Morgunblaðið - 03.12.1985, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER1985
Alusuisse — ísland 4K)
— eftir Hjöríeif
Guttormsson
Steingrímur með
frá byrjun
Nú, þegar fram er komið á
Alþingi frumvarp til laga um stað-
festingu á 4. viðauka við álsamn-
ingana frá 1966 hljóta menn að
spyrja, hvort það sé náttúrulögmál
að íslendingar fari alltaf halloka
í samskiptum sínum við Alusuisse.
Upphaflegi álsamningurinn,
sem gerður var árið 1966, var afar
umdeildur og greiddu Alþýðu-
bandalagið og Framsóknarflokk-
urinn atkvæði gegn honum. Einn
af fáum framámönnu í Framsókn-
arflokknum á þessum tíma, sem
studdu álsamninginn, var Stein-
grímur Hermannsson.
Fyrsti viðauki við samninginn
frá 1%6 var gerður 1969. Sam-
kvæmt honum fékk Alusuisse
heimild til að stækka álbræðsluna
í 77 þúsund tonna ársframleiðslu,
án þess að nokkuö kæmi í staðinn
íslandi í hag svo sem breyting á
hinu lága raforkuveri.
Ósigurinn 1975
Annar viðauki við álsamninginn
var lögfestur 1975. Samkvæmt
Aðalsmerki Flugleiða er góð þjónusta.
Aukin umsvif landsmanna krefjast
góðrar flutningaþjónustu.
Þess vegna bjóða Flugleiðir fraktþjónustu
alla 7 daga vikunnar til meginlands Evrópu.
FLUGLEIDIR
FLUGFRAKT
honum var enn heimiluð stækkun
á ÍSAL, nú um ’/y í 88 þúsund
tonna heildarframleiðslu á ári.
Nokkur leiðrétting fékkst á raf-
orkuverði til Landsvirkjunar, þó
með mjög takmarkaðri verðtrygg-
ingu, en á móti var fallist á kröfu
Alusuisse um nýjar reglur um
skattgreiðslur.
Ýmsar fleiri breytingar voru þá
gerðar Alusuisse í vil. Þáverandi
ríkisstjórn Sjálfstæðis- og Fram-
sóknarflokks taldi þessar breyt-
ingar í heild mjög hagstæðar fyrir
ísland. Þegar ríkisendurskoðun
gerði á því tölulega úttekt fyrir
iðnaðarráðuneytið í ársbyrjun
1983 hvað tapast hefði vegna
breyttra skattareglna á árunum
1975-1982 kom í ljós að sú upphæð
var ívið hærri en greiðslur vegna
hækkunar á raforkuverði á sama
tíma. Önnur atriði voru öll hag-
stæð Alusuisse, svo að heildamiður-
staðan var ótvírætt Alusuis.se stór-
lega í vil.
Sterkri stööu
glutraÖ niður
í tíð ríkisstjórnar Gunnars
Thoroddsen var byggð upp mjög
sterk samningsstaða gagnvart
Alusuisse. Sýnt var fram á stór-
fellt misferli Alusuisse, sem haldið
hafði a.m.k. 60 millj. Bandaríkja-
dala utan við framtalinn hagnaö
á árunum 1975-80 að mati Coopers
& Lybrand.
Á Alusuisse stóð í ársbyrjun
1983 vel rökstudd krafa um
greiðslu á 10 millj. dollara viðbótar-
skatti í ríkissjóð. Ríkisstjórnin ósk-
aði á árunum 1980-81 eftir heildar-
endurskoðun álsamninganna og
kröfur íslendinga voru efnislega
undirbúnar í framhaldi af því.
Almenn viðurkenning fékkst á því
að raforkuverð vegna núverandi
bræðslu í Staumsvík þyfti að hækka
í a.m.k. 15-20 millidali eða þrefald-
ast miðað við verðlag í júlí 1982.
Núverandi ríkisstjórn Stein-
gríms Hermannssonar hefur
glutrað þessari samningsstöðu
niðurstigaf stigi.
