Morgunblaðið - 20.03.1986, Qupperneq 50

50
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. MARZ1986
Stattu þig Sverrir
, eftir Þorstein
Haraldsson
Miklar umræður hafa spunnist
nú síðustu mánuði vegna málefna
Lánasjóðs íslenskra námsmanna og
hefur á stundum verið deilt harð-
lega á núverandi menntamáiaráð-
herra, Sverri Hermannsson, af
hálfu forustu samtaka námsmanna.
Ýmislegt hefur komið fram í
skrifum og umræðum um þetta mál
en það sem undrun mína vakti var
hversu gífurlegir fjármunir streyma
þama í gegn og hversu lítið aðhald
stjómvöld hafa sýnt til að reyna
að stjóma þessu peningaflæði sem
fer í gegn lánasjóðinn.
Þegar námslánakerfíð var sett á
laggimar var það með því markmiði
að allir skyldu hafa sömu möguleika
á því að afla sér framhaldsmenntun-
ar burtséð frá efnahag. Ég held að
allir séu sammála þessu, en nú
virðist málum svo komið að það sé
jafnvel undantekning ef námsmað-
ur í lánshæfu námi tekur ekki
námsián. Enda ekki að furða þegar
á það er litið að með núverandi
reglum eru þessi lán þau lang-
hagstæðustu sem í boði eru og má
í mörgum tilvikum tala um beina
styrki fremur en lán þar sem lánin
fymast á 40 árum. Nú eru lánin
„Því leggnr maður eyr-
un við er fram á sjónar-
sviðið kemur ráðherra
er hafnar þeirri leið
alfarið en leggur emb-
ætti sitt nánast að veði
með þvi að taka þá
hugdjörfu ákvörðun að
stokka spilin upp, taka
reglur um lánsjóðinn til
endurskoðunar, því nóg
sé komið.“
bundin lánskjaravísitölu en vaxta-
laus. Ekki er byijað að greiða af
láninu fyrr en 3 árum eftir að námi
lýkur og miðast árleg greiðsla af
tvennu: Fastri fjárhæð sem fylgir
lánskjaravisitölu og viðbótar-
greiðslu sem tekur mið af tekjum.
Miðað er við að endurgreiðslum af
láninu ljúki ekki síðar en 40 árum
eftir að þær hófust.
Má í þessu sambandi benda á
að ekki er óalgengt að námslánend-
ur greiði aðeins 30—40% af láninu
en hitt fymist. Skildi svo einhvem
undra þótt sótt sé stíft f lánin?
Enda hefur lánþegum fjölgað
mun meira en ráð var fyrir gert er
núverandi lög um námslán og
námsstyrki frá árinu 1982 gerðu
ráð fyrir og lánin hafa hækkað
miklu meira en reiknað var með.
Útgjöld ríkissjóðs vegna þessa hafa
margfaldast og nemur áætluð fjár-
þörf fyrir árið 1986 á bilinu
1800—2000 milljónum króna.
Hverjir borga?
Til að ríkissjóður geti staðið við
sínar skuldbindingar, miðað við
núverandi fyrirkomulag, þarf ann-
aðhvort að taka erlent lán eða að
hækka skatta þegna þessa lands til
að standa straum af þessu. Hækkun
á sköttum okkar skattborgaranna
hefur reynst vinsælt meðal stjóm-
málamanna ef ríkissjóður hefur
staðið illa.
Því leggur maður eyrun við er
fram á sjónarsviðið kemur ráðherra
er hafnar þeirri leið alfarið en legg-
ur embætti sitt nánast að veði með
því að taka þá hugdjörfu ákvörðun
að stokka spilin upp, taka reglur
um lánasjóðinn til endurskoðunar,
því nóg sé að komið. Sverrir Her-
mannsson menntamálaráðherra
mátti vita það, að hann yrði út-
hrópaður af talsmönnum náms-

