Morgunblaðið - 27.04.1985, Blaðsíða 46

* i______________ ___________________ _________<s*LL MhHA A,-XhúaiitiHAiMAd JáHiAJiMijÖSiiM
46 ' MORGUNBLADIÐ, LAIÍGARDAGUR 27. APRÍL 1985
Það getur verið erfitt fyrir vísindamenn að sannfæra stjórnvöld og fyrirtæki um ágæti hugmynda sinna. Myndin sýnir
túlkun listamanns á vandræðum þýskra vísindamanna sem fást við líftækni.
Punktar frá líf-
tækniráðstefnu
— eftirAra
Sœmundsen og Úlfar
Antonsson
1. HLUTI
I. Heiti ráðstefnu
og tilgangur
Á síðastliðnu ári var ráðstefnan
„Biotech Europe ’84“ haldin í
London og voru um 1.200 þátttak-
endur mættir til leiks. Tilgangur
þessarar ráðstefnu var tvíþættur:
1) Að reifa nýjar hugmyndir og að-
ferðir er varða öll svið líftækn-
innar. Framfarir á sviði líf-
tækni hafa verið geysilegar á
síðustu árum. Þó að líftækni sé
ekki nýtt fyrirbrigði og veru-
legur iðnaður hafi byggst upp í
kringum notkun á ýmiss konar
örverum og ensímum, þá er
ljóst að erfðatæknin (genetic
engineering) ásamt einstofna
mótefnum (monoclonal anti-
bodies) hefur valdið byltingu.
Enn gætir þessarar nýju tækni
mest í heilbrigðisþjónustu og
lyfjaframleiðslu, en möguleik-
arnir þar eru að flestra mati
ótæmandi.
2) Fyrirtækjakynning. Um 90 aðil-
ar nýttu sér þetta tækifæri og
bar mest á stórum, vel þekktum
fyrirtækjum, sem þarna
kynntu þjónustu og framleiðslu
sína. írland var með sérstaka
landkynningu, með það fyrir
augum að lokka til sín iðnað
byggðan á líftækni. Auk þess
kynntu nokkur landsvæði, inn-
an og utan Bretlandseyja, þá
aðstöðu, sem þau höfðu upp á
að bjóða.
Upphafsorð ráðstefnunnar voru
í höndum Sir Hans Kornberg,
Kenneth Baker, iðnaðarráðherra
Breta, og dr. Sidney Brenner. Voru
þeir sammála um að framgangur
líftækni væri ör og myndi nýtast í
flestum greinum atvinnulífsins.
Þeir bentu hinsvegar á, að á mörg-
um sviðum væri enn mikilla
grunnrannsókna þörf og að öfluga
rannsóknastarfsemi verði að
stunda samhliða þróunarstarf-
semi við leit að nýjum afurðum. í
máli Kenneth Baker kom m.a.
fram að styrkja þyrfti samvinnu á
milli iðnaðar og grunnrannsókna
til að efla framgang líftækni. í
þessu sambandi stakk hann upp á
að frammámenn í iðnaði heim-
sæktu háskólana til aö athuga
hvað þar væri að gerast og kynntu
starfsemi sína fyrir háskóla-
mönnum, með því að bjóða þeim í
heimsókn til iðnfyrirtækjanna.
Kenneth Baker undirstrikaði
nauðsyn þess að stjórnvöld hlúi
vel að þeirri líftækniviðleitni, sem
er til staðar. Átti hann þar við
þær grunnrannsóknir, sem stund-
aðar eru við ýmsa háskóla, styrkt-
ar af opinberum sjóðum og hag-
nýttar af líftæknifyrirtækjum. í
því sambandi nefndi hann fyrir-
tækið Celltech Ltd., sem nú er
eitthvert öflugasta líftæknifyrir-
tækið á Bretlandseyjum (sjá síð-
ar).
