Morgunblaðið - 25.05.1986, Blaðsíða 29

IÞROTT AHUSIÐ A SOLHEIMUM
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. MAÍ1986
íþróttahúsið á Sólheimum
er nú komið vel á veg, en
stefnt er að vígslu þess
fyrsta vetrardag. Húsið er
á tveimur hæðutn og verða
á þeirri neðri vinnustofur,
smíðastofa og kertagerðin,
en salurinn á efri hœðinni
mun nýtast sem alhliða
samkomusalur, hvort
heldur er fyrir
leiksýningar, samkomur
eða kirkjuhald, auk þess
að vera íþróttasalur.
Talandi um leiksýningar
má cretabess að
Sólheimafólkið œfir nú af
fullu kappi ballett sem
verður frumsýndur í nýja
húsinu. Stór hluti
vistmanna hefur á einn eða
annan hátt unnið við
byggingu hússins og á
einni myndinni má sjá tvo
handlangara, þau Jón
Líndal og Eddu
Guðmundsdóttur, ásamt
Guðmundi Pálssyni,
verkstjóra.
samsvara getu og hæfileikum og að búa
við aðstæður sem samsvara þörfum fyrir
tilfínningalegt öryggi."
Heimiliseiningarnar
mismunandi
- Hvemig kemur þetta inn í meðferðar-
starfíð?
„Af þessum ástæðum eru heimiliseining-
araar mjög mismunandi mannaðar, hvað
aðstoð varðar. Hér eru sex heimiliseiningar,
tvær þar sem tveir starfsmenn búa með
vistmönnum, sem þarfnast mikillar umönn-
unar, tvær með einum starfsmanni, þar sem
fólk er betur sjálfbjarga og svo aðrar tvær
þar sem hálft stöðugildi starfsmanns er, en
vistmenn á þeim hugsa mikið til um sig
sjálfír enda fullfærir um það,“ segir Halldór,
en á Sólheimum starfa alls um 30 manns.
Halldór heldur áfram: Á sama hátt og
mismunandi stig eru í heimilisrekstrinum
þá er í námi og starfí boðið upp á fjöl-
breytni. Bæði vinna vistmenn hér störf sem
kreflast mikils frumkvæðis og skipulagning-
ar á eigin vinnu, t.d. störf við garðyrkju sem
kreflast þess að fólk geri sér grein fyrir
hvaða sprota af tómataplöntu á að bijóta
af og hvaða sproti á að vera til að plantan
þrífíst. Sama má segja um ýmis önnur úti-
vinnustörf, þar sem menn þurfa að meta
árangurinn af eigin vinnu. Svo eru einfaldari
störf sem byggjast fyrst og fremst á ein-
hverri einfaldri aðgerð og endurtekningu,
s.s. að dýfa kerti ofan í vax í kertagerðinni."
- Eru skýr og skörp skil gerð á þroska
vistmanna t.d. eftir því á hvaða heimili þeir
búa?
„Við höfum reynt að vera ekki með of
einlitan hóp inni á heimilunum og það er
talsverður kostur, enda geta vistmenn með
ólíka getu og hæfíleika oft bætt hvem annan
upp.“
Félagslegi þátturinn
oft vanmetinn
„Félagslífíð er einnig mikilvægt í þessu
tilliti, t.d. varðandi leiklist, enda er félagslegi
þátturinn svo mikilvægur í vinnu þroska-
heftra og allri meðferð. Mér finnst hann oft
vanmetinn, t.d. eins og í umræðu um sam-
býli, sem eru út af fyrir sig mjög góð fyrir
þá sem geta nýtt sér slíkar aðstæður. Hins
vegar held ég að það sé erfítt fyrir sex, sjö
manns á sambýli að halda uppi miklu félags-
lífi og þá verða þessir einstaklingar að leita
annað.
