Morgunblaðið - 28.06.1986, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. JÚNÍ1986
Veiðiþáttur
Umsjón Guðmundur Guðjónsson
Dr. Nadeau og Dr. Athony hjá North Atlantic Salmon Converation Organizaition:
Stórfelldar friðunaraðgerðir
í gangi og aðrar í bígerð
- Segja að margt megí af íslendingum læra
Fyrir skömmu voru staddir hér á landi Kanadamaðurinn Dr.
George André Nadau og Bandaríkjamaðurinn Dr. Vaughn C.
Anthony, en þeir eru frammámenn há NASCO, eða North Atl-
antic Salmon Conservation Organization, sem útleggst á íslensku:
Samtök um verndun Atlantshafslaxins. Sá fyrmefndi er fyrir
Kanadadeild samtakanna, en sá siðarnefndi sérhæfir sig í friðun
og nýtingargildi laxins. Þeir Nadeau og Anthony voru hér í boði
Veiðimálastofnunarinnar og notuðu þeir auk þess tækifærið og
renndu fyrir lax, bæði í Langá, þar sem miður gekk, og í Laxá
í Kjós, þar sem þeim gekk betur. Héðan fóru þeir á þing samtak-
anna sem haldið er í Edinborg í Skotlandi um þessar mundir og
í för með þeim var Ami ísaksson, nýskipaður veiðimálastjóri.
Morgunblaðið hitti þá félaga að máli daginn sem þeir komu úr
veiðinni og innti þá eftir ásetningi samtakanna NASCO. Dr.
Nadeau varð fyrri til að svara:
„Eins og nafnið bendir til, beit-
um við okkur fyrir vemdun laxins,
þ.e.a.s. skynsamlegri nýtingu
hans og sanngjamri skiptinu
aflans. Friðunaraðgerðir skipta
þar miklu máli því laxinn var óð-
um að hverfa, bæði í Kanada og
Bandaríkjunum. Ýmislegt kom
þar til, en úthafsveiðar við Vest-
ur-Grænland spiluðu stærsta hlut-
verkið. Það var löngu orðið ljóst,
að slík var veiðin í hafinu, að sá
§öldi hrygningarlaxa sem skilaði
sér í ámar var ekki nándar nærri
nógu mikill til þess að stofnamir
gætu haldið sér. Ofan á hinu stífu
úthafsveiði bættist svo allt hitt,
virkjunarframkvæmdir, súrt regn
og ýmis önnur mengun, veiði-
þjófnaður og fleira og fleira. Það
varð því eitthvað að gera og fyrir
íjórum ámm var NASCO stoftiað
og nýtur nú velvilja, virðingar og
skilnings víðast hvar.“
Dr. Anthony heldur áfram:
„Fýrir tilstilli NASCO hefur verið
gripið til hinna ýmsu friðunarað-
gerða. Má þar nefna, að kreppt
hefur verið að stangveiðimönnum,
þannig mega þeir einungis drepa
einn lax á dag í bandarískum
laxveiðiám, öðm verða þeir að
sleppa. Brýn þörf var hér á ferð-
inni, það em alls um 25 laxveiðiár
í Bandaríkjunum, en í gegnum
árin hafa aðeins fímm þeirra hald-
ið laxagöngum sínum, tuttugu
hafa misst stofna sína í lengri eða
skemmri tíma. Þá er því við að
bæta, að í bandarískum laxveið-
iám er varla að fínna smálax,
þetta er allt fullorðinn fískur sem
verið hefur tvö ár í sjó eða lengur,
og því em stærri skörð höggvin
í hrygningarstofninn en ella.“
En íKanada dr. Nadeau?