II. Helstu málaflokkar
og áherslur
Á ráðstefnunni var rækilega
undirstrikað að líftækni spannar
nær öll svið atvinnulífs og er
byggð á gömlum merg iðnaðarör-
verufræði (industrial microbiol-
ogy) og emsímverkfræði (enzyme
engineering). Nýjungar, sem kom-
ið hafa fram á sjónarsviðið síð-
astliðin 10—15 ár, og endurspegl-
ast í erfðatækninni og einstofna
mótefnum, skipa þó stærstan sess
í þeirri umræðu, sem nú á sér stað.
Það er því ekki óeðlilegt að á
ráðstefnu sem þessari einblíni
menn nokkuð á notkun þessara að-
ferða í nútímalíftækni. Voru
kynningar á nýjungum á sviði ör-
verufræði og lífefnafræði áber-
andi, en einnig voru til umræðu
aðrir þættir, sem snerta líftækni,
s.s. fjármögnum, stofnun og upp-
bygging líftæknifyrirtækja.
Helstu málaflokkar voru:
1) Framgangur líftækni.
2) Reglugerðir, uppfinningar,
einkaleyfi.
3) Fjármögnun og stofnun fyrir-
tækja.
4) Nýjungar í aðferðafræði og
heilsugæslu.
5) Líftækni og iðnaður — lífefna-
verkfræði.
6) Líftækni og landbúnaður.
7) Lífmassi og líforka.
Ekki eru tök á því að gera öllum
þessum málaflokkum ítarleg skil,
en reynt verður að draga saman
það, sem undirrituðum þótti einna
markverðast.
1) Framgangur líftækni
Dr. Ronald E. Cape, stjórnarfor-
maður Cetus Corporation í Banda-
ríkjunum, fjallaði í ágætu erindi
um stöðu líftækni í heiminum nú.
Rauði þráðurinn í erindi hans var
sú yfirburðastaða, sem Banda-
ríkjamenn hafa skapað sér á þessu
sviði. Hann gerði einnig að um-
talsefni hvernig búið er að líf-
tækni í þeim löndum, sem að hans
mati eru helstu keppinautar
Bandaríkjanna, en þau eru: Japan,
Bretland, Þýskaland og Frakk-
land. Benti Ronald Cape á að
framfarir væru svo örar í Banda-
ríkjunum vegna annars hugsunar-
háttar, þ.e. að áhættufjármagn
ætti greiða leið inn í slík fyrir-
tæki. Þessi hugsunarháttur tíðk-
ast ekki í Evrópu, a.m.k. ekki í
ríkum mæli, og því renni menn
hýru auga til stjórnvalda um að-
stoð.
Bretar hafa náð langt í opin-
berri aðstoð við líftækniviðleitni.
Árið 1983 var stofnuð sérstök líf-
tæknideild í breska verslunar- og
iðnaðarráðuneytinu (Department
of Trade & Industry), DTI, sem
gegnir því hlutverki að styrkja
alla jákvæða þróun í þessum geira
með góðri samvinnu við iðnaðinn
og vísindamenn. Yfirmaður þess-
arar deildar, Roy Dietz, taldi að
það væri margt, sem mælti með
þátttöku hins opinbera í líftækni-
rekstri. Nokkur þessara atriða
voru tíunduð í ræðu hans:
— Hið opinbera hefur þegar fjár-
fest töluverða fjármuni í yms-
um grunnrannsóknum. I líf-
tækni sér það þann möguleika,
að þessar rannsóknir geti skil-
að arði.
— Aðeins stjórnvöld geta búið til
umgjörð utan um samstarf há-
skóla og iðnaðar.
— Nauðsynlegt reynist að setja
reglugerðir, sérstaklega varð-
andi erfðatækni. Slíkt hlýtur
að koma í hlut stjórnvalda.
— Líftækni spannar breitt svið og
heyrir því undir mörg ráðu-
neyti og stofnanir. Það er því
nauðsynlegt að samræma sam-
skiptin á milli þessara aðila.
Stjórnvöld hljóta að standa að
slíkri samræmingu.
