Morgunblaðið - 03.12.1985, Blaðsíða 58

58
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. DESEMBER1985
Jón Kjartansson
forstjóri — Minning
löng kynni vil ég með sanni taka
undir þessi orð og gera þau að
mínum.
Að leiðarlokum vil ég þakka Jóni
Kjartanssyni kaerlega fyrir sam-
ferðina og alla vináttu í minn garð
og fjölskyldu minnar og við send-
um frú Þórnýju, börnum, tengda-
börnum og barnabörnum einlægar
samúðarkveðjur okkar í þeirra
djúpu sorg.
Erling Edwald
Kveðja frá Hjálpar-
stofnun kirkjunnar
Sumir menn eru þeirrar gerðar
að vera hvorutveggja í senn, kaup-
sýslu- og athafnamenn á verald-
lega vísu, og trúir andans menn.
Foringjar tveggja, oft að því ér
virðist, andstæðra póla. Einbeittir,
harðir menn kaldrar rökhyggju og
veraldlegrar ákvarðanatöku, en
samtímis illa dyljandi stórt og
heitt hjarta.
Slíkur var Jón Kjartansson. Og
þessvegna valdist hann til forystu
Hjálparstofnunar kirkjunnar í
upphafi, og gegndi því starfi um
margra ára skeið.
Ungum starfsmönnum reyndist
hann hvorutveggja, tyftandi kenn-
ari og agandi yfirmaður, jafnt sem
hlýr og skilningsríkur samstarfs-
maður. Til hans var gott að leita.
Aldrei of önnum kafinn bæri mál-
efni hjálparsveitarstarfsins heima
eða heiman á góma.
Við minnumst Jóns Kjartans-
sonar einnig sem hins leitandi
manns. Manns sem leitaði og
krafðist svara. Við munum hann
krefja svara um misskiptingu
jarðargæða. Svara við ógn og
- skelfingu hungurs, stríðs og ör-
birgðar. Ástæðum þess að Guð
tæki ekki f taumana. Hversvegna
Guð benti ekki fleirum á ábyrgð
sína fyrir meðbræðrum. Spurning-
um um líf og dauða. Minnumst
málamiðlunarinnar milli Guðs og
manns, sem hann flutti okkur með
orðum ritningarinnar, og hér
skulu vera kveðjuorð okkar:
„Fyrir því hef ég talað, án þess að skilja,
um hluti, sem mér voru of undursamleg-
irogégþekktieigi.
Hlusta þú, ég ætla að tala:
ég mun spyrja þig, og þú skalt fræða
mig.
Ég þekkt þig af afspurn,
en nú hefur auga mitt litið þig.“
»• (Jobsbók)
Guð blessi minningu Jóns Kjart-
anssonar, og leggi ástvinum hans
öllum líkn með þraut.
Guðmundur Einarsson
Með Jóni Kjartanssyni forstjóra
er genginn mikill mannkostamað-
ur. Við fráfall hans leita á hugann
margar minningar. Aðrir munu í
dag rekja æviferil Jóns. Ég vildi
því aðeins koma á framfæri ör-
fáum vanmegna kveðjuorðum með
þakklæti fyrir löng og góð kynni,
sem aldrei bar skugga á.
Kynni okkar Jóns Kjartansson-
ar hófust heima á Siglufirði, á
þeim árum þegar sá staður var að
verulegu leyti burðarás íslenzks
efnahags- og atvinnulífs. Vinátta
ríkti milli bernskuheimila okkar
en vegna aldursmunar urðu kynn-
in þó ekki náin fyrr en síðar eða
eftir að Jón og fjölskylda hans
fluttist til Reykjavíkur.
Velferð Siglufjarðar og Siglfirð-
inga var Jóni Kjartanssyni alla tíð
hjartfólgið málefni. Minntist hann
oft fyrri velmegunartíma bæjarfé-
lagsins og þess heimsborgaralega
andrúmslofts, sem þar ríkti og jók
víðsýni íbúanna.
Sem bæjarstjóri upplifði Jón, á
áþreifanlegri hátt en flestir aðrir,
þá hörmulegu breytingu, sem varð
á Siglufirði, er síldin hvarf af
miðunum við Norðurland. Barátta
hans og annarra forvígismanna
staðarins. til að leita lausnar á
þeim vanda, sem þá skapaðist,
mun mörgum verða lengi minnis-
stæð. Þar lá Jón ekki á liði sínu
frekar en endranær.
Ekki dró úr ræktarsemi Jóns
Kjartanssonar við átthagana eftir
búferlaflutninginn og munu þeir
ekki vera fáir Siglfirðingarnir,
sem nutu liðsinnis hans á einn eða
annan hátt hér syðra.
