Morgunblaðið - 25.05.1986, Blaðsíða 46

46
MORGÚNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. MAÍ1986
Leikslok eftir Einar Jónsson.
Einstæð sýning
höggmynda
í tilefni 25 ára afmælis Seðla-
banka íslands og lagningar horn-
steins að byggingu hans, var sett
upp sýning á höggmyndum 5
landsþekktra myndhöggvara í
hinum nýju húsakynnum bank-
ans. Svo sem segir í formála Jó-
hannesar Nordal í sýningarskrá,
þá var með henni veitt andblæ
listar og menningar inn í hin nýju
húsakynni, sem enn eru í smíðum
og að mestu óbúin innanstokks-
munum.
Val myndverka var í höndum
þeirra listasagnfræðinga Beru
Nordal og Ólafs Kvaran svo og
Steinþórs Sigurðssonar myndlist-
armanns, sem jafnframt sá um
uppsetningu sýningarinnar.
Því miður vissi ég ekkert um
þessa sýningu fyrr en fáum dög-
um fyrir lokun hennar þannig að
engin tök voru á því að fjalla um
hana meðan hún var uppi. Sýning-
in var ei heldur mikið auglýst
fyrr en rétt í lokin og var ég þá
fljótur á staðinn því mig fýsti að
sjá hvemig listaverk tækju sig út
í hinum nýju og umdeildu húsa-
ikynnum.
Þessi sýning hefði verðskuldað
miklu meiri umíjöllun en raun
varð á því eftir skoðun hennar vil
ég segja það álit mitt, að hér var
um einstæðan menningarviðburð
að ræða.
Myndlist
Bragi Asgeirsson
Sumir málarar velja sér ákveðið
myndefni, sem þeir vinna að í sí-
bylju um lengri eða skemmri tíma
— reyna að þurrausa myndefnið,
að því leyti sem það er hægt og
hugarflugið stendur undir.
Einn þeirra er Þorlákur Krist-
insson, eða Tolli, eins og hann
nefnir sig og áritar myndir sínar,
sem hann sýnir í Listasafni ASI
til 25. maí.
Þetta er fyrsta veigamikla sýn-
ingin, sem Tolli heldur í virtum
sýningarsal hérlendis, en áður
hefur hann sýnt á ólíklegustu
stöðum og út um allar trissur
hérlendis og í Berlín.
Hann hefur sem sagt haft þann
háttinn á, sem er næsta óvenju-
legur meðal framsækinna ungra
málara, að sýna sem víðast — í
kaffíhúsum, bönkum, samkomu-
húsum og eiginlega hvar sem
honum datt í hug að hengja um
málverk sín í það og það sinnið.
Gerandinn er skólaður í Mynd-
lista- og handíðaskóla íslands og
Listaháskólanum f Berlín, þar sem
dvöl hans varð raunar aðeins í
eitt ár. En dvölin í Berlín hafði
úrslitaáhrif á þróun listar hans,
því að þar fann hann samhljóm
með eðli sínu að tjá sig umbúða-
laust og án eftirþanka.
Hér er það innsæi augnabliks-
ins, sem ræður ferðinni ásamt
þeim hughrifum, sem hann óskar
að koma á framfæri hveiju sinni.
í myndum Tolla eru nokkur tákn,
sem ganga líkt og rauður þráður
í gegnum mjmdmál hans þessa
stundina, en það eru vörður, sigl-
ingamerki og bækur, ásamt því
að dökk og dularfull fuglsmynd
sker stundum myndflötinn eins
ogtil áherslu.
Myndmálið er hijúft og berang-
urslegt og hér er spilað allt í senn
á víddir fortíðar, nútíðar og fram-
Þorlákur Morthens f vinnustofu sinni
tíðar, — tíminn er sem afstætt
hugtak, eins og eilífðin hafl tekið
við og mannskepnan misst fót-
festur, en ráfar þó um í auðninni
og jrfirgefnum borgum.
