Morgunblaðið - 03.12.1985, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER1985,
Jón Kjartansson
forstjóri — Minning
Pæddur 5. júní 1917
Dáinn 21. nóvember 1985
Með Jóni Kjartanssyni er fallinn
frá einhver sá mætasti maður, sem
ég hef kynnst. Jón var mætur
vegna eigin mannkosta. Hann var
sannur drengskaparmaður.
Jón var samvinnu- og félags-
hyggjumaður af hugsjón. Hann
kynntist því í verki í uppeldi og
áratugastarfi í heimabyggð sinni,
Siglufirði, að sameinaðir lyfta
mennirnir Grettistaki. Honum var
hins vegar ljóst, að engin samtök
eru sterkari en einstaklingarnir,
sem mynda þau, og mat því ætíð
dugmikla og framtakssama menn.
Kraftur og framtak var honum
sjálfum í blóð borið og það sýndi
hanníverki.
Jón Kjartansson var um áratuga
skeið í forystusveit framsóknar-
manna. Hann sat lengi á vegum
flokksins í bæjarstjórn Siglufjarð-
ar og var bæjarstjóri í nálægt því
áratug. Jón átti sæti í miðstjórn
Framsóknarflokksins frá 1946.
Til Reykjavíkur fluttist Jón
ásamt fjölskyldu sinni 1958, þegar
hann lét af starfi bæjarstjóra.
Árið 1961 varð hann forstjóri
Áfengis- og tóbaksverslunar ríkis-
ins og gegndi því ábyrgðarmikla
starfi til dauðadags.
Eftir að Jón fluttist til Reykja-
víkur, tók hann sem fyrr mikinn
þátt í flokksstarfinu. Hann var
meðal annars í framboði í Norður-
landskjördæmi vestra og sat á
tveimur þingum. Jón átti sæti í
blaðstjórn Tímans og gegndi ótal
fleiri trúnaðarstörfum fyrir flokk
sinn, enda minnist ég þess aldrei,
að Jón hafi neitað þegar til hans
var leitað.
En þótt Jón hefði ákveðnar
skoðanir og væri þeim trúr, unni
hann öðrum þess vel að hafa sínar.
Hann var sjálfur hreinskilinn og
þann kost mat hann við aðra, enda
átti hann fjölda kunningja í öðrum
flokkum. Hvenær sem saman
komu félagar og vinir var hann
hrókur alls fagnaðar. Svo var á
samkomum flokksins og ekki síður,
hygg ég, í hópi Siglfirðinga.
Jóni Kjartanssyni kynntist ég
einkum síðustu tvo áratugina og
lærði að meta hann meir með
hverju ári. Fyrir þau kynni er ég
þakklátur. Ég þakka einnig mikil
og góð störf fyrir Framsóknar-
flokkinn. Með Jóni er genginn góð-
ur drengur og félagi.
Jón var mikill hamingjumaður
í einkalífi sínu. Eiginkona Jóns,
Þórný Tómasdóttir, börn þeirra og
fjölskyldur eiga mína dýpstu
samúð.
Steingrímur Hermannsson
Jón Kjartansson forstjóri er lát-
inn. Skyndilega og óvænt var hann
kallaður burt. Þegar ég nú sting
niður penna til þess að minnast
þessa vinar míns er mér sannar-
lega harmur í huga. Er ég rek
minningarnar um kynni mín af
honum, sem hófust fyrir tæpum
aldarfjórðungi, verður mér þrátt
fyrir allt bjart fyrir sjónum. Um
Jón Kjartansson lék ávallt birta
drengskapar, prúðmennsku og
glaðværðar. Vegna þessara eðlis-
kosta naut hann meiri mannhylli
en flestir aðrir sem ég hefi þekkt.
Því kynntumst við best, sem lengst
og nánast samstarf áttum við
hann.
Mér finnst að ég gæti skrifað
langt mál um Jón Kjartansson.