Nú þegar leiðir skilja munu þeir
vera margir, sem sakna góðs vinar
og leiðsögumanns. Fyrir ástvini
Jóns Kjartanssonar er það huggun
í sárum harmi, að geta litið til
baka á drengilegan feril hans og
vita um þann stóra hóp, sem
minnist hans með virðingu og
þakklæti.
Við hjónin þökkum langa og
órjúfanlega vináttu og flytjum
Þórnýju og öðrum ástvinum Jóns
Kjartanssonar innilegar samúðar-
kveðjur.
Gunnar Flóvenz
Jóns Kjartanssonar minnist ég
í þakklátri minningu, hugsa til
hans með hlýleik og söknuði.
Jón var fæddur í Siglufirði 5.
júní 1917 af góðu og göfugu fólki.
Faðir hans var Kjartan Jónsson,
byggingameistari, móðir hans Jón-
ína Tómasdóttir, mikilhæf mann-
kostakona. Jón bar snemma í
brjósti mikla menntaþrá, enda var
hann gæddur ágætum námsgáfum.
Um langskólanám var ekki að tala,
en ungur hélt hann að heiman og
settist í Samvinnuskólann og lauk
þaðan ágætu prófi 1935.
Æskuheimili Jóns varð mér
meira virði en nokkuð annað heim-
ili utan föðurhúsa minna. Þar var
andrúmsloft víðsýnis og mennta.
Fyrir áhrifin þaðan þakka ég nú.
Jón var sérstaklega vinnusamur
og hófsamur. Hann varði jafnan
miklum tíma til að þjóna góðum
málefnum og reyndist oft höfðingi
þeim, sem hann taldi maklega
stuðnings. Hann var gæddur frá-
bærri kímnigáfu og var jafnan
hrókur alls fangaðar á vinafund-
um. Hjá honum fundu vinir hans
það traust, sem ekki brást. Ég finn
að hér er vinar að sakna, sem ég
verð miklu snauðari eftir að hafa
misst.
Af meira en 65 ára kynnum og
vináttu þykist ég mega fullyrða,
að lífsskoðun hans hafi einkum
birst í tvennu, annars vegar í því
hve frábærlega fórnfús hann var,
og hinsvegar í því hve mikill
drengur hann var og einlægur
vinur.
Jón Kjartanson, forstjóri ÁTVR,
fyrrum athafnamaður og bæjar-
stjóri I Siglufirði, var flestum
kunnur hér á landi. Þó er enginn
efi á því, að átthagarnir hafa ekki
átt marga betri eða nýtari þjóna
á þessari öld, en Jón Kjartansson,
ekki átt marga starfsmenn, sem
neyttu meiri samviskusemi. Lét
hann sér í öllum greinum annt um
að hagur bæjarfélagsins og Sigl-
firðinga, er honum var trúað fyrir,
stæði með sem mestum blóma.
Jón naut virðingar Siglfirðinga.
Það þarf ekki annað en heyra
Siglfirðinga minnast á Jón Kjart-
ansson til þess að sannfærast um
hve mikils hann er metinn meðal
þeirra. Þeim þykir ekki aðeins
vænt um, þeim þykir sæmd að því
að hafa átt slíkan mann fyrir vin
og mega njóta vináttu hans og frú
Þórnýjar Tómasdóttur konu hans.
Við Núra og dætur okkar þökk-
um Jóni Kjartanssyni samfylgdina
og biðjum Þórnýju og börnum og
tengdabörnum allrar blessunar og
vottum dýpstu samúð.
Guð veri með vini mínum og
æskufélaga.
Hannes Guðmundsson
Það var sárt að frétta að okkar
elskulegi vinur og frændi væri lát-
inn.
Hann hef ég þekkt í fleiri tugi
ára og maðurinn minn enn lengur,
enda voru þeir náskyldir.
Það var í gamla daga er Jón
bjó á Siglufirði og ég á ísafirði að
hvorki var hægt að fara akandi
né fljúgandi til Reykjavíkur: Þá
voru það bara strandferðaskipin
sem treyst var á. Það var í einni
slíkri ferð að ég hitti Jón fyrst. Ég
var að koma um borð í Esjuna;
auðvitað með eitthvað af börnum
með mér eins og vant var. Þá víkur
maður sér að mér og segir þýðum
málrómi: „Komdu blessuð og sæl
kæra tengdasystir." Hann kallaði
mig það alltaf upp frá þvi. Ferðinni
var borgið þrátt fyrir sjóveiki og
krakkarnir voru yfir sig hrifin af
þessum nýja frænda sínum.
