Morgunblaðið - 25.05.1986, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. MAÍ1986
r uitv
ny cxh; i;ó<5 Ijc>da
Dagur lj óðsins
DAGUR ljóðsins er í dag, sunnudaginn 25. maí. Þessum degi er ætlað að vekja
athygli á ljóðinu og lífi þess í íslensku samfélagi. Það er Rithöfundasamband íslands
sem stendur fyrir ljóðhelgun dagsins með því að blása til ljóðakynninga á þremur
stöðum á landinu, á Selfossi, Akranesi og í Reykjavík. Sami háttur var hafður á í
fyrra þegar Dagur ljóðsins var haldinn í fyrsta sinn. í tilefni dagsins tók Morgunblaðið
stutt viðtöl nokkur íslensk skáld. Umræðuefnið var einfalt: ljóðið sjálft, staða þess
og þýðing í samfélaginu og mikilvægi eða tilgangsleysi dagsins.
Gunnar Dal:
Ljóðið hefur
lítið breyst í
sjö þúsund ár
„Gáfaðir bókmenntafræðingar
vilja helst byltingu í ljóðum og ljóð-
formum á hveijum einasta degi.
Þetta er á misskilningi byggt. í
mínum huga hefur ljóðið tiltölulega
lítið breyst síðastliðin sjö þúsund
ár, frá því skáldin í Ur ortu um
Adam og Evu,“ sagði Gunnar Dal.
„Menn sem tala um ljóðbyltingu
vita ekki hvað ljóð er. Að tala um
nýja tegund ljóða er eins og að
bera fram velling í flösku og kalla
það nýja tegund af kampavíni —
að gera merkimiðann merkilegri en
innihaldið. Vellingurinn í flöskunni
blekkir engan, hvaða nafni sem
hann nefnist, en íslendingar eru
gjamir á að gleypa í sig ljóðavelling
og kalla hann merkilega ljóðagerð,
sem markar nýja stefnu og
strauma.
Sannleikurinn er sá að allar
breytngar á ljóðinu eru yfirborðs-
legar; eins og öldur á vatni sem
koma og hníga. Það er fölsun að
tala um hefðbundin ljóð í merking-
unni háttbundin ljóð, því elstu ljóð
heimsins voru órímuð. Allar tegund-
ir ljóðlistar hafa verið til í árþúsund-
ir, og menn fara ekki svo glatt út
fyrir ramma ljóðsins. Bylting í ljóði
er því eitthvað annað en ljóð.
En hvað er þá ljóð? Það er upp-
hafning, eins og Steinn Steinarr var
vanur að segja, og þar hitti hann
naglann á höfuðið. Án upphafning-
ar verða orð ekki að ljóði, hvort sem
þau eru sett saman á bundinn eða
óbundinn hátt. Meira þarf kannski
ekki að segja, en það getur verið
gagnlegt að búa til kenningar og
flokkunarkerfí fyrir ljóðið (þótt
flestar „teóríur“ séu reyndar vit-
ieysur), og ég hef búið mér til mína
eigin, sem ég tel að komi að meira
gagni en formbyltingarkenningar
margra fræðimanna.
Ég vil greina ljóð í gæðaflokka.
Gunnar Dal
Ég hef skemmt mér við að gera
tugi slíkra flokka, en ég skal nefna
fímm þá efstu:
Skáldskapur Hómers er dæmi um
fímmta flokks ljóð. Þau einkennast
af formsnilld, en engu öðru sem
máli skiptir. í fjórða flokk set ég
skáld sem eru lýrísk auk þess að
vera formsnillingar. Ljóð hinna
dæmigerðu íslensku þjóðskálda til-
heyra þriðja flokknum, en í þeim
bætist við ný vídd: baráttuandinn.
Góð dæmi eru Þorsteinn Erlingsson
og Davíð Stefánsson, sem eru bar-
áttuskáld, sem yrkja af ljóðúð og
formsnilld. Ég tel að aðeins tveir
Islendingar hafí farið upp í annan
flokk, verið skáld hinna háu og
djúpu hugsana, auk áðumefndra
eiginleika. Bætt heimspekinni við.
Það eru þeir Einar Benediktsson
og Matthías Jochumsson. Fyrsta
flokks skáld eru ekki til, en eitt
fyrsta flokks ljóð hefur þó verið
ort. Það ljóð hefur í sér allt sem
er nefnt og ekkert af því sést í
því! Þetta Ijóð er Faðir-vorið. Það
hefur þetta allt til að bera, en er
svo yfírlætislaust, að þótt mann-
kynið hafí kunnað það í árþúsundir
vita menn varla að það er ljóð,"
sagði Gunnar Dal.
Olafur Jóhann
Sigurðsson:
Maraþon-
upplestur
vísasti
vegurinn
til að drepa
ljóðið
„Fyrir mér er maraþonupp-
lestur Ijóða af því tagi sem tíðk-
ast á slíkum Ijóðadögum vísásti
vegurinn til að drepa ljóðið. -.Að
minnsta kosti get ég ekki notið
ljóða þegar þau eru flutt í belg
og biðu af mörgum lesurum í
kliði samkunduhúss. Það étur
hvað annað upp,“ sagði Ólafur
Jóhann Sigurðsson.
„Ég tel betur til fallið að bírta
ljóð oftar og í minna mæli, en
vanda þá til þess. Ég nýt þess
að hlýða á fáein Ijóð í útvarpi,
þar sem lesarinn er aðeins einn.
Og enn betra væri það í sjón-
varpi, ef sú stofnun legði sig
eftir að nýta möguleika sína á
því sviði. Þá sjaldan ég hef heyrt
ljóð í sjónvarpi er eins og eitt
og eitt skáld sé fengið til að sitja
eins og hani á priki fyrir framan
sjónvarpsvélina og lesa — í stað
þess að nota miðilinn til að túlka
anda ljóðsins í myndum. Ljóðið
á mikla möguleika í sjónvarpi
ef þeir væru nýttir rétt,“ sagði
Ólafur Jóhann Sigurðsson.
Sigfús Daðason:
List handa
einstaklingum
„Ljóðlistin er að mínu viti list
handa einstaklingum, ekki hóplist.
Þó má njóta hennar í margmenni
og ég vona að þessi árlegi ljóðadag-
ur nái þeim tilætlaða árangri að
skapa samgang milli skáldskapar-
ins og hins almenna manns. Þá
hefur dagurinn þýðingu bæði fyrir
skáldin og ljóðneytendur," sagði
Sigfús Daðason.
„Mennimir eru misjafnir og það
er ekki hægt að ætlast til að allt
fólk sé neytendur ljóða. En þeir sem
ljóðið ratar til hafa af því nokkurt
gagn og uppörvun í lífínu. Og víst
er að mikið er til af skáldum," sagði
Sigfús og baðst undan því að vera
langorðari. Sigfús Daðason
1