Morgunblaðið - 27.04.1985, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 27. APRÍL 1985
HINN MANNLEGI ÞÁTTUR / Ásgeir Hvítaskáld
á stingnum sínum; langt tréskaft
með oddhvössu blaði fremst.
Loks komum við fyrir nes, en
engar trillur sáust. Ég bölvaði
skipstjóranum í hljóði og óþolin-
mæðin hamaðist í brjósti mínu.
Hvalir sáust hvergi. Brátt höfðum
við farið allan hringinn kringum
eyjuna. En er við komum fyrir síð-
asta oddann blasti stórkostleg
sjón við. Fyrir utan Þórshöfn var
heill skari af trillum, líkt og í
skrúðgöngu. Skipstjóranum hafði
mistekist að stytta sér leið, Hvala-
drápið virtist allt yfirstaðið. Ég
settist vonsvikinn út í horn og grét
innra með mér.
„Þeir halda henni til,“ sagði karl
með bumbu, hló við og rétti mér
kikinn.
Ég kíkti og sá marglita bátana
hreyfingarlausa. Skipstjórinn
setti vélina á fullt og steytti hnefa.
Allt í einu tóku bátarnir á rás út
með ströndinni. En er við komum
nær datt allt í dúnalogn aftur.
Slippbáturinn, ataður máln-
ingarslettum og hlaðinn mönnum
í samfestingum, sem ekki höfðu
haft tíma til að skipta um föt, tók
á rás og stefndi á móti okkur. Aðr-
ir bátar fylgdu á eftir. Karlinn
með kíkinn benti aftur fyrir okkur
og hrópaði, mjög æstur:
„Grind.“
Skipstjórinn snéri bátnum í
ofboði og skrúfan greip loft.
„Við sigldum yfir hvalina,"
sagði karlinn og gerði grín að
klaufsku okkar.
Nú hófst eltingaleikurinn.
Hraðbátar komu brunandi fram
úr okkur. Og varðskipið hafði tek-
ið sér stöðu undir fjalli og gaf ljós-
merki. Feiti karlinn sá grindina
aftur er hún kom up til að anda og
kíkirinn var látinn ganga. Ég sá
eitthva freyðandi á sjonum á
fleygiferð.
„Já, ég sé hana. Djöfull fer hún
hratt.“
„Já, hún getur farið 17 mílur.“
En ég uppgötvaði að þetta var
hraðskreiður gúmmíbátur, skilaði
kíkinum og kinkaði kolli til merkis
um að þetta væri stórmerkilegt.
Svo hringsnérust spíttbátarnir
líkt og áttavilltir. Hvalirnir höfðu
stungið sér. Allt datt í dúnalogn.
Menn heilsuðust og hældu bátum
hvors annars. Allir voru með
sökku í bandi og köstuðu í sjóinn
til að fæla hvalina. Leikurinn var
að smala hvölunum líkt og rollum,
króa þá svo af í lítilli vík. Síðan
yrði forystuhvalurinn stunginn,
þá myndi hann synda upp á land
og hinir á eftir.
Enn var hópur af bátum við
ströndina. Mér var sagt að þar
væri annar flokkur af hvölum en
það mátti ekki byrja drepa þá því
hópurinn sem við vorum að kljást
við næðist þá ekki upp að landi.
Ég var búinn að hrærast inn í
hringrásina.
Hvalirnir komu loks upp til að
anda, þeir voru alltaf saman í hóp.
Það heyrðust hróp og köll og bát-
arnir tóku á rás. ALlir voru að
keppast við að vera fyrstir til að
sjá hvar þeir kæmu upp. Svona
gekk þetta nokkrum sinnum. Eitt
skiptið var það ég sem sá fyrstur
hvar hún kom upp; hvinur, guf-
ustrókur, svört bök læddust upp
úr hvert á fætur öðru. Ég hrópaði
hærra en góðu hófi gegndi og
benti. Ég var orðin einn af þeim.
(Framhald síðar)
Ég beið dag eftir dag í herberg-
inu sem ég leigði niður við höfnina
í Þórshöfn, en ekkert gerðist. Ég
var að bíða eftir að klukkur bæj-
arins myndu hringja, því í bókun-
um stóð að ef sæjust grindarhvalir
í Færeyjum þá myndu allir hætta
því sem þeir væru að gera og
hlaupa.