Seinna kynntist ég hans fallegu
og góðu konu, Þórnýju. Þau lögðu
stundum leið sína til ísafjarðar
og voru miklir aufúsugestir. Mér
fannst einhvernveginn að alltaf
hafi verið sólskin er þau komu.
Það var svo mikil birta og ylur,
sem þessi yndislegu hjón báru með
sér.
Svo fluttum við öll suður. Var
þá ekki að spyrja að gestrisninni
á þeirra heimili, hún var þeim
báðum í blóð borin.
Þá var til fyrirmyndar hvernig
þau hjón og börnin öll reyndust
Jónínu móður Jóns. Hún var lengst
af þar til heimilis og báru allir
hana á höndum sér. Það var fagurt
fordæmi.
Það var ekki aðeins þar heima
sem að góðar móttökur réðu ríkj-
um. Fyrir tveim árum vorum við
svo heppin að hitta þau hjón og
Lollu suður á Ítalíu. Dásamlegri
ferðafélaga var ekki hægt að kjósa
sér. Og þar var gestrisnin enn í
hávegum höfð. Kvöldið sem þau
buðu okkur út gleymist aldrei né
annað í sambandi við þá fjöl-
skyldu. Það var sama hvar við
hittum þau, alltaf sama fágaða
framkoman. Eins var að biðja Jón
einhverrar bónar, „sjálfsagt" var
svarið.
Hann var svo jákvæður, alveg
einstakur maður. Það er óbætan-
legt að sjá á bak slíkum öðlingi.
Það kemur enginn í hans stað,
tómarúmið verður stórt.
Ég biö góðan guð að styrkja og
styðja konu hans og börn. Við
söknum hans öll, þökkum honum
fyrir allt og biðjum honum guðs
blessunar.
J.B.I.
Jón Kjartansson forstjóri
Áfengis- og tóbaksverslunar ríkis-
ins lést skyndilega þann 21. nóv-
ember sl. Þó að Jón hafi ekki
gengið heill til skógar um nokkra
hríð, þá kom andlát hans samt á
óvart. Hann, sem alltaf var svo
hress og kátur hafði nú orðið að
hlýða kallinu óumflýjanlega.
Við óvænta andlátsfregn þeirra
sem maður telur sig eiga gott að
gjalda, er sorgin oft blönduð dálít-
illi sektarkennd. Var ég búinn að
þakka honum eins og vert væri?
Hafði ég endurgoldið í einhverju
það sem hann hafði fyrir mig gert?
Oft er það einmitt svo að við þiggj-
um vináttu og ótalda greiða án
þess að hugsa um vinarskuld. Jón
var þannig maður að hann veitti
af sjálfum sér með örlæti og gleði,
sem voru svo sjálfsögð, að ekki var
alltaf þakkað sem skyldi.
Hér er ekki ætlunin að rekja
starfsferil Jóns né afrek hans á
viðburðaríkri æfi. Aðrir munu
verða til þess. Ætlunin með þess-
um fátæklegu orðum er að bera
fram síðbúnar þakkir fyrir að hafa
fengið tækifæri til að kynnast
þessum hugljúfa manni og hafa
við hann samskipti, þó að undirrit-
aður væri þar ávallt þiggjandi.
Minningar fjölskyldu minnar
um Jón og fjölskyldu hans eru
margar. Faðir minn kynntist Jóni
þegar sá fyrrnefndi var ráðinn
kennari að gagnfræðaskóla Siglu-
fjarðar árið 1935. Með þeim tókst
þegar traust vinátta sem varði
meðan báðir lifðu. Talsverður
samgangur varð síðan með fjöl-
skyldunum. Jón var félagslyndur
maður og barngóður. Hann hafði
lag á því að veita minnstu þegnum
þjóðfélagsins athygli sína. Oft
ræddi hann við barnið mig sem
fullorðinn væri og hlustaði á skoð-
anir og rökræddi af jafn mikilli
alvöru og við þá, sem meira áttu
undir sér. Litlu munaði þá að
honum tækist að gera sveininn
unga að ólæknandi framsóknar-
manni.
Mínar eigin minningar um Jón
eru þó sterkastar frá því tímabili
er Jón kom sem gestur til Siglu-
fjarðar eftir flutningana með fjöl-
skyldu sína til Reykjavíkur. Þá var
jafnan sóst eftir að fá Jón í heim-
sókn á heimili foreldra minna,
stundum til gistingar, en stundum,
þegar mest gekk á í stjórnmálun-
um, var ekki tími í meira en eina
máltíð eða aðeins kaffisopa. Jón
kom eins og hvirfilvindur, flytj-
andi fréttir af mönnum og málefn-
um, og reytti af sér gamansögurn-
ar. Þessar stundir undir borðum
voru sannar gleðistundir og stálp-
aður unglingurinn fylgdist af að-
dáun með þessum glaðværa heims-
manni.
