Morgunblaðið - 25.05.1986, Page 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. MAÍ1986
Við eigum að
vera fremstir
— sagði Friðrik Pálsson á aðalfundi SH
Mér er það sérstök ánægja að
ávarpa ykkur hér í dag í fyrsta
skipti í starfí fyrir ykkur.
Það var mér að sjálfsögðu erfíð
ákvörðun á síðastliðnu hausti að
hverfa úr starfi hjá mínum ágætu
féiögum hjá SÍF og takast á hendur
þetta vandasama verk, sem mér
hefur nú verið falið.
Sú ákvörðun reyndist auðveldari
vegna þess, hve vel ég þekkti flesta
ykkar áður persónulega og enda
þótt rekstur SH og SÍF sé um
margt ólíkur er þó eðli beggja fyrir-
tækjanna það sama og því kann ég
vel.
Hið nána samstarf og samheldni,
sem einkennir SÍF, á sannarlega
líka við um SH. Mér fínnast félags-
menn SH þó gagnrýnni á starfsem-
ina, en því kann ég vel. Gagnrýni
er ávallt góð, ef hún er jákvæð.
Þið gerið flestir hæfílegar kröfur
til þeirrar þjónustu, sem ykkur
finnst eðlilegt að starfsfólk ykkar
hjá SH ynni af hendi, en ég hygg,
að þið mættuð oftar láta í ykkur
heyra, bæði um það, sem vel er
gert og illa.
Það er öllum fyrirtækjum nauð-
synlegt, að eigendumir fylgist
glöggt með rekstrinum.
Skylt er þó að taka fram, að
margir hika ekki við að láta í sér
heyra og fagna ég því. Við erum
öll til þjónustu reiðubúin og þetta
er ykkar fyrirtæki.
Stjómskipulag SH er með afar
líku sniði og ég þekki af langri
reynslu úr SIF, þrautreynt og stöð-
ugt. Félagsmenn kjósa sér stjóm
áriega og stjómarmenn sinna störf-
um fyrir félagið eins og þeir hafa
tíma og aðstöðu til. Einn mesti
styrkur fyrirtækis eins og SH er
félagsleg samstaða ýmsum málum
til framgangs. Það ber að mínu
mati að leggja enn meiri rækt við
þennan þátt.
Ég hef haft mikla ánægju af
því á undanfömum ámm að reyna
að sinna þessum þætti, hvort heldur
er á svæðafundum eða á annan
hátt, en eðli málsins samkvæmt á
það að vera á ábyrgð stjómarmanna
og félagsmanna hvers fyrir sig og
allra sameiginlega, enda þótt við
starfsmennimir munum leggja því
allt það lið, sem við megum.
Vandamál eru hvalreki
Við erum allir að vinna að því
sameiginlega markmiði, að stuðla
að framgangi sjávarútvegs á íslandi
með velferð þjóðarinnar allrar að
leiðarljósi. Okkur stendur þar næst
vöxtur frystiiðnaðarins og skyldra
greina og þar ber okkur að beita
okkur af alefli.
Því eru engin takmörk sett, hvað
má bæta og hveiju breyta og okkar
hlutverk er öðm fremur að velja
og hafna og hrinda því í fram-
kvæmd, sem við teljum að fá eigi
brautargengi.
Mikiu skiptir að hafa ánægju af
því, sem við emm að gera. Allir em
að fást við vandamál, kannski á
hverjum degi, en þau má nálgast á
ýmsa vegu. Fullyrt er, að þeir, sem
sjá vandamál sem hvalreka, nái
bestum árangri við lausn þeirra. Ég
veit ekki, hvort margir hér inni
hafa ánægju af vandamálum, en
flestir þekkja, hve ánægjulegt getur
verið að fínna skynsamlega lausn á
erfiðum vanda.