1986 gengur hvalveiðibannið í
gildi. En veiðibannið gildir ekki í
Færeyjum. Greenpeace-menn
túlka þeirra veiðar sem frum-
byggjaveiðar; að þeir veiði aðeins
sér til matar. Einnig er altalað að
hvalveiðarnar séu of samgrónar
þjóðinni að hægt sé að slíta þær
frá Færeyingum. Til þess að sjá
þetta með eigin augum og ganga
úr skugga um þessar staðhæf-
ingar, tók ég flugvél til Færeyja.
Höfnin í Færeyjum var full af
bananalöguðum trillum sem aldr-
ei voru hreyfðar en reyndu stans-
laust að slita sig lausar. Af hverju
fóru eigendurnir aldrei út að
veiða, til hvers voru allir þessir
bátar? Athygli mína áttu barma-
miklar og broshýrar stúlkur sem
spásseruðu um tvær og tvær sam-
an; mjög hrifnar af útlendingum.
Lítil skrautmáluð timburhús
stóðu í öllum brekkum. Til að fara
út í búð og kaupa mjólk þurfti ég
að fara upp tvær brekkur og niður
tvær. Utan á húsunum héngu
langar renglur af þurrkuðu kjöti.
Bak við húsin stóðu tunnur og í
þeim kjöthlunkar í saltpækli. Eg
beið og beið, en aldrei kom
klukknahringingin.
En dag einn kom tilkynning {
hádegisútvarpinu um að grind
hefði sést. Ég gekk niður að höfn
og sá trillur sigla út. Svo mætti ég
mönnum á hraðri göngu með
skutla og hnífa í tréhulstri. Þá
varð ég órólegur, fór heim og
smurði nesti.
Skömmu síðar hljóp ég við fót á
kæjanum í blárri sportblússu og
með myndavél um hálsinn. Bátun-
um hafði fækkað í höfninni og þeir
runnu út úr hafnarmynninu hver
á fætur öðrum. Ég fékk fiðring í
magann. Tveir ungir menn stigu
út úr bíl með prjónahúfur og í
klofstígvélum. Þeir tíndu dót úr
skottinu.
„Eru þið að fara í hvalveiðina,"
spurði ég.
„Já.“
„Má ég koma með?“
„Nei, við erum með fullan bát.“
„Ég ætla bara að taka myndir,
sagði ég og lyfti vélinni.
Þeir bentu mér á gulan bát sem
var innar í höfninni. Ég hraðaði
för minni. Komin var bílaumferð
og menn voru á hlaupum með olíu-
brúsa; trillur togaðar að bryggj-
um. Nú virtist líf í hverjum bát.
Þrír gamlir karlar, með þessar
undarlegu færeysku húfur, sátu á
kassa upp við húsvegg og rugguðu
sér. Ég fann gulmálaða trillu með
litlu stýrishúsi, tvær stelpur í
grænum úlpum voru um borð. Inn
í húsinu var bograndi karl með
prjónahúfu.
Hvölunum var sraalað inn í litla vfk, líkt og rollum f rétt
„Góðan daginn," sagði ég.
Karlinn leit silalega upp. Stelp-
urnar pískruðu.
„Vantar þig ekki háseta?“
„Nei. Ég er með fullan bát,“
sagði karlinn.
„Ég ætla bara að taka myndir.“
Karlinn hristi hausinn. Ég
spurði tvo stráka á hraðskreiðum
gúmmíbát en þeir hristu líka
hausinn. Fólk var allstaðar á ferli,
bílhurðum skellt, hróp og köll. Ég
var kominn með ákafan hjartslátt,
spurði alla um far en ekkert gekk.
Sá yfirbyggða mahóní-trillu, sem
lá utan á fiskibát; tveir menn voru
um borð. Ég klifraði út í fiskibát-
inn og rann á hausinn á slorugu
dekkinu.
„Góðan daginn,“ sagði ég og
reyndi að þurrka drulluna úr bux-
unum.
Annar maðurinn var með höku-
skegg, stíft svart hár og pírð augu
líkt og grænlendingur.
„Eru þið nokkuð með fullan bát?
Ég ætla bara að taka myndir, þarf
engan hlut í hvalkjötinu. Ég er
kominn alla leiðina frá íslandi til
að fylgjast með veiðunum,“ roms-
aði ég út úr mér.
Þeir ræddust við í hálfum hljóð-
um, ég heyrði það var mér til
málsbótar hverrar þjóðar ég var,
en Færeyingar líta upp til Islend-
inga. Loks var mér bent að koma
um borð og ég kinkaði kolli stans-
laust og bauð góðan daginn í sí-
fellu.