Með bráðabirgðasamningi í
september 1983 var settur rammi
um væntanlegt samkomulag aðila,
sem ljúka átti fyrir 1. apríl 1984.
Fallist var á kröfu Alusuisse um
að taka skattadeiluna út úr gerðar-
dómi og setja upp flókið dóm-
nefndakerfi í staðinn. Fallist var
á að stefna að 100% stækkun ÍSAL
í tveimur áföngum og heimila
Alusuisse að selja þriðja aðila 50%
hlutafjár í ÍSAL. Á móti sam-
þykkti Alusuisse 47% hækkun
raforkuverðs til 9 mánaða!
Alusuisse í tapstööu
fyrir geröardómi
í júlí 1984 stóð Alusuisse
frammi fyrir gertapaðri stöðu í
skattadeilunni vegna ársins 1980
fyrir gerðardómsnefnd í New
Ýork. Þá fyrst opnaði auðhringur-
inn fyrir hækkun á raforkuverði
til frambúðar gegn „sáttum" í
skattadeilunni. í framhaldi af því
tókst Alusuisse að kljúfa upp
samninga um endurskoðun, þar
sem frambúðarskattakerfi var
skilið eftir, en ýmsum breytingum
í skattareglum var samt þröngvað
í gegn, sumum á síðustu stundu
fyrir undirskrift samnings 5. nóv-
ember 1984.
Raforkuverö í lágmarki
Þessi þriðji viðauki við álsamn-
inginn var síðan lagður fyrir Al-
þingi og samþykktur sem lög af
þingmönnum Sjálfstæðis- og
Framsóknarflokks svo og Banda-
lags jafnaðarmanna, en aðrir
stjórnarandstöðuflokkar stóðu
sameinaðir á móti samningnum.
Látið var að því liggja af formæl-
endum þessa þriðja viðauka, að
með honum væri tryggt grunnverð
á raforku sem næmi 15 mill. Á því
ári, sem síðan er liðið, hefur raf-
Hjörlcifur Guttormsson
„Meö þessum og
mörgum fleiri ákvæöum
Alusuisse í vil hefur
auöhringnum tekist að
strika út úr aðalsamn-
ingi og fylgisamningum
um álverið í Straumsvík
nær öll þau atriði sem
veiktu stöðu Alusuisse í
gerðardómsmálinu í
New York 1983-84.“
orkuverðið hins vegar verið í lág-
marki eða aðeins 12,5 mill og er það
óverðtryggt gagnvart alþjóðlegri
verðbólgu. Með sáttagerðinni um
skattadeiluna voru ekki aðeins
gefnir eftir fjármunir heldur um
leið létt af þeim þrýstingi sem
skattadeilan lagði á Alusuisse.
Samningnum um nýjar skatta-
reglur átti að ljúka fyrir 1. júní
sl., en var fyrst undirritaður 11.
nóvember 1985. Fjórði viðauki við
álsamninginn liggur nú fyrir Al-
þingi „til staðfestingar", og gefst
þinginu aðeins kostur á að sam-
þykkja hann eða synja honum í
heild. Samkomulagið, sem felst í
þessum viðauka, er síst skárra en
fyrri samningar og satt að segja
með ólíkindum hvernig Alusuisse
hefur enn á ný tekist að leika á
samningamenn og ráðherra í ríkis-
stjórn.
f stað knýjandi leiðréttinga á
fyrir skattareglum liggja fyrir á
grundvelli þriðja og fjórða viðauka
breytingar sem flestar eru Alu-
suisse stórlega í vil og veikja stöðu
íslands til eftirlits og aðhalds að
ÍSAL sem skattþega.
Sverrir Hermannsson undirrit-
aði þann 18. júlí sl. meginatriði
þessa sammkomulags og geipaði
að vanda um niðurstöðuna, sem
mikinn ávinning fyrir f sland.
Lægri skattar
framvegis?
