Morgunblaðið - 25.05.1986, Qupperneq 48

MORG UNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25.MAÍ 1986
48*
Róbert Arnfinnsson, Margrét Guðmundsdóttir, Þórunn Magnea og Bessi Bjarnason I hlutverkum
sínum í Helgispjöllum.
Að kljúfa tilfinn-
ingar í herðar niður ...
það — mæla þær hugsanir sem
James og Elenor geta ekki komið
frá sér. Með þessu móti verður
innra víti þeirra beggja nánast
áþreifanlegt.
Fleira leitar á hugann, leikritið
er fullt af trúarlegum táknum um
tengslin milli kristinnar arfleiðar
og kynferðislegrar siðgæðis-
kenndar. Titillinn, bæði á ensku
og íslenzku, gefur það meðal
annars til kynna strax, kirkjutón-
listin sem kór Elenor flytur og
James og Kate hlusta á þegar þau
njótast svo minnst sé aðeins á
tvennt.
Sú leið höfundar að leiða fram
„manns annan mann“ er auðvitað
ekki ný af nálinni. En hún getur,
ef höfundur hefur þá tækni á
valdi sínu, skýrt um margt betur
togsteituna milli hins frumstæða
innri manns annars vegar og hins
vegar hins siðfágaða ytra borðs.
Mér fannst Nichols nota innri
manninn af mikilli kúnst. Jim —
innri maður James — kemur til
dæmis ekki við sögu í upphafí.
Hann kemur fram á nákvæmlega
því augnabliki, sem James segir
konu sinni ósatt í fyrsta sinn. Á
sama hátt kemur innri maður
Elenor, Nell, ekki í leikinn fyrr
en Elenor hefur komizt að svikun-
um.
Þetta var áhrifamikil og sterk
sýning og stór sigur leikstjórans,
Benedikts Ámasonar. Hann hefur
erfíðan, en kröftugan texta að
fást við og sjáifsagt er um ýmsa
möguleika að veija í sviðssetning-
unni. Mikillar nákvæmni og hug-
vitssemi er þörf í allri uppsetningu
og þar skeikar leikstjóra hvergi.
Róbert Amfínnsson sýndi blæ-
brigðaríkan og sterkan leik í hlut-
verki James og tókst að sýna
framá hrömun þá sem verður í
James þann tíma sem líður. Bessi
Bjamason var hitt ég-ið hans
James og átti sannkallaðan
stjömuleik, auk þess sem samspil
þeirra félaga var almennt til fyrir-
myndar. Margrét Guðmundsdóttir
átti hvað beztan leik, þegar mest
á reyndi og „illúderaði" vel og hið
sama er að segja um Þórunni
Magneu, sem skilaði góðri fram-
sögn og svipbrigðum, en hreyfíng-
ar ekki alltaf nægilega sann-
færandi í mestu sviptingunum.
Sigurveig fór með hlutverk Agn-
esar af töluverðum skaphita, en
framsögnina vantaði stundum
meiri breidd. Anna Kristín Am-
grímsdóttir í hlutverki Kate hinn-
ar gráðugu mannætu var forfær-
andi í útliti og textinn lék henni
átungu.
Lýsing Áma Baldvinssonar
tókst ágætlega, búningar Guðnýj-
ar Richards hæfðu vel, en kjóll
Elenor í upphafí leiksins hefði
mátt vera ögn smekklegri. Leik-
mynd Stígs Steinþórssonar bar
vott um afskaplega hagsýnt
ímyndunarafl. í hvívetna gott
verk.
Þetta var um flest eftirminnileg
sýning og hefur þar margt lagzt
á eitt eins og ég hef minnzt á. í
leikslok getur svo hver og einn
gert upp sinn hug, hvað muni
gerast, þegar allir hafa nú klofíð
alla i herðar niður, tilfínningalega,
og enginn veit lengur hver er innri
maðurinn — hver það var sem fór
eða hvort einhver kom.
________Leiklist
Jóhanna Kristjónsdóttir
Þjóðleikhúsið sýnir Helgi-
spjöll eftjr Peter Nichols.
Lýsing: Arni Baldvinsson. Bún-
ingar: Guðný Björk Richards.