Félagsmenn SH hafa lengst af
lagt sig fram við að leysa vanda-
mál sín sameiginlega og hafa náð
miklum árangri í hvívetna. Verkin
tala. Þess vegna þarf að leggja
aukna áherslu á samstarf félags-
manna um leið og þeir eiga að verða
stöðugt gagnrýnni á störf stjómar
og starfsfólks fyrirtækisins. Þetta
kerfí er gott, en stendur og fellur
með útfærslunni. Það er ykkar,
ágætu félagsmenn, að sjá til þess,
að það gangi.
Ég býð ykkur, þann tíma, sem ég
mun veita þessu fyrirtæki ykkar
forstöðu, að láta aldrei nokkurt mál
liggja í láginni, ef þið metið það
þess virði, að því verði sinnt. Allar
nýjar hugmyndir eru vel þegnar og
jafnvel „smá“ mál geta stækkað
áður en varir.
Skipulagsbreytingar
Á þeim rúmu 4 mánuðum, sem
liðnir eru frá því að ég hóf störf
fyrir ykkur, hef ég reynt eftir megni
að kynna mér allar hliðar á rekstri
fyrirtækisins, en á þó margt enn
ólært. Miklar skipulagsbreytingar
voru gerðar á fyrirtækinu nú nýver-
ið, allmiklar tilfærslur manna á
milli starfa og auk þess nokkrir nýir
ráðnir til starfa.
Með nýju skipulagi og nýjum
mönnum koma eðlilega önnur við-
horf og breyttar áherslur. Við höf-
um í SH mjög gott starfsfólk, sem
sinnir hinum ýmsu störfum. Ég tel,
að leggja þurfí aukna áherslu á
sölu- og þróunarstörf og fer það
að mestu saman við hugmyndir
þeirra, sem unnu að úttekt á fyrir-
tækinu á síðasta ári.
Við réðum þegar í febrúar einn
sölufulltrúa til að sinna sölu á
skelfiski, fyrst um sinn og sérstak-
lega rækju. Annar sölufulltrúi hefur
störf í byijun júní.
í hinni nýju þróunardeild vinnur
aðeins einn maður ennþá, en annar
kemur til liðs við hann síðla í sumar
og enn annar mun bætast við síðar
í haust. Bind ég miklar vonir við
þennan aukna mannafla i sölu- og
þróunarstörfum. Við munum enn-
fremur auka upplýsingastreymi
milli allra söluaðila hér heima og
erlendis og samræma ákvarðana-
töku.
Þróunarmálin eru nátengd þeirri
umræðu, sem verið hefur í gangi
undanfarin misseri um aukna
áherslu á menntun starfsfólks og
breyttar aðstæður á vinnumarkaðn-
um. Þau mál og fjölmörg önnur
hefði ég viljað fjalla um hér í dag,
en tímans vegna ætla ég að snúa
mér að öðru að sinni.
Um ofangreind atriði og hvað
eina annað gefst okkur tækifæri til
að ræða í starfshópum hér síðar í
dag og á morgun, þar sem ég vona
að skoðanaskipti verði lífleg og
öllum til gagns.
Verðlagsmál og
kvótakerfi
SH er öðrum þræði ætlað að
gæta hagsmuna félagsmanna
sinna. í Verðlagsráði sjávarútvegs-
ins er fulltrúum ykkar sem fiskverk-
enda falið að tryggja hagsmuni
ykkar þar í glímu við aðra fulltrúa
ykkar sem útgerðarmanna. Sú
glíma var lengst af glimd á þann
sérstæða hátt, að glímumenn
glímdu stundum innbyrðis en þó oft
sameiginlega gegn þriðja aðila, rík-
isvaldinu.
Þegar niðurstöðu var náð um
nauðsynlegt fískverð fyrir útvegs-
menn og sjómenn, kom ríkisvaldið
til skjalanna og sá um nauðsynlegar
lagasetningar og gengisbreytingar.
Sem betur fer ríkir nú hérlendis
meiri festa í efnahagsmálum og þar
með gengismálum. en um nokkurt
árabil, enda þótt íslenska krónan
sé skráð sterkari en við teljum hana
vera.