Svo vel tel ég mig hafa þekkt hann,
en nokkur kveðjuorð verða að
nægja að sinni. Ég rek ekki ætt
hans eða uppruna, einnig sleppi ég
að nefna hin mörgu og umfangs-
miklu störf, sem hann gegndi á
lífsleiðinni. Aðrir munu án efa
verða til þess. Það er maðurinn
Jón Kjartansson, sem ég vil
minnast er ég kveð hann í síðasta
sinn hér á jörðu. Árið 1961 urðu
mikil þáttaskil í lífi mínu og fjöl-
skyldu minnar. Við hjónin stóðum
þá frammi fyrir því að eldri börnin
okkar voru að komast á legg. Við
bjuggum úti á landi. Ef við ætluð-
um að veita börnunum þá mennt-
un, sem hugur okkar og þeirra stóð
til, var um tvennt að velja — senda
þau burt á viðkvæmasta aldri eða
fylgja þeim og flytja til Reykjavík-
ur. Við völdum þann kostinn. Mér
bauðst starf hjá Áfengis- og tób-
aksverzlun ríkisins, en þá var verið
að sameina tvö ríkisfyrirtæki, Tób-
akseinkasölu ríkisins og Áfengis-
verzlun ríkisins. Jóni Kjartanssyni
var falið að veita þessari stofnun
forstöðu en hann hafði þá gegnt
starfi forstjóra Áfengisverzlunar
ríkisins um nokkurra ára skeið.
Þegar samstarf okkar Jóns hófst
hafði ég aldrei séð hann fyrr —
aðeins heyrt hans getið. Mér var
kunnugt um að við vorum pólitísk-
ir andstæðingar. Jón hafði verið
harður og áhrifamikill foringi
fyrir Framsóknarflokkinn á Siglu-
firði, þar sem baráttan var óvægin
á þeim árum. Ég hafði líka tekið
þátt í stjórnmálabaráttunni í
Vestur-Skaftafellssýslu fyrir
Sjálfstæðisflokkinn. Þar voru
átökin ekki síður hörð, sýslan ein-
menniskjördæmi og barist um
hvert atkvæði. Ég hafði því ekki
mikla ást á framsóknarmönnum.
Ég var ekki laus við kvíða, þótt
ég þættist þá þegar orðinn all
veraldarvanur. Mér var ekki mögu-
legt að gera mér grein fyrir því,
hvernig mér mundi falla við
ókunnan forstjóra og nýtt starf.
Ég átti tal um þetta við mann
mér nákominn, sem verið hafði á
Siglufirði á árunum, sem Jón
Kjartansson var verkstjóri hjá
Síldarverksmiðjum ríkisins. Þessi
maður sagði: „Þú mátt treysta
því, að Jón Kjartansson er góður
drengur. Ég þekki það af eigin
reynslu, og þú átt eftir að kynnast
því.“ Ég hef fengið að kynnast því
í nánu samstarfi í 24 ár og þremur
mánuðum betur. Góður drengur —
það er falleg mannlýsing. — Hana
átti Jón Kjartansson með réttu.
Hann sagði mér seinna, að sér
hafi verið líkt farið og mér. Hann
hafði verið dálítið tortrygginn á
þennan nýja mann. Sá uggur, sem
við báðir bárum í brjósti í upphafi,
hvarf þó fljótt.
Pólitískur skoðanamunur varð
aldrei að ásteytingarsteini okkar
í millum, hvorki innanhúss eða
utan. Þó höguðu forlögin því þann-
ig, að oftar en einu sinni sátum
við báðir á Alþingi samtímis, Jón
fyrir Framsóknarflokkinn en ég
Sjálfstæðisflokkinn.
Þegar leiðir okkar Jóns Kjart-
anssonar lágu fyrst saman hafði
hann lengi verið í fararbroddi fyrir
mörgum nytjamálum Siglufjarðar
og bæjarstjóri frá 1949-1958.
Ég varð þess fljótt var, að hugur
hans leitaði oft til æskustöðvanna
á Siglufirði og hann fylgdist
grannt með því, sem þar gerðist
þótt hann hefði ærinn starfa hér
syðra. Allt, sem viðkom Siglufirði,
var honum kært. — Staðurinn,
fólkið, athafnir þess, afkoma og
örlög. Þar átti hann fjölda vina
og þekkti hvern mann.
Margir voru þeir Siglfirðingar,
sem til hans leituðu fyrr og síðar
— sumir í neyð vegna áfalla í lífinu
af ýmsum toga, aðrir með hin ólík-
ustu erindi. Öllum var tekið með
sömu ljúfmennskunni, háum sem
lágum og vandinn leystur ef þess
var kostur. En það voru fleiri en
Siglfirðingar, sem báðu Jón Kjart-
ansson liðsinnis. Menn vissu að
hann átti víða innangengt þar sem
öðrum voru lokaðar dyr, og hann
gat naumast neitað nokkrum
manni um bón, sæi hann einhvern
möguleika til að verða við henni.