Það er ekki íslenzkt landslag í
sinni fjölbrejrtilegustu mynd, sem
á hug gerandans allan, heldur
ákveðið atvik á göngu um Strand-
imar, sem honum fannst staðfesta
pólitíska lífssýn sína. Uppi á
Straumnesfjalli í Aðalvík var fyrr-
um herstöð, sem herinn hefur fyrir
löngu jrfirgefið, — niðumítt stein-
byrgi, bókhlaðar, siglingamerki
svo og sjórekið brak á boðaslóð-
um. Þetta allt ásamt hlöðnum
gijótvörðum, er á vegi hans urðu,
hafði djúp áhrif á hann og varð
tilefni margvíslegra hugleiðinga
og mjmdræns pataldurs.
Þessi ömurlega en margræða
sviðsetning fylgdi honum til Ber-
línar, þar sem hann kynntist af
sjón og raun villta málverkinu,
sem tók hann með stormi. Og
hann er upptekinn af hvoru-
tveggja ennþá — hinum dramat-
ísku táknum á Straumnesfjalli og
hinum hráa umbúðalausa málun-
armáta þýsku innsæisstefnunnar
— expressjónismans.
Þetta blandaðist einnig áhuga
hans á hinu hráa rokki og pönki
síðustu ára.
Finna má greinileg áhrif frá
þýsku nýbylgjumálurunum í
frjálslegum og hröðum pensil-
strokum Tolla og jafnvel öllu
meira en upplifuninni á Straum-
nesijalli og þeir eru einmitt mjög
uppteknir af svipuðum táknum
og á líkum forsendum.
En hver svo sem myndefnin eru
og forsendur þeirra, þá skiptir hér
sem alltaf áður styrkur málverks-
ins í sjálfu sér meginmáli. Þannig
séð er maður sáttur við áhrifa-
mestu málverk sýningarinnar svo
sem „Skáldið (2), „Skruddu
Skyggna" (17) og „Söguskemma
11“ (22). Hins vegar eru mjmdim-
ar á sýningunni ákaflega misjafn-
ar að gæðum og hinn skynræna
sannfæringarkraft virðist víða
vanta sem og að teikningunni er
um margt ábótavant, og einmitt
á þann hátt, að það gengur út
jrfir áhrifamáttinn og slagkraft-
inn.
Hér ætti Tolli að athuga sinn
gang. Að veita táknrænni merk-
ingu inn í landslag er í sjálfu sér
engin nýjung í málaralistinni og
hefur einnig verið iðkuð hér áður,
og það gera einnig ýmsir ungir
málarar í dag. í mjmdum Tolla
er sviðið nokkuð þröngt og ein-
hæft, enda virðist vera vilji hjá
honum til að víkka það út og að
vænta megi breytinga í náinni
framtíð.
Opið myndmál
Byggmgarlist — myndlist
Aðalumflöllunarefni ráðstefnu,
sem haldin var um „opinbera list
á Norðurlöndum" í Moss og Osló
árið 1980, var þörfin á framlagi
listamannsins við mótun opin-
bers umhverfis og með hvaða
hætti unnt sé að skapa árang-
ursríkt samstarf á ,jafnréttis-
grundvelli" milli listamanna og
arkitekta.
Norræna myndlistarbandalagið
stóð að ráðstefnunni og naut þar
m.a. aðstoðar Norræna menning-
arsjóðsins. Frá hveiju landi komu
þrír listamenn og einn arkitekt
með rejmslu á sviði opinberra
skrejrtinga, menningarfrömuðir
frá listaháskólum og skriffinnar
um lista- og menningarmál.
Anders Clason komst að kjama
málsins er hann sagði: „Stjóm-
málamenn, listamenn og arkitekt-
ar hafa að minnsta kosti undan-
fama hálfa öld rætt um þörf okkar
á listamanninum við mótun opin-
bers umhverfis. Auðvitað þurfum
við á listamanninum að halda í
upphafi umhverfismótunar, hafa
stjómmálamenn sagt. Vissulega,
hafa arkitektar bætt við. En síðan
hefur venjulega ekkert orðið úr
öllum saman. Og það hefur ekki
orðið fyrr en plön, teikningar,
áætlanagerð, hús, garðar og
annað opinbert umhverfí hefur
verið tilbúið sem listamönnum er
boðið með, að setja upp mjmdlist
á svo og svo stóru svæði, eða á
þennan ákveðna reit svona stóra
sfyttu eða „eitthvað mannlegt".
