á sama tíma
hafa erlendar lántökur þjóðarbús-
ins verið minnkaðar um tæpar 400
m.k. frá því sem fyrirhugað var í
lánsfjáráætlun 1985.“
Lánsfjárlög 1985:
Stjómarandstaðan:
Erlendar skuldir í tæp
64 % þjóðarframleiðslu
— Draga þarf úr orkuframkvæmdum
í NEFNDARÁLITl fulltrúa Alþýðuflokks, Alþýðubandalags og Samtaka um
kvennalista í fjárhagsnefnd efri deildar um frumvarp til lánsfjárlaga 1985
segir m.a.:
Takmarka ber er-
lendar lántökur
„Erlendar lántökur eru nú sam-
taís áætlaðar 6.915 milljónir
króna þegar áætlunin hefur verið
lækkuð um 316 millj. kr. vegna
minni orkuframkvæmda, auk
fyrrnefnds sýndarniðurskurðar
um 750 millj. kr. og 336 millj. kr.
vegna einkaaðila. Þrátt fyrir
þessa sýndarmennsku lækka erl-
endar lántökur aðeins um 385
millj. kr. miðað við þá lánsfjárá-
ætlun sem fram var lögð fyrir ára-
mót. Má því með réttum rökum
staðhæfa að lánsfjáráætlun hafi
hækkað verulega síðan stjórnar-
flokkarnir gáfu þá yfirlýsingu að
dregið yrði úr erlendum lántökum.
Þegar núverandi stjórnarflokk-
ar komust til valda setti ríkis-
stjórnin sér það mark að lang-
tímaskuldir þjóðarinnar færu ekki
yfir 60% af þjóðarframleiðslu. í
árslok 1983 nam þessi hlutfalls-
tala 60,6% og í árslok 1984 61,9%.
Seðlabankinn áætlar þetta hlut-
fall 63,9% í árslok 1985 miðað við
áform um erlendar lántökur sam-
kvæmt væntanlegum lánsfjárlög-
um og miðað við 0,7% vöxt þjóðar-
framleiðslu, — þrátt fyrir þann
talnaleik sem nú er hafður uppi til
að geta státað af sem lægstri
heildarupphæð erlendra lána.
Minni hl. nefndarinnar telur
það brýnasta hagsmunamál ís-
lensku þjóðarinnar nú um stundir
að dregið sé úr erlendum lántök-
um og þær takmarkaðar við óhjá-
kvæmilegar og verulega arðbærar
framkvæmdir. Helmingurinn af
erlendum langtímaskuldum ís-
lendinga er bundinn í orkumann-
virkjum og ljóst er að ekki verður
þörf á viðbótarorku í þágu ís-
lenskra orkunotenda eins fljótt og
fyrri orkuspár hafa gert ráð fyrir.
Fjárfesting í orkumannvirkjum
umfram almennan markað skilar
ekki arði nema til staðar séu not-
endur til að nýta orkuna strax í
upphafi og breyta henni í erlendan
gjaldeyri. Kemur því að mati
minni hl. mjög til greina að draga
enn frekar úr framkvæmdum á
vegum Landsvirkjunar."
Erlendar lántökur 1985:
Sex þúsund og níu
hundruð milljónir
— Greiðslubyrði: fjórði hver fiskur
Krumvarp til lánsfjárlaga kom
úr þingnefnd til annarrar umræðu
í gær í fyrri þingdeild, svo sem sjá
má af hluta úr nefndarálitum
stjórnarliða og stjórnarandstöðu,
sem birt eru á þingsíðu blaðsins í
dag. Samkvæmt töflu, sem fylgir
nefndaráliti stjórnarliða, eru heild-
arlántökur 1985 ráðgerðar rúm-
lega 9.300 m.kr., þar af 6.910 m.kr.
erlendar lántökur.
Innlendar lántökur byggjast
einkum á lífeyrissjóðum, en það-
an er áætlað aö fá 1.225 m.kr.
lánsfjármagn, 400 m.kr. með
sölu spariskírteina, 200 m.kr.
með verðbréfakaupum banka og
568 m.kr. með annarri innlendri
lánsfjáröflun.
Erlend skuldabyrði getur
kostað allt að 24% áætlaðra út-
flutningstekna 1985, sem þýðir
að nærri fjórði hver fiskur, sem
hér er dreginn á land og unninn
til útflutnings, og samsvarandi
hlutfall í öðrum útflutningsverð-
mætum, „týnist" í skuldahafinu.
Tillögur stjórnarliða
• Samkvæmt breytingartillögum
við lánsfjárlög 1985 verða tekin 287
m.kr. lán erlendis 1985 til að mæta
lánum, sem Byggingarsjóður tók
1984, og 80 m.kr. lán til að mæta
innlausn spariskírteina ríkissjóðs frá
liðnu ári.
Meirihluti fjárhags- og við-
skiptanefndar efri deildar Alþing-
is, Eyjólfur Konráð Jónsson, Egill
Jónsson, Valdimar Indriðason og
Jón Kristjánsson, hafa flutt breyt-
ingartillögur við stjórnarfrum-
varp til lánsfjárlaga 1985:
• Heildarheimild fjármálaráð-
herra til lántöku fyrir hönd ríkis-
sjóðs 1985 er lækkuö úr 2.489.000
þúsund í 2.236.000 þúsund, sam-
kvæmt 1. grein frumvarpsins.
• Heimild Landsvirkjunar til lán-
töku 1985 er lækkuð úr 1.200.000
þúsund, skv. frumvarpinu, í
884.000 þúsund kr.
• Heimild Hitaveitu Akraness og
Borgarfjarðar til lántöku (fram-
kvæmdir/skuldbreytingar) er
hækkuð úr kr. 65.000 þúsund I kr.
85.000 þúsund.
• Tveimur lánsheimildum er
bætt inn í kaflann um hitaveitur:
Hitaveita Akureyrar með láns-
heimild kr. 140.000 þúsund og
Hitaveita Siglufjarðar með láns-
heimild kr. 6.000 þúsund.
• Lánsheimild Framkvæmda-
sjóðs íslands er hækkuð úr kr.
942000 þúsund í kr. 1.442.000 þús-
und.
• Skotið er inn nýrri lánsheimild,
til Útflutningslánasjóðs, kr. 70.000
þúsund.
• Breytingartillögur stjórnarliða
gera og ráð fyrir að fjármálaráð-
herra verði heimilað að ábyrgjast
með sjálfskuldarábyrgð ríkissjóðs
lán að fjárhæð kr. 287.000 þúrund,
eða jafnvirði í erlendri mynt sem
Byggingarsjóður ríkisins tók á ár-
inu 1984. Þá er ráðherra heimilt
að veita sams konar ábyrgð vegna
láns að fjárhæð kr. 80.000 þúsund
eða jafnvirði í erlendri mynt sem
Endurlán ríkissjóðs tóku árið 1984
til að mæta innlausn eldri spari-
skírteina ríkissjóðs.