Leikmynd: Stígur Steinþórs-
son. Þýðandi og leikstjóri:
Benedikt Amason.
Þema leikritsins fer ekkert á
milli mála; hjónabandið og sam-
skipti kynjanna en þó umfram
allt framhjáhaldið. Peter Nichols
beitir áhrifamiklum aðferðum til
að geta kafað \ efnið frá sem
flestum hliðum. í verkinu er sýnt
fram á, hversu ólýsanleg kvöl
framhjáhald veldur og settur er í
brennidepil sá blekkingar- og
ósannindavefur, sem persónumar
flækja sér í sem afleiðingar þess.
Hann beinir sjónum að þeim
manneskjulega ósigri sem slíkt
atferli leiðir af sér. Án þess þó
að unnt sé að skýra nema út frá
tilfinningalegum forsendum þessa
mannlegu eyðileggingu.
Aðalpersónan James hefur lifað
í farsælu hjónabandi með Elenor
í tuttugu og fímm ár, en ung
ekkja vinar hans, Kate, sækist
eftir honum og það er ósköp eðli-
legt að það kitli hégómagimdina
þótt það fari ekki á milli mála að
James elskar konu sína. En það
sem átti að vera bara saklaust
hliðarspor í fyrstu leysir úr læð-
ingi öfl innra með James sem
hann fær ekki ráðið við. Hann
getur ekki án ungu stúlkunnar
verið og hann, þessi hrekklausi
og sómakæri maður, verður smám
saman tvöfeldninni og blekking-
unni að bráð. Það er óhjákvæmi-
legt að Elenor komist að leyndar-
máli hans og þá hefst darraðar-
dans gagnkvæmra ósanninda og
tortryggni. í leikslok er hjóna-
bandi þeirra lokið, þótt þau muni
sennilega halda áfram að búa
undir sama þaki.
Nichols dýpkar átökin með því
að leiða fram „innri mann“ beggja
og innri mennimir — eða hitt sjálf-
ið, eða hvað við getum nú kallað
Elenor og Agnes ræðast við og Kate er byijuð að forfæra James.
„Vitleysa“
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Það er dálítið skondið nafnið,
sem Jeffrey Vallance hefur valið
á sýningu sína í Nýlistasafninu,
en það hefur vafalítið sinn
ákveðna bakgmnn.
„Vitleysa", er nafnið á allmörg-
um teikningum,_sem hann sýnir,
og hefur gert á íslandi og Suður-
Kyrrahafí. Eru hér á ferð þjóð-
félagslegar táknmyndir, allt frá
táknum fomaldar til nútímans.
Þessu öllu blandar hann saman
eftir því sem hugarflugið býður
hverju sinni og minnir þetta svolít-
ið á galdratákn ýmiss konar. í
þjónustu sína tekur hann heiðna
guði, fijósemistákn, skrímsli á láði
og legi og yfírleitt hvað sem
honum dettur í hug í það og það
sinnið.
Leikurinn getur oft verið
áhugaverður og þá einkum er
hann notar liti í teikningamar,
hófstillta cg formtengjandi. Á
stundum virka nefnilega hin ýmsu
tákn frekar laustengd á mynd-
fletinum þannig að augað reikar
stefnulaust á milli þeirra.
Jeffrey Vallance hefur víða
farið og víða sýnt myndir sínar.
Hafa ýmis virt listatímarit fjallað
um list hans svo að hann hefði
verðskuldað betri kynningu en
raun hefur orðið á hér. Kom ég
t.d. að húsakynnum Nýlistasafns-
ins harðlokuðum í tvígang á
miðjum sýningartíma dagsins og
það var ekki fyrr en í þriðju at-
rennu að safnið reyndist opið. Þá
fylgir ekki einu sinni smábleðill í
sýningarskrárformi þessu fram-
taki þannig að listrýninum er gert
erfítt fyrir um alla umfjöllun.
Slíkt má einfaldlega ekki gerast
ef safnið vill standa undir nafni
og vera annað og meira en dægra-
dvöl fámenns hóps er þar kemur
saman og lætur ljós sitt skína um
dæmalausa fávisku annarra.
Ýmsar sýningar á þessu ári hafa
verið spennandi og koma fleirum
við. Ber að taka það til vinsam-
legrar athugunar.