Við þær aðstæður verða gallar
Verðlagsráðs í gildandi kvótakerfí
enn augljósari en ella væri.
Verkefni fulltrúa ykkar fískverk-
enda og útgerðarmanna er því
aðallega að semja um laun sjó-
manna. Það hlýtur að mega gera á
annan hátt, án þess að þeirra hlutur
verði á nokkum hátt rýrður.
Fyrir nokkm ræddi ég á fundi
hjá Fiskiðn um kvótamál, fískverð
og fleira í þá veru. Þau sjónarmið,
sem ég setti fram á nefndum fundi
höfðu þau áhrif, að allmikið hefur
verið rætt og ritað um þau mál síð-
an.
Fyrir mér vakti einkum tvennt.
í fyrsta lagi að vekja menn til
umhugsunar um það, að við eigum
ekki að búa við kvóta á skip til
frambúðar, þó fallist hafí verið á
hann til skamms tíma og í öðru
lagi að benda á, að aðrar leiðir
væru færar til að skipta takmörkuð-
um auðlindum og sumar leiðimar
betri en skipakvótinn.
Ég lagði mig fram um að fj'alla
um efnið á málefnalegan hátt og
leggja einungis fram vel rökstuddar
hugmyndir. Viðbrögð hafa yfirleitt
verið góð en þó eru undantekningar,
eins og ávallt.
Fáeinir aðilar hafa reynt að snúa
út úr og skapa tortryggni og reyna
um leið að kasta rýrð á fískvinnsl-
una í landinu. Því hef ég ekki svar-
að, en við skulum samt gæta að
okkur. Sá gegndarlausi áróður með
útflutningi fisks í gámum til Evr-
ópu, sem hafður hefur verið í
frammi, hefur ruglað ansi marga í
ríminu.
Fullvíst má telja, að of margir
aðilar jafnvel trúi því, að útflutning-
ur af þessu tagi muni nærri útrýma
fískvinnslunni í landinu á stuttum
tíma.
Við áróðri af þessu tagi þarf að
snúast. Hann er skaðlegur.
Sérstaklega ber að fagna um-
fjöllun þeirra Qölmiðla, sem lagt
hafa sitt af mörkum til að tryggja
að umræðan snúist um kjarna máls-
ins, en ekkert dægurþras.
Ég tel að það sé afar brýnt, að
umræðan haldi áfram á og sem
mest innan sjávarútvegsins sjálfs
og hvar er betri vettvangur fyrir
fískvinnslumenn að reifa málið
frekar en einmitt á þessum stað,
þar sem svo margir eru saman
komnir.
Ég mun þvi hér á eftir fjalla
nokkru nánar um þá hugmynd eða
módel, sem ég setti fram á fundin-
um hjá Fiskiðn.
Fiskvinnslan fái
kvótann
Ég lagði áherslu á það í minni
ræðu, að ég hefði trú á útflutningi
á ferskum físki og teldi að þar
væri að fínna mikilvægan vaxtar-
brodd í íslenskum sjávarútvegi, en
andstæðingar okkar reyna að snúa
út úr orðum mínum.
Þeir, sem stuðla að óeðlilegum
upphlaupum í þessa veru, bera
mikla ábyrgð. Það er ábyrgðarhluti
að tala um úreltar aðferðir við fisk-
vinnslu á Islandi og vilja heldur
leggja því lið, að við ieggjum auðæf-
in í hafinu erlendum fiskverkendum
til. Þessir sömu aðilar tala til skiptis
um nauðsyn fullvinnslu hérlendis
og útflutning á óunnum físki sem
það, sem bjarga eigi þjóðinni.
Víst má benda á mörg tilvik, þar
sem sjómenn og ef til vill útvegs-
menn fá meira fyrir fískinn erlendis
en þeir fá við löndun hér heima.
Því ber að fagna. En í fleiri tilfellum
segir beinn samanburður söluverðs

Friðrik Pálsson, forstjóri SH.