Mér fannst stundum hann slíta sér
út fyrir aðra, jafnvel suma þá, sem
reynt höfðu fyrr að leggja stein í
götu hans.
Áfengis- og tóbaksverzlun ríkis-
ins hefur ávallt verið umdeild
stofnun — ríkiseinkasala og efast
margir um ágæti hennar. Stað-
reyndin er þó sú, að þetta fyrirtæki
hefur frá öndverðu verið drjúg
tekjulind fyrir sameiginlegan sjóð
landsmanna. Það er því engan
veginn sama hvernig haldið er þar
á spilum.
Forstjórastarfið er vandasamt
og ekki alltaf þakkað. Svo er raun-
ar um flest opinber störf, sem
mikil ábyrgð fylgir.
Margir sjálfskipaðir sérfræð-
ingar koma þar við sögu, vita allt
betur en forstjórinn og eru jafnan
tilbúnir að gefa ráð og leiðbeining-
ar.
Dagblöðin eru oftast vettvang-
urinn, og skrifin þá ekki alltaf
sanngjörn eða vinsamleg. Fyrr á
árum var þetta ekki sjaldgæft,
hvað Áfengis- og tóbaksverzlun
ríkisins varðaði. Jón Kjartansson
brá þá á það ráð, að boða til blaða-
mannafunda. Þetta gerði hann
nokkrum sinnum. Á fundum þess-
um lágu frammi öll gögn, sem til-
tæk voru viðkomandi rekstri stofn-
unarinnar. Jafnframt var blaða-
mönnum leyft að spyrja eins og
þá lysti. Þetta var mjög vel þegið
og miður vinsamleg blaðaskrif til-
heyra liðinni tíð, því sem betur fer
eru þeir í miklum meirihluta, sem
vilja hafa það er sannara reynist.
Eg gat þess í upphafi, að ég
mundi sleppa allri ættfræði í þess-
um minningarorðum.
Mér er þó vel kunnugt um það,
að Jón Kjartansson var kominn
af merkum ættum sunnanlands og
norðan. Hann bar þess líka merki,
bæði að ytra útliti og í háttum.
Hann var höfðinglegur í sjón og
raun, svipurinn heiður og drengi-
legur og handtak hans þétt og
hlýtt.
Jón Kjartansson var bæði vin-
margur og vinfastur. Hann var
félagslyndur og hafði ánægju af
að umgangast fólk. Samkvæmis-
og gleðimaður var hann, en gekk
þó jafnan hægt um gleðinnar dyr.
Hann var veitull svo af bar og
kunni lag á að láta öllum líða vel
þar sem hann var veitandinn.
Hinir mörgu vinir hans og kunn-
ingjar fengu að reyna hve nærgæt-
inn hann var og skilningsríkur á
annarra hagi. Hann var ótrúlega
minnugur á hátíðis- og gleðidaga
í lífi vina sinna og lét þá finna,
að hann gladdist með þeim. Þegar
svo sorg og erfiðleikar steðjuðu að,
var Jón fyrstur á vettvang til þess
að sýna samúð, hugga og hjálpa
ef mögulegt var.
Ég fer hér ekki með ýkjur vegna
þess að ég er að mæla eftir látinn
vin og húsbónda. Þetta er sann-
leikur, sem blasti við okkur öllum,
sem áttum samleið með Jóni
Kjartanssyni gegnum árin.
Það var oft gaman að starfa með
honum. Dagurinn hófst ósjaldan
með því að hann kallaði fleiri eða
færri starfsmenn inn á skrifstofu
sína og bauð í kaffi. Þar voru mál
dagsins rædd. Oft lauk þessum
umræðum með því að Jón reis úr
sæti, gekk um gólf og sagði: „Nú
hef ég eina góða handa ykkur“.
Síðan kom nýjasta gamansagan,
sem hann hafði heyrt. Jón Kjart-
ansson kunni kynstrin öll af gam-
ansögum og lék þær er hann sagði
frá. Það lá við að okkur fyndist
að fundirnir enduðu snubbótt ef
ekki kom saga í lokin.