Þegar til Reykjavíkur kom gerð-
ist Jón óopinber sendiherra Sigl-
firðinga þar. Þá, eins og alltaf, var
hann boðinn og búinn að leysa
hvers manns vanda. Ég varð var
við það nokkrum sinnum á þessum
árum, að faðir minn þurfti, eins
og fleiri, að leita á náðir Jóns
vegna erinda eða málareksturs í
Reykjavík. Ég vissi að honum var
óljúft að þurfa að leggja byrðar á
vin sinn en jafnan var hann glaðari
eftir þeirra tveggj a tal.
Þegar ég fluttist svo sjálfur til
höfuðborgarinnar var ómetanlegt
að eiga slíkan mann sem Jón var
að bakhjarli. Hann var sá sem
ekki brást. Það var líka ánægjulegt
að fá að vera þátttakandi í nokkr-
um gleðistundum á heimili þeirra
Þórnýjar og Jóns á Háteigsvegin-
um, en ekki var síður ánægjulegt
að fá þau sem gesti á gleðistundum
okkar.
Síðan hef ég sjálfur nokkrum
sinnum þurft að leita á náðir Jóns
og alltaf hefur vináttan verið sú
sama og örlætið jafn mikið. Ég vil
að endingu ítreka þakkir mínar og
fjölskyldu minnar. Við vottum
Þórnýju, börnum þeirra hjóna,
tengdabörnum og barnabörnum
innilegustu samúð okkar. Megi
hinn hæsti varðveita þau og minn-
ingu Jóns Kjartanssonar.
Jóhann Heiðar Jóhannsson
Við sviplegt fráfall Jóns Kjart-
anssonar er mér efst í huga ára-
tuga vinátta hans við föður minn,
sem lést í marz sl. Þeir höfðu verið
vinir í meira en fimmtíu ár og
aldrei borið skugga á. Þeir mátu
hvor annan mikils og umgengust
ætíð af þeirri hlýju og gagnkvæma
trausti sem einkennir sanna vin-
áttu. Og svo voru þeir báðir svo
skemmtilegir menn.
Jón Kjartansson mun hafa
kynnst föður mínum veturinn
1934-1935 en þann vetur dvaldi
hann meira og minna hjá Lovísu
og Lárusi Fjeldsted í Reykjavík,
en þau voru föðurforeldrar mínir.
Lovísa og Jónína móðir Jóns
Kjartanssonar höfðu kynnst á
Siglufirði ungar konur og þótt 10
ára aldursmunur væri með þeim,
hélst sú vinátta ævilangt. Synir
þeirra, Lárus og Jón, náðu því að
lengja enn frekar þau vináttubönd.
í minningargrein um föður minn
lýsir Jón kynnum sínum af æsku-
heimili hans á einstaklega næman
oghlýjan hátt.
Ég man eftir Jóni Kjartanssyni
frá því að ég var barn að aldri.
Hann og Þórný kona hans bjuggu
á Siglufirði, en þegar ég var að
vaxa úr grasi var Jon bæjarstjóri
þar. I heimsóknum til Reykjavíkur
kom hann oft við hjá foreldrum
mínum og var þar hrókur alls
fagnaðar en gaf sér samt alltaf
tíma til þess að spjalla við næstu
kynslóð, eins og til þess að treysta
böndin og tryggja að tengslum
yrði haldið við. Hann var óvenju-
mikill húmoristi og orðheppinn
maður og sagði skemmtilegri sög-
ur en flestir aðrir menn. Faðir
minn stóð honum þó oft fyllilega
á sporði og tóku þeir oft bakföll
af hlátri saman yfir sögum hvors
annars. I áðurnefndri minningar-
grein um föður minn segir Jón:
„Meðan ég bjó fyrir norðan
þurfti ég oft að fara til Reykjavík-
ur ýmissa erinda fyrir Siglufjarð-
arkaupstað. Kom ég þá oft á Lauf-
ásveg 35. Eftir stutta viðdvöl þar
eitt vetrarkvöld spurði ég hvort ég
mætti nota símann, dagurinn
hafði ekki enst mér til útréttinga.