„Við íslendingar stönd-
um frammi fyrir mikl-
um vanda að þurfa að
skipta takmörkuðum
afla úr sameiginlegri
auðlind á milli þjóðar-
innar á semhagkvæm-
astan hátt. Ég hef á
undanförnum vikum
reynt að útskýra hvern-
ig ein leið væri fær.“
erlendis og hér heima ekki nema
hálfa söguna, því eftir er að taka
með í reikninginn verðmætisauk-
ann, sem skapast við frekari vinnslu
aflans í fiskiðjuverum landsins.
Það er því einungis sá, sem hefur
yfírlit yfír það, á hvern hátt hráefnið
skilar mestu í aðra hönd, sem getur
tekið réttar ákvarðanir um ráðstöf-
un aflans, ef við erum að reyna að
hámarka ágóða þjóðarinnar. Ef
keppikeflið er hins vegar að skapa
sjómönnum og útgerðarmönnum
einum hæstar tekjur horfír málið
auðvitað öðruvísi við, en ég trúi
því ekki, að margir séu í reynd til-
búnir að vetja þann málstað á
meðan þeir einir hafa rétt á að
sækja í auðlindimar okkar.
Auðvitað kom mér ekki á óvart,
að fyrstu viðbrögð sumra útvegs-
manna urðu þau að telja, að ég
væri að reyna að taka spón úr
þeirra aski. Víst má það til sanns
vegar færa. Ég vil taka af þeim
kvótann.
Hins vegar held ég að þeir hinir
sömu ættu að flýta sér hægt í að
mótmæla þeim hugmyndum mín-
um, að fiskvinnslan fái kvótann.
Kannski leynist í því hagur fyrir
þá líka.
Hlutur útgerðar
Lítum aðeins á útgerðina og þá
í tvennu lagi.
Stærsti hluti fískiskipaflotans er
í eigu vinnslunnar og eigendur
þeirra skipa hljóta að líta á þau sem
tæki til öflunar hráefnis og því
eðlilegt að vinnslan eigi kvótann.
Um frystiskipin gildir, að þau
skiptir í reynd engu, hvor leiðin er
farin. Þau eru í eðli sínu bæði fiski-
skip og vinnslustöð.
Það hlýtur að vera óumdeilanlegt
og er reyndar markmið hjá LÍÚ að
reyna að halda kostnaði við útgerð
í lágmarki. Það markmið samræm-
ist vel sjónarmiðum fískvinnslu-
stöðvar, sem á sín eigin skip. Kostn-
aðurinn við öflun hráefnisins þarf
að vera sem alira lægstur, hvemig
sem því hráefni er svo ráðstafað,
fryst, saltað eða flutt ferskt á elend-
an markað, eftir markaðsaðstæðum
hveiju sinni.
Núgildandi aðferð við ákvörðun
fískverðs kallar á önnur sjónarmið
og því er nauðsynlegt að nefna, að
tekjur sjómanna, sem nú ráðast af
fískverði, þarf að tryggja með öðr-
um hætti.
Lítum þá á þau skip, sem eru í
eigu annarra en þeirra, sem jafn-
framt eiga eða reka fiskvinnslu,
annað hvort á sjó eða landi.
Er víst, að kvótinn eins og við
þekkjum hann í dag skili þeim
mestu f aðra hönd? Ég er ekki viss.
Ég leyfi mér að ganga út frá
því, að eigendur þessara skipa séu
tilbúnir að láta lögmál hagkvæmn-
innar nokkru ráða og séu tilbúnir
að keppa sín í milli um að veiða sem
hagkvæmast.
Núna fá þeir kvóta úthlutað.
Hann nægir þeim hluta úr ári, en
hvað svo? Þeir kaupa kvóta hver
af öðrum og eru í reynd komnir
með í framkvæmd sölu veiðileyfa,
sem þeir sjálfír sögðu fyrir stuttu,
að ekki ætti að koma til greina. Ég
tel, að við núgildandi kerfí, sé það
réttlætanlegt, en tæpast lækka
þessi kvótakaup hráefnisverð tiltak-
anlega.