„Þar em reglumar jafnvel enn
stífari, þar er stangveiðimönnum
skylt að sleppa öllum löxum sem
þeir veiða, þ.e.a.s. alls staðar
nema í Quebeck, þar sem stjómin
heimilar að einn lax sé hirtur á
dag, en eigi fleiri en 7 á heilu
veiðitímabili. Þá gildir fyrir bæði
Bandaríkin og Kanada, að sport-
veiðimenn mega ekki lögum
samkvæmt, selja laxa sína. Utan
Quebeck verða veiðimenn að láta
sér lynda að sleppa löxum sem
þeir veiða og getur það verið súrt
epli að bíta í, a.m.k. hjá veiði-
manninum sem veiddi 54 punda
lax á flugu í fyr^a. Hann lyfti
laxinum upp úr og vinur hans
smellti af mynd. Svo kvöddu þeir
laxinn sem synti fijáls ferða
sinna."
Ekki beinist allt gegn stang-
veiðimönnum?
Dr. Anthony svaran „Það er
auðvitað af og frá, enda myndi
það hrökkva skammt. Fjölmargir
fiskimenn hafa verið „keyptir
upp“, þ.e.a.s. þeir hafa fengið
háar greiðslur fyrir laxveiðirétt-
indi sín og missa þau til æviloka
ef þeir ganga að tilboðum sem
koma frá stjómvöldum. Hér er
um allt að 50.000 dollara greiðslur
að ræða og fínnst mörgum það
aðlaðandi kostur að þekkjast.
Þetta getur haft takmarkað at-
vinnuleysi í för með sér, en vext-
imir af svona upphæð hrökkva
langt og svo veiða þeir auðvitað
ýmislegt annað en lax.“
Dr. Nadeau: „Stóra málið nú,
eða það sem við leggjum hvað
mesta áherslu á, er að koma á
einhvers konar skiptingu aflans
sem getur talist sanngjöm, „fair
sharing" höfum við nefnt það, og
ýmsar vísindalegar rannsóknir
hafa verið framkvæmdar síðustu
árin til að setja saman nothæft
kerfi af því tagi. Úthafsveiði-
mennimir sjálfir tala jafnvel
manna mest um sanngjama skipt-
ingu aflans og því ætti að vera
hægt að komast að einhveiju
samkomulagi."
En ef sjávarveiði er laxinum
svona hættuleg, er þá ekki
hægt að stöðva hana alfarið?
Dr. Anthony tekur við: „Það
Dr. Nadeau t.v. og Dr. Anthony t.h.
er hægara sagt en gert og raunar 1
ómögulegt, enda er það alls ekki I
rætt. Við verðum nefnilega að
skoða eitt veigamikið atriði, og
það er tilkall þeirra sem veiða við
Vestur-Grænland til laxins. Þeir
segja: „Fiskurinn vex og dafnar,
í okkar sjó, tekur toll af lífríki
okkar svæðis. Þetta er þeirra út-
haf. Við viljum og megum veiða
hann eins og þið.“ Tilfellið er, að
við þessum rökum er ekki hægt
að snúa baki, þau eiga fyllilega
rétt á sér. Spumingin er þá sú,
hvað eiga þeir rétt á miklum afla,
og það er þó nokkuð mál að svara
þeirri spumingu til hlítar."
Er hægt að ná slíku sam-
komulagi á næstunni?
Dr. Anthony heldur áfram:
„Við höfum rannsakað laxinn
mikið á undangengum árum og
því við vitum æ meira um hann,
þá hrökkva rök okkar skammt ef
þau eru krufín til mergjar. Ég
myndi segja að það væri hægt
að ná samkomulagi, þ.e.a.s. sam-
komulagi sem yrði að betrumbæta l
og lagfæra jaftióðum og vitneskja
bættist við sem byði upp á slíkt.
Við stefnum að því að ná slíku
samkomulagi sem fyrst og ætlum
Morgunblaðið/Bjami
m.a. að mæla með því á fundinum
í Edinborg."
Og hvaða vonir gerið þið
ykkur?
Dr. Nadeau: „Svona mátulegar.