Klukkan þrjú lögðum við af
stað, við vorum fimm um borð og
þessi með pírðu augun var skip-
stjóri. Við sigldum i halarófu út úr
hafnarmynninu. Skammt fyrir
utan sást eyja með háu fjalli.
Mér var sagt að grindin væri
hinumegin við eyjuna. Við fórum í
öfuga átt við allar hinar trillurnar
því skipstjórinn ætlaði að fara í
veg fyrir hvalina. Það var ládauð-
ur sjór en dimmt yfir. Nokkrir
önnum kafnir múkkar flugu til
lands.
Þetta var dágóður spotti sem við
þurftum að sigla til að komast
hinumegin við eyjuna, svo ég sett-
ist ofan í lúkar þar sem verið var
að laga kaffi á sprittprímus.
Mennirnir sögðu mér að þetta
væri ekki stór hvalahjörð í mesta
lagi 100 stykki. En oft eru 500 til
700 saman og þá er hamagangur á
veiðunum. Mest hefur verið 1100.
Þeir sögðu að sjaldnast kæmi
grind í Þórshöfn og þá væri það
alltaf lítill hvalahópur. En á hin-
um eyjunum í kring kæmu oftast
stórir flokkar og þá bæri hver
maður meira úr bitum því þar
væru líka mun færri bátar.
„Já, já,“ sagði ég, en Færeyingar
kalla íslendinga já-ara, því við
segjum svo oft já, þegar aðrir tala.
Ollum hvölunum er síðan skipt í
jafna bita. Hver bátur fær einn
hlut, hver maður sem er um borð
fær einn hlut og mennirnir sem
eru í landi og taka á móti. Allt er
nýtt, líka tungan og lifrin er það
besta. Bara hausinn er skorinn af.
Hjá þeim var þetta svo sjálfsagð-
ur hlutur, ósköp saklaust. Enda
voru þeir að veiða þessi spendýr
sér til matar. Þessi gáfuðu og
hjartahlýju spendýr sem líkjast
manninum því meir sem við rann-
sökum þau. Og sem betur fer upp-
götvuðu mennirnir að þetta voru
lifandi skyni gæddar verur sem
þeir voru að útrýma með sinni
mögnuðu fjöldaframleiðslugræðgi.
Skipstjórinn var á þönum við að
skúfa frá krönum og lesa af mæl-
um. Einn lá fram í stafni og horfði
í kfkinn, en hvalbakurinn á þess-
um bátum er opinn fremst. Það er
fyrir manninn með hvalspjótið.
Allir þessir bátar sem héngu í
höfninni voru aðeins til að taka
þátt í þessum veiðum. Menn urðu
að eiga bát til að fá öruggan hlut.
Breiðleitur strákur athugaði bitið
Nú á að stinga forystuhvalinn.
Hvalir og villimannseðli
FYRRI HLUTI
Auglýsingakvik’
myndahátíð
Húsfyllir var í Hiskólabíói sl.
miðvikudag er þar komu saman aðil-
ar sem starfa að auglýsingagerð,
kvikmyndagerðarmenn, leikarar og
fleiri, til að sjá þær sjónvarps- og
kvikmyndahúsaauglýsingar sem
hlutu verðlaun i auglýsingakvik-
myndahitíðinni í Cannes 1984.
Á hátíðinni er keppt til Grand
Prix-verðlauna sem á sl. ári komu
í hlut auglýsenda Apple-tölvufyr-
irtækisins, en þar að auki eru veitt
svokölluð gull-, silfur- og brons-
ljón, auk viðurkenninga, til alls
129 auglýsinga.
Alþjóðlega auglýsingakvik-
myndahátíðin er hingað komin á
vegum Auglýsingastofunnar hf. í
ávarpi sem Halldór Guðmunds-
son, framkvænidastjóri hennar
flutti á undan sagði hann m.a. að
auglýsingarnar 130 bæru vitni um
metnað, samkeppni og fag-
mennsku. Ræddi hann um mikil-
vægi auglýsinga í sjónvarpi og
minntist f því sambandi á frum-
varp til laga um útvarpslög sem
liggur fyrir alþingi, þar sem stöðv-
um í eigu einstaklinga eða félaga-
samtaka eru settar mjög þröngar
skorður í tekjuöflun með auglýs-
ingum. Ákvæði eru um sýningu
auglýsinga. Kvað hann það síst til
að halda uppi metnaði í rekstri
sj ónvarpsstöðva.
Halldór Guðmundsson flytur ávarp
i undan sýningu verðlaunaauglýs-
inganna 130.
Morgunblaftið/Árni Steberg