Menn verða að hafa það í huga að flestir
þroskaheftir vilja hafa sitt félagslíf og fé-
lagsskap af öðrum þroskaheftum. Auðvitað
hefur margt verið gert í þessum efnum og
má í því sambandi nefna vaxandi íþrótta-
starf á meðal þroskaheftra og ferðafélagið
Öskju á Reykjavíkursvæðinu.
En félagslífið verður að vera þannig að
það henti sem flestum og uppfylli þarfir sem
em mjög mismunandi."
Vantar skýra heildarstefnu
- í lokin, Halldór, hvaða þáttum í með-
ferð og málefnum þroskaheftra finnst þér
veramest ábótavant?
„Ég tel ekki að við stöndum nágranna-
þjóðum okkar neitt að baki hvað varðar
almennt meðferðarstarf, held að okkur sé
lítið ábótavant í þeim efnum. Okkur vantar
hins vegar skýra og raunhæfa heildarstefnu,
stefnu sem byggir á eðlilegri mannréttinda-
kröfu fatlaðra um að byggja upp líf sitt og
lifa því á eigin forsendum, ekki þrátt fyrir
fötlun sína heldur með fötlun sinni.
Eins er oft bent á að mun meira fjár-
magni sé veitt til þessa málaflokks á hinum
Norðurlöndunum. Það er rétt og vissulega
þarf meira fjármagn til uppbyggingar
meðferðarstarfs fyrir fatlaða hér á landi.
Mín reynsla er þó sú að allir, jafnt þingmenn
sem aðrir, séu reiðubúnir til að leggja mál-
inu lið. Þessi velvilji og skilningur á auðvitað
að skila sér í starfí og uppbyggingu mála-
flokksins, en í staðinn er hann í nokkurs
konar íjársvelti. Ég er þeirrar skoðunar að
til að fjármagn fáist þurfí annars vegar
skýra og raunhæfa stefnu og hins vegar
framkvæmdaáætlun til að vinna eftir. Ber-
um við gæfu til að marka slíka stefnu er ég
viss um að fjármagnið til framkvæmdar
henni mun fylgja."
- VE
Morgunblaðið/Bjami
Árni Alexandersson, Ólafía Sæunn Hafliðadóttir og Sigurður Gíslason í eldhúsi
heimilisins sem þau deila ásamt þremur öðrum vistmönnum.
Jón Líndal í herbergi sínu
í nýjasta vistmannahúsinu.
ustu við þroskahefta skuli háttað og menn
hafa haft á því misjafna skoðun. Aðstæður
hafa breyst og ný viðhorf koma sífellt fram
í þjónustu fyrir þroskahefta. En ef við
byijum á byijuninni þá má segja að stærsta
breytingin hafí orðið eftir stríð þegar á
markaðinn komu róandi lyf sem gerbreyttu
allri meðferð og bættu mjög möguleika
þroskaheftra á að lifa við eðlilegar aðstæður.
Upp frá því kom einnig fram sú krafa erlend-
is, þar sem stofnanir fyrir þroskahefta voru
geysilega stórar, að þær breyttust og unnið
yrði með þroskaheftum í minni einingum.
Hér á landi höfum við hins vegar aldrei
haft svona mörg þúsund manna stofnanir.
Við höfum Kópavogshælið með mest um
200 vistmenn, sem er langt frá því að vera
stórt á þann mælikvarða, Sólborgu á Akur-
eyri með mest um 60 vistmenn, Skálatún
og Tjaldanes í Mosfellssveit með 56 og 20
vistmenn hvort og Sólheima, þar sem alltaf
hafa verið um 40 vistmenn. Umræðan hér
hefur hins vegar smitast af þeirri umræðu
sem skapaðist út frá stóru stofnununum
ytra, þrátt fyrir allt aðrar aðstæður.