Ef vinnslustöðvamar ættu kvót-
ann, þá myndu þær væntanlega
gera út sín skip til að sækja sinn
kvóta, það er að segja, ef fiskiskip
þeirra gætu gert það á hagkvæm-
asta hátt, en eigendur annarra físki-
skipa, mjmdu bjóða í veiðamar sem
hveijir aðrir verktakar.
Ég tel næsta víst, að margir út-
vegsmenn gætu náð miklum
árangri með þessum hætti. Auðvit-
að myndu þeir, sem færir eru um
að sækja aflann á sem ódýrastan
hátt, fá flest verkefnin, þar sem
þeir byðu lægst og svo koll af kolli.
Afleiðingamar yrðu þær, að
óhagkvæm skip myndu fljótlega
hellast úr lestinni, hvort sem þau
væru í eigu vinnslunnar eða ann-
arra. Þau stæðu sig einfaldlega
ekki í þeirri samkeppni, sem af
þessu leiddi.
Færri skip myndu þar með ná í
meiri afla. Tekjur útgerðarmanna
þeirra skipa, sem næðu samningum
í útboðum kvótaeigenda fæm eftir
framboði og eftirspum skipa og
leyfílegum heildarafla hveiju sinni.
Atvinnutækifæmm sjómanna
myndi eitthvað fækka. Góðir sjó-
menn myndu fá góð pláss og há
laun, en aðrir minna eins og gengur.
Tekjur sjómanna
Tekjur sjómanna myndu alfarið
ráðast af samningum milli þeirra
og vinnuveitenda þeirra, útgerðar-
manna, en fískvinnslunni sem slíkri
yrði ekkert blandað inn í það.
Þar með er þá hægt að leggja
til hliðar um sinn allar vangaveltur
um kosti og galla fíjáls fískverðs,
eins og það er kallað, og þar með
fískmarkað, sem flestir em sam-
mála um að erfitt sé að koma á
hér á landi, enda þótt ég telji rétt
að reyna fijálst fískverð, ef kvótinn
hindraði ekki framgangþess.
Þeir, sem telja fískmarkað óhæf-
an, nefna m.a. aðstæður á einangr-
aðri stöðum, eins og t.d. á Homa-
fírði, sem gjaman er tekinn sem
dæmi, þar sem menn telja, að einn
stór kaupandi, KASK, myndi geta
haft óeðlileg áhrif á fiskverð þar
sem margir bátar væm að selja
sama aðila.
• Hvernig liti þetta út á Höfn, ef
KASK ætti kvótann? Annað hvort
yrði KASK að kaupa nógu marga
báta til að geta veitt allan sinn
kvóta eða semja að öðmm kosti við
einhveija báta um að sækja aflann
fyrir sig. Þar með hefur fískkaup-
andinn misst glæpinn. Bátamir á
Höfn myndu vafalítið gera tilboð í
að veiða fyrr KASK, en einnig fyrir
fískvinnsluna á Djúpavogi, Eski-
firði, Vestmannaeyjum og ef til vill
víðar á sama hátt og bátar frá
öðmm höfnum myndu gera tilboð
í veiðamar fyrir KASK og aðra á
Höfn.
Ef KASK er ekki tilbúið að ganga
að tilboðum bátanna á Höfn, þá
veiða þeir fyrir aðra og svo koll af
kolli eins og hlutimir ganga fyrir
sigvið útboð og tilboð.
Ég vil þó undirstrika, að í flestum
tilfellum myndu heimabátamir hafa
vinninginn, enda allmikil hag-
kvæmni innbyggð í það það vera
heimamaður.
Ég nefni þetta auðvitað sem
dæmi, en víða mætti bera niður.
Verðlagsráð var gott á sínum tíma,
en mér er spum, hvort það hæfír
nú.
Að hjakka í sama fari
Við náum aldrei neinum árangri,
ef við emm sífellt að hjakka í sama
farinu. Kvótinn má heldur ekki
verða eins og allir skattar, sem