Jóni lét ekki vel að sitja negldur
við skrifborðið allan daginn. Hann
vildi vinna í skorpum og drífa
verkin af. Lengi fram eftir ævi gat
hann verið mjög afkastamikill og
skjótur í ákvarðanatökum. Hin
allra síðustu ár fann maður hins-
vegar, að snerpan var ekki eins og
fyrrum, enda var hann þá farinn
að kenna heilsubrests. Hann bar
sig þó jafnan vel og ég hygg, að
fáir hafi fundið á honum nokkurn
bilbug utan þeir, sem umgengust
hann daglega.
Jón Kjartansson var góðum gáf-
um gæddur. Hafði mikla stjórnun-
arhæfileika og átti að baki langa
reynslu í stjórnun er leiðir okkar
lágu saman.
Átján ára gamall varð hann
verkstjóri hjá Síldarverksmiðjum
ríkisins á Siglufirði. Frá því hafði
hann óslitið á hendi margskonar
stjórnunarstörf og mannaforráð.
Þótt Jón Kjartansson væri
mörgum og góðum kostum búinn,
var hann ekki óskeikull fremur en
aðrir dauðlegir menn. Það vissi
hann sjálfur og viðurkenndi hik-
laust. Honum gátu orðið á mistök
rétt eins og öðrum. En það var
andstætt eðli hans að viðurkenna
þau ekki. Aldrei hefði hvarflað að
honum að reyna að kenna undir-
mönnum sínum um það er miður
fór ef hann átti þar hlut í máli. í
slíkum tilvikum sagði hann gjarn-
an: „Þarna gerði ég skyssu eða
þetta var vanhugsað hjá mér, þetta
var mín sök.“
Fyrir þetta og margt annað í
fari Jóns, sem lýsti drengskap og
heilindum, átti hann óskipta virð-
ingu og vináttu starfsfólks síns.
Hans er því sárt saknað í þeirri
stofnun, þar sem hann svo lengi
var búinn að vera húsbóndi.
Það liggur í augum uppi, hvernig
heimilisfaðir maður með hjartalag
Jóns Kjartanssonar var. Hann átti
glæsilegt heimili og góða fjöl-
skyldu, sem hann breiddi sig yfir
með þeirri umhyggju og ástúð, sem
hann var svo ríkur af. Harmur
hennar er því mikill og söknuður-
inn sár. En hamingjustundirnar,
sem hann gaf sínum nánustu, voru
líka ómældar. Þess vegna eru
minningarnar bjartar og þær eru
auðlegð, sem hvorki mölur eða ryð
fær grandað.
Jón Kjartansson var einlægur
trúmaður. Það er mér vel kunnugt
um. Hann unni kirkju og kristin-
dómi og efaðist ekki um líf bak
við hel.
Góður maður er genginn og
lagður upp í þá ferð, sem öllum
mannanna börnum er búin. Við,
sem eftir stöndum enn um sinn,
kveðjum Jón Kjartansson með
virðingu og þökk.
Guð blessi fjölskyldu hans og
alla þá er syrgj a og sakna.
Ragnar Jónsson
Kveðja frá Siglufirði
Fimmtudaginn 21. nóvember sl.
varð Jón Kjartansson fyrrum
bæjarstjóri í Siglufirði bráðkvadd-
ur.
Með Jóni Kjartanssyni er geng-
inn einn mætasti sonur Siglufjarð-
ar, sem ætíð var reiðubúinn að
fórna kröftum sínum fyrir málefni
Siglfirðinga og Siglufjarðar.
Þegar fréttin um lát þessa
trausta og góða vinar Siglfirðinga
barst til bæjarins, var fólki efst í
huga söknuður og þakklæti. Sökn-
uður vegna vinar í stað, sem ætíð
leit á Sigifirðinga sem eina heild,
hvort sem var heima eða heiman
og þakklæti fyrir öll þau fórnfúsu
og óeigingjörnu störf sem hann
innti af hendi í þágu bæjarbúa
allt sitt líf.
Jón Kjartansson var fæddur 5.
júní 1917, og var því 68 ára er
hann féll frá.
Fyrstu 40 ár ævi sinnar átti
hann heima í Siglufirði, eða þar
til hann gerðist forstjóri Áfengis-
verslunar ríkisins árið 1957.
Á Siglufjarðarárum sínum
gegndi Jón margvíslegum störfum,
þar til hann gerðist bæjarstjóri
Siglfirðinga árið 1949.
Bæjarstjórastarfinu gegndi
hann til ársins 1958.