Uppúr þessari ráðstefnu spratt
svo hugmyndin að sýningunni
Byggingarlist — MjmdUst, sem
um þessar mundir gistir Asmund-
arsal. Var fimm deildum banda-
lagsins boðið að tilnefna einn
listamann og einn arkitekt frá
hverju landi til að taka þátt f
svokölluðum jafnhliðauppdrætti,
en markmiðið var að sýna fram
á hvemig listamaður og arkitekt
í reynd gætu unnið í sameiningu
að því að bæta umhverfið í
Grimsta, útjaðarsvæði í Stokk-
hólmi frá því í byijun sjötta ára-
tugarins.
— Þetta er bakgrunnur sýn-
ingarinnar í Ásmundarsal og er
hér sannarlega um mikið hags-
munamál myndlistarmanna að
ræða, sem vert er að gefa gaum
og á skilið fyllstu athygli.
Það er töluvert þröngt um sýn-
inguna þannig að hún getur sýnst
ruglingsleg og útheimtir að auki
nákvæmari skoðun en ella. Hún
hefði þurft miklu meira rými ekki
síst vegna þess að jafnhliða henni
fara fram umræður um þessi
mikilvægu mál.
Framtakið er hið athyglisverð-
asta og útkoman ætti að geta
skapað árangursríkan umræðu-
grundvöll.
íslenzku þátttakendumir, þeir
Magnús Skúlason arkitekt og
Magnús Tómasson mjmdlistar-
maður, komast vel frá sínum hlut
— tillögur þeirra eru skýrt og
skilmerkilega fram settar, sem
ekki verður því miður sagt um
allar hinar tillögumar, sem maður
er full lengi að komast til botns
í.
Allt of langt mál væri að gera
öllum tillögunum skil hér og læt
ég mér því nægja að vekja sér-
staka athygli á framtakinu.
Fyrir hið fyrsta þá hef ég aldrei
séð höggmyndimjóta sín jafn vel
hér á landi og í þessum húsakynn-
um og svo þótti mér hið bygging-
arfræðilega rými í kringum þær
mjög fagurt. Sýning þessi kom
mér og mörgum öðmm mjög á
óvart því víst er, að hvaða álit sem
menn hafa á mjmdlistarmönnum
þá er það öruggt að verk þeirra
hafa naumast notið sín betur í
salarkynnum hérlendis. Lýsingin
var í flestum tilvikum mjög hnit-
miðuð og áhrifarík. Einkum var
fróðlegt að sjá hvemig mjmdir
Einars Jónssonar nutu sín í þess-
ari lýsingu svo og nýtískulega
umhverfi. Hið magnaða og fjöl-
þætta rými Seðlabankans er
vissulega af öðrum heimi en hið
þunga, einhæfa og nákalda rými
er hýsir verk Einars á Skólavörðu-
holti.
Þá nutu myndir Gerðar Helga-
dóttur sín stórum betur en ég hef
í annan tíma séð og slíkur magn-
aður kraftur var í kringum
„Fjallakonu" Siguijóns Ólafsson-
ar, að ég hafði það á tilfínhingunni
að vera komin á hið stórfallega
safn „Museum Guimet" í París.
Verk þeirra Ásmundar Sveinsson-
ar og Jóns Gunnars Ámasonar
komu og vel til skila.
Seðlabankahúsið virðist ætla
að verða hin merkilegasta bygg-
ing að utan sem innan svo sem
kemur æ betur í ljós og kann
undirritaður mjög vel við svarta
litinn á jftra byrði. Bæði er hann
dulúðugur og minnir á atliafna-
semina allt um kring í þá gömlu
og góðu daga er kolabingimir
gnæfðu við himininn og myndrík-
ur Hegrinn gekk á fullu.
Þannig er hér á þessum stað
lögð lofsverð rækt við íslenzka
menningarsögu.