Ég myndi álíta það stórt skerf í
rétta átt ef árangurinn af Edin-
borgarfundinum yrði að menn
settust niður, skipuðu vinnu- og
viðræðuhópa sem myndu kryfja
til mergjar breytt viðhorf, friðun-
armál, markaðsmál og allt þar á
milli. Það er leiðin sem verður að
fara og ef við getum komið um-
ræðu af stað þá er það árangur
sem talandi er um. Þetta er nefni-
lega stórmál, þið íslendingar getið
t.d. séð fyrir ykkur hvað skynsam-
leg og sanngjörn lausn á þessu
máli gæti komið ykkur til góða
gagnvart Færeyingum sem veiða
e.t.v. óhóflega mikið af ykkar laxi.
Einmitt á þessu stigi vildi ég
skjóta því hér inn, að eitt af því
sem NASCO hefur unnið mikið
að og mun gera áfram, það eru
merkingar á laxi þannig að hægt
sé að ganga úr skugga um á hvaða
hafsvæði þessir og hinir laxa-
stofnar ganga. Og við erum að
gera ráðstafanir til þess að menn
á okkar vegum leiti merkjanna í
stað þess að treysta á að físki-
mennimir skili þeim, því reynslan
hefur sýnt að þeir eru ekki allir
alltof fúsir til þess.“
Hvað fleira ógnar laxinum
alvarlega?
Dr. Nadeau enn: „Það er meng-
un af alls kyns tagi og alveg sér-
staklega mengun af völdum súrs
regns. Þetta er geysimikið vanda-
mál og sums staðar hrein plága,
t.d. í Nova Scotia, en þar eru tvær
af hveijum þremur ám hreinlega
dauðar af völdum súra regnsins.
Þetta er erfítt mál við að eiga,
en það er unnið að því á þeim
vígstöðvum sem til eru, að koma
því á framfæri hverslags vágestur
súra regnið er.“
Dr. Anthony bætir við: „Það
erfíðasta við þetta vandamál er,
að ráðamenn og almenningur hafa
kosið að skella skollaeyrum við
því. Almenningur hefur ekki
þekkingu til að gera sér grein
fyrir vandanum og ráðamenn vita
sem er, að mengunarvamir sem
duga gegn súra regninu em svo
kostnaðarsamar að það þýðir
varla að hreyfa við málinu við þá
sem hluta eiga ða máli. Fyrsta
skrefíð til að vinna á þessu máli
er að fá fólk til að skilja almenni-
lega hvað um er að ræða, átta
sig á hættunni, þá fyrst verður
hægt að takast á við vandann."
Tengdist dvöl ykkar hér
vinnu ykkar við NASCO?
Dr. Anthony heldur áfram:
„Það fylgir starfínu, að ferðast
um og fylgjast með hvemig hinar
ýmsu þjóðir taka á laxveiðimálum
sínum. ísland er mikið og frægt
laxveiðiland, þannig að við notuð-
um tækifærið og reyndum okkur
við laxveiði í leiðinni. Að vísu
skildist okkur að enn væri snemmt
í ári fyrir laxveiði. Þó fengum við
nokkra. En við höfum séð ýmis-
legt sem að gagni kemur, til
dæmis tijónumerkingamar í
Langá og við sáum einn merktan
lax dreginn á land. Þá em lax-
veiðar í sjó bannaðar á íslandi og
því forvitnilegt að athuga hvemig
það kemur út í samhengi við
stangveiðina og þannig mætti
lengi telja. íslendingar em til
fyrirmyndar á mörgum sviðum
laxveiðimála og því fyllsta ástæða
til að líta til ykkar og sjá með
eigin augum hvemig taka mætti
á hinum ýsmu vandamálum sem
steðja að annars staðar þar sem
Atlantshafslaxinn er annars veg-
ar.“
Starf NASCO miðast að því að sem mest verði af laxi og skipting aflans verði sanngjörn.
Morgunblaðið/gg