— Það var sjálfsagt. — Samtölin
urðu bæði mörg og löng og ég bað
afsökunar þegar þessum ósköpum
létti. „Þetta er allt í lagi“, sagði
Lárus af sinni alkunnu hógværð,
en bætti þó við. „Ef þú hefur í
huga, Jón minn, að taka þér ættar-
nafn finnst mér að Símsen gæti
komið til greina". — úr þessu varð
mikill hlátur."
Jón segir frá þessu til þess að
lýsa húmor föður míns en mér
finnst það ekki síður bera þess
vitni hvernig Jóni lét að segja
brandara á eigin kostnað. Það er
fáum gefið.
í Reykjavíkurbréfi Morgun-
blaðsins 1. desember sl. er Jóns
minnst á þann veg sem best má
vera og augljóst að höfundur hefur
þekkt Jón Kjartansson vel.
Á skilnaðarsundu vil ég fyrir
hönd fjölskyldu minnar þakka
mannkostamanninum, húmorist-
anum og vininum Jóni Kjartans-
syni fyrir samfylgdina og vona að
vinátta megi haldast milli þessara
tveggja fjölskyldna um ókomin ár.
Þórnýju og börnum hennar votta
ég samúð mína. Blessuð sé minn-
ing Jóns Kjartanssonar.
Katrín Fjeldsted
Hann Jón Kjartansson leik-
bróðir minn er dáinn. Frá því ég
man eftir mér, lékum við Nonni
okkur alltaf saman. Foreldrar
okkar voru vinir og stutt á milli
heimilanna. Þar var skólabalinn,
stór, sendinn bali sem náði frá
barnaskólanum að Aðalgötu. Inni
á þessum bala, rétt hjá heimili
Nonna, stóð gamla kirkjan sem
flest okkar krakkanna voru fermd
í.
Þó að kirkjan væri þarna, var
skólabalinn aðalleiksvæði okkar
barnanna á eyrinni og seinna allra
skólabarna. Þetta var sannkallað-
ur unaðsreitur, þó að alveg vantaði
þar gróðurinn, af því að þarna
flæddi sjórinn eitthvað yfir flest
árin. Við upplifðum það meira að
segja einu sinni að vera ferjuð á
báti í skólann, þó að vegalengdin
væri aðeins fáir metrar.
Á veturna var ákaflega snjó-
þungt og nutum við krakkarnir
þess innilega. Við byggðum okkur
snjóhús út um allan balann og
tróðum götur á milli húsanna og
heimsóttum svo hvort annað. Ein-
hver átti kertisstubb sem kveikt
var á til hátíðabrigða. Stundum
áttum við kökubita eða kleinur til
að bjóða gestunum, eða eitthvað
annað góðgæti. Alltaf var glatt á
hjalla og aldrei skorti okkur um-
ræðuefni, það man ég. Mikið var
skrafað og margt framkvæmt
þessi ár. Við stofnuðum bindindis-
félag og héldum alltaf álfabrennu
og dans á gamlárskvöld eða strax
og veður leyfði. Á hverjum jólum
hélt „Kvenfélagið Von“ ball fyrir
börnin á Siglufirði og minnist ég
þess þegar verið var að vefja okkur
úr teppunum þegar komið var I
Samkomuhúsið, því það var oftast
vitlaust veður og varð því að halda
á okkur alla leiðina. Snjóskaflarn-
ir á Siglufirði voru svo háir suma
vetur að maður varð að klofa yfir
símalínurnar. Við fórum líka oft
upp á þak á leikfimishúsinu og
klifruðum þaðan upp á sjálft
skólahúsið og stukkum niður I
stóran skafl sem flesta vetur
myndaðist fyrir framan skóia-
gluggana. Stundum fór einhver á
bólakaf á skaflinn og þurfti þá að
hafa snör handtök til að krafla
hann lausan.
Við fórum á skíðin við hús-
dyrnar og gengum þaðan fram í
fjörð; þar voru brattar og góðar
brekkur til skíðaiðkana. Skíðafé-
lag Siglufjarðar fékk norskan
skíðakennara og frá Siglufirði
komu bestu skiðastökkmenn
landsins. Þegar frysti mynduðust
góð svell á polla og tjarnir á eyr-
inni og það notuðum við okkur
óspart. Og svo voru sparksleðarnir
vinsælir þegar hjarn var í hlíðun-
um. Þá fórum við hátt upp í brekk-
ur fram í firði, og brunuðum niður
á miklum hraða svo sleðinn stans-
aði ekki fyrr en hinum megin við
fjörðinn. Það var afar gaman, en
ansi langt að ganga til baka.
Þegar svo síldin var væntanleg,
færðist heldur betur líf í bæinn.
Byrjað var á að undirbúa plönin.
Síðan komu tunnuskipin með tómu