Á þessu tímabili voru miklir
erfiðleikar hjá bæjarfélaginu,
vegna brotthvarfs síldarinnar, og
þeirra áfalla sem bæjarfélagið
varð fyrir þegar atvinnulífið
hreinlega lagðist í rúst.
í störfum sínum sem bæjarstjóri
sýndi Jón hversu gífulegur bar-
áttumaður hann var, er hann
barðist fyrir enduruppbyggingu og
endursköpun atvinnulífs bæjarins
á þessum tíma.
Hann hafði forgöngu af hálfu
bæjarfélagsins um togaraútgerð
og að frystihúsrekstur og fisk-
vinnsla var hafið, sem sókn til
nýrrar atvinnuuppbyggingar, á
þessum tíma. Sá sem þetta skrifar
minnist skemmtilegrar frásagnar
Jóns, af ótrúlegri baráttu hans í
Reykjavík, þegar hann fór suður,
eins og sagt var, til þess að sækja
togarann Hafliða.
Síldarverksmiðjur ríkisins,
fyrsta stóriðjan á íslandi, hafa
verið og eru, stærsti aflgjafi at-
vinnulífsins í Siglufirði. Þessu
fyrirtæki tengdist Jón snemma,
fyrst sem sendisveinn, en innan
við tvítugt orðinn verkstjóri.
I stjórn þessa fyrirtækis hefur
hann átt sæti um árabil, og síðari
ár sem varaformaður stjórnarinn-
ar.
í stjórnarstörfum sínum hjá
þessu stóra fyrirtæki, sýndi hann
eins og endra nær í störfum sínum,
dugnað, árvekni og fyrirhyggju,
og fullyrða má að starfsemi Síldar-
verksmiðja ríkisins væri ekki með
þeirri reisn sem nú er, hefði Jóns
Kjartanssonar ekki notið við.
Það var því örugglega með mik-
illi' ánægju, sem þessi sanni vinur
Siglufjarðar ræsti nýja tölvu-
stýrða vélbúnaðinn hjá S.R. í haust
við hátíðlegt tækifæri, og þar með
eina fullkomnustu verksmiðju í
heimi á þessu sviði.
Með þessum fáu og fátæklegu
orðum vil ég fyrir hönd Bæjar-
stjórnar Siglufjarðar og Siglfirð-
inga allra þakka Jóni Kjartanssyni
öll þau ómetanlegu störf, sem hann
hefur innt af hendi í þágu Siglu-
fjarðar.
Siglfirðingar sakna vinar i stað.
Þórnýju, börnum, tengdabörn-
um og barnabörnum sendum við
okkar innilegustu samúðarkveðj-
ur.
Bogi Sigurbjörnsson,
forseti bæjarstjórnar.
Fjallasýn þykir einstaklega fög-
ur í Biskupstungum, þegar komið
er upp á Torfastaðaheiði og horft
til norðurs. Lengst i vestri er
Laugarvatnsfjall, en Bláfell lengst
í austri. í góðu skyggni blasir
Langjökull við i fjallahringnum,
eins og tignarlegt hvitt ský mitt í
bláma himinsogjarðar.
Stórbrotnast fjalla og hæst
sunnan jökuls er Hlöðufell, en
skammt þar frá er Rótasandur,
þar sem Brúará á upptök sín.
Raunar eru aðalupptök hennar i
Brúarárskörðum, þar sem hún
sprettur fram í djúpu gili. Ekki
er hún mikil að vöxtum við upptök
sín, en fljótlega breiðir hún úr sér
og liðast þannig áfram sem stór-
fljót milli grösugra bakka sinna,
unz hún sameinast Hvitá, skammt
fyrir neðan Skálholt.
Á leið sinni til ósa rennur hin
sögufræga elfa um land Syðri-
Reykja, en þar hafði Jón Kjartans-
son ásamt fjölskyldu sinni reist
sér sumarbústað á bökkum árinn-
ar. Það er ekki of djúpt i árinni
tekið, þó að sagt sé, að Jón og
Þórný kona hans hafi tekið ást-
fóstri við þennan stað, sem Jón
nefndi gjarnan elliheimilið sitt í
gamansömum tón. Það var ekki
aðeins umhverfið, hinn stórbrotni
fjallahringur og áin, sem dró þau
að, heldur einnig áhuginn á trjá-
og gróðurrækt, sem sumarbú-
staðaland þeirra ber glöggt vitni.
Sem næsti nágranni Jóns hafði ég
stundum orð á því við hann, að