Þegar samningurinn birtist
almenningi fullgerður og sam-
þykktur af ríkisstjórninni kemur
allt annað í ljós. Miklar líkur eru
á að skattgreiðslur ÍSAL verði lægri
í framtíðinni samkvæmt þessum
samningi en ef eldra kerfi hefði
haldist óbreytt. Á það einkum við
ef álverð hækkar verulega eins og
ríkisstjórnin og meirihluti Al-
þingis virðist hafa stólað á, þegar
samið var um raforkuverð í fyrra.
Alusuisse er leyst undan skyldum
um bestu kjör á hráefnum til ISAL,
en heldur samt óskertri tækni — og
söluþóknun upp á 3,7% alls af veltu,
sem draga má frá hagnaði fyrir
skatta.
ísland afsalar sér um leið mögu-
leikum á eftirliti á verði á rafskaut-
um frá Alusuis.se til ÍSAL, sem látið
er nægja að endurskoðendur, „sem
Alusuisse tilnefnir og hafa aðgang
að bókum Alusuisse, staðfesta
gagnvart ríkisstjórninni eftir lok
ársins". Hér er fallist á tilhögun,
sem jafngildir því að íslendingar
afsali sér fullveldi í skattalegu
tilliti.
Öryggi fyrir Alusuisse
Réttur fslands til eftirlits með
bókhaldi ÍSAL er einnig þrengdur
á mörgum fleiri sviðum, t.d. er
aðeins svigrúm til athugasemda
við reikninga ÍSAL af hálfu ríkis-
stjórnarinnar í fjóra mánuði og
fsland afsalar sér öllum rétti til
skattmats og athugasemda aftur í
tímann.
Með þessum og mörgum fleiri
ákvæðum Alusuisse í vil hefur auð-
hringnum tekist að strika út úr
aðalsamningi og fylgisamningum um
álverið í Straumsvík nær öll þau
atriði, sem veiktu stöðu Alusuisse í
gerðardómsmálinu í New York
1983-84. Samkvæmt frumvarpinu,
sem nú liggur fyrir Alþingi, var
markmiðið að tryggja eðlilegar
skatttekjur af ÍSAL og gera regl-
urnar um skattheimtu „skýrari og
öruggari í framkvæmd". Bæði þessi
atriði ganga Alusuisse í vil og öryggið
er þeirra megin gagnvart deilum og
endurskoðun.
Ríkisstjórn Steingríms Her-
mannssonar og samninganefnd
undir forystu Jóhannesar Nordal
setur Alþingi enn á ný í þá stöðu
að samþykkja eða synja samningi,
þar sem Alusuisse hefur skorað
mörkin við samningaborðið. Ríkis-
stjórnin hefur sett sjálfa sig að
veði og heimtar nú að stuðningslið
hennar rétti upp hendurnar.
Þrívegis hefur álsamningurinn
frá 1966 verið endurskoðaður og
breytingarnar, sem í heild hafa
fallið Alusuisse í vil, verið innsigl-
aðar sem lög frá Alþingi. Nú er
það þingmanna að skera úr um
hvort leiknum á að ljúka 4:0 fyrir
Alusuisse.
Höíundur er alþingismaður Al-
þýðubandalags tyrir Austurlands-
kjördæmi.
WtírÆÍf'
m m

Morgunblaðid/Ævar
Sæljónið SU á leið til hafnar með fullfermi.
67 þúsund tonn
af loðnu á land
KskiflrAi 27. nírember.
STANSLAUS loðnulöndun hefur verið
hér síðustu tvo sólarhringa. Landað
hefur verið úr 11 skipum í þessari
törn og hafa þau öll verið með full-
fermi. Hefur þá alls verið landað um
67 þúsund tonnum hér síðan loðnu-
veiðar hófust í haust. Það hafa aðal-
lega verið sjö skip, sem hafa flutt
þennan mikla afla hingað, það eru
heimaskipin Jón Kjartansson, Sæborg
og Guðrún Þorkelsdóttir og svo Svan-
ur RE, Sæborg og Júpiter og Kap II.
Nú síðustu daga hafa fleiri skip
bæst í hópinn. Bræðslan hér bræðir
um 700 tonn af loðnu á sólarhring.
Mjölið er skipað út í hverri viku og
í gær fór skip með 1400 tonn af
mjöli.
Ævar.