— Hinn mikli áhugi, sem fjár-
spekúlantar sýndu liftækni í
Bandaríkjunum, var til marks
um að hér voru hugsanleg
gróðafyrirtæki í uppsiglingu.
Stjórnvöld hljóta því að taka
af skarið um uppbyggingu
þessara greina í löndum, þar
sem áhættufjármagn er ekki
fyrir hendi.
— Við þetta má bæta að stjórn-
völd hlutu að grípa inn í til að
tryggja að erlend fyrirtæki/að-
ilar hirtu ekki allar nýjungar
og kæmu þeim á markað.
Eitt gleggsta dæmið um það sið-
astnefnda er einmitt erfðatæknin
annars vegar og einstofna mótefn-
in hins vegar. Grundvöllurinn að
erfðatækninni var lagður við há-
skóla i Bandaríkjunum. Banda-
ríkjamenn voru líka fljótir að sjá
möguleika þessarar nýju tækni og
fyrstu líftæknifyrirtækin, sem
byggðu á þessari tækni, voru
stofnuð upp úr 1970. Til saman-
burðar má nefna að Celltech Ltd.,
eitt stærsta líftæknifyrirtæki í
Bretlandi, var stofnað u.þ.b. 10 ár-
um síðar. Einstofna mótefni voru
uppgötvuð í Bretlandi á miðjum
áttunda áratugnum, en það voru
bandarísk fyrirtæki, sem komu
þeim fyrst á hinn almenna mark-
að.
2) Reglugerðir, uppfinn-
ingar, einkaleyfi
Ohætt er að fullyrða, að þessir
þættir eru jafnstór hluti af líf-
tæknisviðinu eins og rannsóknir,
vöruþróun og markaðsleit. Reglu-
gerðir eru nauðsynlegur rammi
utan um þá starfsemi, sem felst í
hinni nýju líftækni. Flest lönd
hafa þegar búið þessari starfsemi
slíkan ramma. Það var undirstrik-
að í nokkrum ávörpum að menn
gleymi ekki að kynna sér lagalegu
hlið líftækninnar. Það er nú orð-
inn daglegur viðburður að menn
telji ýmsa líffræðilega ferla og
jafnvel lífverur, sem þeir hafa
breytt með erfðafræðilegum að-
ferðum, eigin uppfinningar og
sæki um einkaleyfi. Það er heldur
ekki nóg að setja bara eigin reglu-
gerðir um starfsemi líftæknifyr-
irtækja heldur verða menn að
vera vel heima í þeim reglum, sem
gilda í öðrum löndum, sérstaklega
ef stefnt er á útflutning eða ein-
hvers konar samstarf milli landa.
Þetta var undirstrikað af nokkr-
um ræðumönnum.
II. HLUTI
3) Fjármögnun og stofnun
líftæknifyrirtækja
Eins og áður hefur komið fram
eru Bandaríkin og bandarísk
fyrirtæki nokkuð sér á báti. Ný-
stofnuð bandarísk fyrirtæki, sem
byggja framleiðslu sína að mestu
á notkun erfðatækninnar og ein-
stofna mótefna, eru nú rúmlega
100 talsins. Þeim er það flestum
sameiginlegt að þetta eru almenn-
ingshlutafélög, sem afla fjár með
sölu hlutabréfa á frjálsum mark-
aði. Auk þess er töluvert áhættu-
fjármagn í umferð. Tvö þessara
fyrirtækja, smá á bandaríska visu,
en í rjúkandi viðskiptum, fengu
ágæta kynningu á þessari ráð-
stefnu. Þau eru Centocor Inc., sem
byggir framleiðslu sína á fram-
leiðslu einstofna mótefna og Enzo
Biochem Inc., sem byggir fram-
kalfar sem hafa orðið til við svokallaðan fósturflutning (embryo transfer). Þeir eru allir fæddir nokkurn veginn á sama tíma, og arfgerð þeirra er eins.