S^^ar

SERVERSLUN
FYRIR
FJALLA- OG
FERÐAMENN.
Rckin áf
it Skata Reykjavík
UT 58 SIMI I2045
FEMUND
Hollofil fylling
+25°C - -í-8°C
Þyngd: 1.800 gr.
Verð: 4.340.-
IGLOO
Hollofil fylling
+25°C - -15°C
Þyngd: 1.900 gr.
Verð: 5.160,-
ATLANTIS
Quallofil fylling
+25°C - -5°C
Þyngd: 1.350 gr.
Verð: 5.920,-
LYNX 3
65 lítrar
Verð: 3.280.
JAGUAR 65
65 lítrar
Verð: 5.260.
PANTHER3
65 lítrar
Verð: 3
Þorsteinn Haraldsson
manna ef hann dirfðist að ætla að
breyta einhveiju í sambandi við
lánasjóðinn.
Hann átti bara eins og aðrir
fyrrverandi ráðherrar menntamála
að seilast í pyngju okkar skatt-
borgaranna til að svara kalli náms-
manna um meiri peninga.
Það er furðulegt og raunar víta-
vert ábyrðarleysi gagnvart skatt-
borgurunum að fyrri ríkisstjómir
hafí ekki tekið á þessu máli fyrr,
en væntanlega hefur þær skort það
pólitíska hugrekki sem einkennt
hefur störf Sverris Hermannssonar
í ráðherratíð sinni.
Hvaðertilráða?
Með þessi námslán á að mínu
mati að gilda það sama og um önnur
lán að þau séu greidd til baka að
fullu.
Ungt fólk, sem er að koma sér
upp þaki yfír höfuðið, þarf að greiða
3—5% raunvexti af sínum lánum
og hver ætlar að halda þvf fram
að húsnæðismál ungs fólks skipti
minna máli þjóðhagslega séð heldur
en málefni námsmanna.
Hvers vegna eigum við skatt-
borgarar að samþykkja lán til
námsmanna sem eru með þeim
hætti að aðeins hluti þeirra skilar
sér til baka?
Ættu ungir húsbyggjendur og
íbúðarkaupendur ekki að kreQast
þess sama og námsmenn. Hvemig
væri staðan í húsnæðismálum ef
lífeyrissjóðimir og húsnæðismála-
stofnun lánuðu með sama hætti og
Lánasjóður íslenskra námsmanna
gerir nú? Hvar stæðum við þá?
Mín skoðun er sú að námslán
eigi að bera ca. 2% raunvexti og
að þau séu greidd upp að fullu.
Þeir sem skari fram úr í námi eigi
möguleika á styrkjum. Hertar verði
kröfur lánsjóðsins um námsárangur
og peningaflæðinu verði stýrt á
þann hátt að lánin veitist þeim sem
virkilega þurfa á þeim að halda.
Endurskipulögð verði starfsemi
skrifstofu sjóðsins og kostnaði við
rekstur hennar haldið í algjöru lág-
marki án þess þó að það bitni á
afgreiðslu lána.
Það er nauðsynlegt að þessi lán
séu færð að nokkru til samræmis
við almenn lánskjör í landinu sem
ætti að hamla gegn óeðlilegri eftir-
spum eftir lánum úr sjóðnum.
Við íslendingar væram betur
staddir í dag ef við hefðum átt
fleiri ráðherra eins og Sverri Her-
mannsson sem taka á hlutunum þó
að um óvinsælar ákvarðanir sé að
ræða gagnvart hagsmunaaðilum.
Því segi ég: Stattu þig, Sverrir.
Höfundur starfar sem tollvörður
á Kefla víkurflugveUi og er fyrr-
verandi ritstjóri Iðnnemasam-
bands íslands.
Samtök kvenna á vinnumarkaði lýsa
óánægju sinni með kjarasamningana:
Avísun á áfram-
haldandi vinnu-
þrælkun kvenna
Morgunblaðinu hefur borist eft-
irfarandi ályktun frá Samtökum
kvenna á vinnumarkaði:
„Samtök kvenna á vinnumarkaði
lýsa óánægju sinni með nýgerða
kjarasamninga. Ástæðumar era
fyrst og fremst eftirfarandi:
1. Frá júní 1983 hafa laun
verkafólks verið skert um 30%
þessir samningar viðhalda þeirri
skerðingu. Kaupmáttur hefur rým-
að um 5% frá áramótum. 5% launa-
hækkun nú er eingöngu til að
mæta því. Launahækkanir síðar á
árinu eiga greinilega að mæta hluta
af hækkun vöraverðs.
2. Engin lágmarkslaun era til-
greind í samningunum. Lægstu
taxtar verða enn undir 20 þúsund
krónum í árslok. Laun flestra
kvenna munu hækka um 800-1500
kr. við samþykkt samninga. Segir
það lítið í verðhækkanir síðustu
mánaða.
3. Fátækrastyrkurinn, sem mest
getur orðið nálægt 600 kr. á mán-
uði, hlotnast einungis þeim lægst
launuðu sem ekki hafa tækifæri til
að slíta sér út í bónus, vaktavinnu
og yfírvinnu. Fátækrastyrkurinn
miðast við heildartekjur.
4. Engin verðtrygging felst í
samningunum. Hvað sem öllum
forsendum líður hrynur verðbólgan
ekki á einum degi úr 35% í 7%.
Dag hvem munu launin okkar
skerðast áfram án bóta. í samning-
unum felst að þótt vöraverð hækki
frá 1. jan.-l. nóv. um 6,1%, þá
verður það aldrei bætt eða rætt.
Vöraverð hækkar meira og þær
verðhækkanir verða ræddar af
svokallaðri launanefrid, sem mun
ekki tryggja okkur dýrtíðarbætur.
5. Samkvæmt samningunum
fær fískvinnslufólk loks möguleika
til fastráðningar og 4ra vikna upp-
sagnarfrests. Þessi mannréttindi ná
þó ekki til farandverkafólks og
atvinnurekendur seilast í atvinnu-
leysistryggingasjóð til að standa
straum af kostnaðinum.
6. Boðuð er ný leið — verðlækk-
unarleið, sem felst í því að greiða
niður vísitölu framfærslukostnaðar.
Þess vegna lækka td. tollar á bílum
þar sem rekstur einkabfls mælir
15% í grandvelli framfærsluvísi-
tölunnar. Lækkun búvöraverðs felst
í því að sumar búvörar hækka ekki
1. mars, enda mælist búvara aðeins
9,4% af framfærslukostnaði. Lág-
launafólk eyðir mun stærri hluta
af tekjum í matvæli, og gömlu bfl-
amir hrynja í verði.
Lækkun skatta felst í því að
samræma krónutöluna lægri laun-
um en áætluð höfðu verið fyrir þetta
ár. Tekjuskattur og útsvar verða
sama hlutfall af tekjum ársins og
áætlað var.
Verðlækkun á ýmsum þjónustu-
liðum hins opinbera er lækkun á
þegar orðnum hækkunum, sem við
höfum þegar greitt fyrir janúar og
febrúar.
7. Það er hart að verkalýðs-
hreyfíngin gangist inná það að
afhenda stóran hluta af lífeyrissjóð-
um sínum til að íhaldið geti staðið
við kosningaloforðin sín varðandi
húsnæðismál, en lofað var að lán
skyldu nema 80% af íbúðarverði.
Þegar búið er að fara yfír samn-
ingana kemur í ljós að það er launa-
fólk sem borgar brúsann. Þeir sem
græða era sem fyrr atvinnurekend-
ur og ekki síst verslunareigendur
og heildsalar."