Þær hugmyndir sem mest ber á í umræðu
hér á landi um þjónustu fyrir þroskahefta
eru almennt kenndar við „normaliseringu"
og komu fram á Norðurlöndum á miðjum
sjöunda áratugnum. Megininntak þeirra er
að þroskaheftir eigi að búa við sem eðlileg-
astar aðstæður miðað við það sem gerist
og gengur almennt í þjóðfélaginu. Þessi
stefna má segja að hafí verið mótandi hér
og er enn í dag, t.d. varðandi uppbyggingu
og þjónustu við þroskahefta.
Það er svo annað mál hvað fólk telur
vera eðlilega lifnaðarhætti og aðstæður. Það
sem mér fínnst varhugavert er þegar menn
eru að reyna að gera líf þroskaheftra sem
líkast lífí einhvers meðaltals manna. En í
Ijósi þess hefur m.a. komið fram gagnrýni
á Sólheima vegna þess að meðalmanneskjan
býr ekki úti í sveit!“
Varhugavert að iílga lífi
þroskaheftra við annarra líf
„I lögunum um málefni þroskaheftra
segir hins vegar að vangefnir og fatlaðir
skuli njóta jafnréttis á við aðra og auðvitað
á svo að vera. Hins vegar fínnst mér til-
hneiging til að gera ekki greinarmun á
jafnrétti annars vegar og mannréttindum
hins vegar. Eðlilega má ekki mismuna föt-
luðum miðað við aðra, en mannréttindakrafa
fatlaðra felst í því að fá að lifa sínu lífi á
eigin forsendum til jafns við aðra með sinni
fötlun, en ekki að lifa lífi sem líkir eftir lífi
annarra. í framkvæmd tekur hugmynda-
fræðin um „normaliseringu" oft á sig þá
mynd að afmá eigi alla sérstöðu fatlaðra,
eins og að takmarkið sé að lækna alla fötlun
og að fatlaðir eigi í einu og öllu að lifa eins
og aðrir. Þetta er almennt ekki afstaða
þroskaheftra, sem líta á sig sem hóp.
Það kom t.d. mjög sterkléga fram á ráð-
stefnu um frítímastarf þroskaheftra sem
haldin var á síðasta ári. Þar höfðu þroska-
heftir framsögu og í máli þeirra kom m.a.
fram að þeir vilja fá sérstakar félagsmið-
stöðvar fyrir þroskahefta, enda líta þeir á
sig sem hóp og þannig verður að leyfa þeim
að vera.“
- Út frá hvaða þáttum gangið þið r
meðferðarstarfínu?
„Okkar starf miðast við að búa vist-
mönnunum heimilislíf og félagslíf sem hent-
ar þeirra getu, þörfum og hæfileikum. Á
Sólheimum erum við með fólk á mjög mis-
munandi stigum, með mjög mismunandi
þarfir og getu. Til að allir vistmenn eigi
möguleika á að lifa sem fyllstu og fjöl-
breyttustu lífi verðum við að hafa mikla
breidd í aðstæðum, bæði hvað varðar nám
og vinnu, heimilislíf og frítíma. Við skipu-
leggjum starf með hvern vistmann með til-
liti til fjiigurra höfuðsviða."
Tekið mið af þroska vist-
manna á fjórum sviðum
„Fyrsta sviðið tekur mið af vitsmuna-
þroska einstaklingsins, annað af félags-
þroska, þriðja af tilfínningaþroska og fjórða
af persónuleikaþroska. Það er mjög mismun-
andi hver þroski vistmanna er á hveiju
sviði, fólk getur t.d. verið eðlilega greint,
en með tilfinningalegan vanþroska eða
öfugt. Lykillinn að starfínu er að það sé
ákveðið jafnvægi á milli getu og hæfíleika
vistmanna á hvetju sviði og þess sem boðið
er upp á í meðferðinni, bæði hvað varðar
aðstæður í námi, starfi, heimilishaldi og
félagslífí. Við álítum að forsenda þess að
fólk geti lifað hamingjusömu lífi, sé að
takast á við verkefni í námi og starfí, sem