Morgunblaðið - 28.06.1986, Blaðsíða 43

43
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. JÚNÍ 1986
Minning:
Skúli Guðjónsson
Ljótunnarstöðum
Fæddur 30. janúar 1903
Dáinnn 21. júni 1986
Hinn 20. júní síðastliðinn lést í
sjúkrahúsi Hvammstanga Skúli
Guðjónsson, bóndi og rithöfundur á
Ljótunnarstöðum, á 84. aldursári.
Skúli varð fyrir þeirri lífsreynslu,
þegar hann var á miðjum starfs-
aldri, að missa sjónina. Hann lýsir
því í einni bók sinni, hvemig hann
vænti þessarar breytingar og reyndi
að búa sig undir hana. En blindan
varð alls ekki eins og Skúli hafði
hugsað sér, enda getur enginn gert
sér í hugarlund ástand sitt, sem
verður, fyrr en það er orðið. En
þessi andlegi undirbúningur Skúla
mun vafalítið hafa greitt fyrir því
að hann missti ekki kjarkinn, heldur
barðist ótrauður áfram til sigurs
og vann sér sess sem einn af merk-
ustu rithöfundum þessarar þjóðar,
eftir að hann var orðinn blindur.
Almenningur gerir oft mikið úr
atórku þeirra sem blindir eru og
dáir þá fyrir starfsþrek þeirra og
árangurinn sem þeir ná. Sumum
þeim, sem eru blindir, vex þetta í
augum og hreykjast af, en aðrir
benda réttilega á að árangurinn
fari fyrst og fremst eftir því hversu
til hans er sáð og blindan sé ekki
endir alls, heldur ákveðin kapítula-
skipti í lífí manna, og þennan kapít-
ula verði menn að lesa af sama
áhuga og hina fyrri kafla ævinnar.
Þetta gerði Skúli; hann las lífsbók
sína af áhuga eftir að hann missti
sjónina og miðlaði íslendingum af
blöðum hennar, sem voru þétt skrif-
uð orðum fjölbreytilegrar reynslu.
Skúli ritaði margt eftir að sjónina
þraut. Hann lærði að skrifa á ritvél
og nýtti sér hana til hins ýtrasta.
Auk bóka hans og blaðagreina er
mönnum í fersku minni erindi þau,
sem flutt voru eftir hann í útvarp,
um daginn og veginn og ýmsa
þætti úr samtíð hans og frá fyrri
dögum, en Skúli var langminnugur
og hafði lifað umskipti þau, sem
urðu í menningar- og atvinnulífí
þjóðarinnar í upphafí þessarar aldar
og kalla mætti með sönnu menning-
arbyltingu. Hann stóð því föstum
rótum í fortíð sem samtíð og skildi
og mat réttilega arf hins liðna, sem
hann fléttaði samtíð sinni og hrær-
ingum hennar.
Skúli var einn þeirra sósialísku
rithöfunda sem byggði bækur sínar
mjög á lífsreynslu sinni. Hann ritaði
margt um uppvöxt sinn og æsku
og reynsluna við sjónmissinn. Fróð-
legar eru vangaveltur hans um
hlutskipti blindra, og mótast þær
mjög af þeirri baráttu sem hann
háði við umhverfí sitt, sem hann
bendir á að sé á tíðum skilningsvana
um hagi hinna blindu. Skúli varð
að vera eigin félagsráðgjafí og það
sem hann komst, tókst honum af
eigin rammleik, og ef til vill með
uppörvun náinna ættingja sinna og
vina. Þótt okkur, sem fæddir erum
sjóndaprir eða blindir og höfum
notið stuðnings og jafnvel sérstaks
uppeldis, sem hefur átt að búa
okkur betur undir lífsbaráttuna,
fínnist á stundum Skúli taka full-
djúpt í árinni og sé skilningsvana
á ýmislegt, sem gerist í „heimi
blindra", getum við ekki borið á
móti því að umijöllun hans um
þennan hóp manna er að mörgu
leyti raunsönn - birtir okkur skoð-
anir einstaklings á sjálfum sér og
meðbræðrum sínum, skoðanir sem
hafa orðið til og mótast án afskipta
og aðstoðar þeirra, sem eru sérlærð-
ir um þessi málefni, eða hafa
umgengist þennan sérstaka hóp
þjóðfélagsþegna og skapað með sér
ákveðna samkennd og mótað af-
stöðu sína hver eftir annars reynslu.
Þannig hljómar það skiýtilega í
eyrum blinds manns þegar Skúli
ræðir um það á einum stað að ýmis
orð séu forboðin í tungutaki blindra,
t.d. eins og setningin „Sjáumst síð-
ar“. En skyldi ekki vera hér um að
ræða sanna lýsingu manns á við-
brögðum sínum við að heyra orð,
sem ekki lengur höfðuðu til sama
merkingarsviðs og höfðu ekki fram-
ar það gildi, sem áður, þegar sjónar-
innar naut við. En samt sem áður
þurfti ekki að tala neina tæpitungu
vi<j Skúla eða búa honum sérstakt
orðafar sem hann þyldi, enda þrosk-
aðist maðurinn með fötlun sinni og
lærði að búa við hana. En þakklát
megum við vera fyrir að Skúli
skyldi festa þessar minningar sínar
og viðhorf frá fyrstu árum blind-
unnar á blað.
Skúli varð þjóðþekktur rithöf-
undur og naut almennrar virðingar
sem ötull baráttumaður, sem lét
blinduna ekki hindra sig í að ná
settu marki. Ég minnist þess að í
æsku var Skúli sú fyrirmynd, sem
faðir minn, Helgi Benediktsson,
notaði óspart til að brýna okkur
syni sína til dáða. Ég ólst upp í
því sérkennilega andrúmslofti að
stjómmálaskörungurinn Jónas
Jónsson frá Hriflu var átrúnaðargoð
föður míns, þótt hann vissi og viður-
kenndi ýmislegt, sem betur mætti
fara í skoðunum þessa mikilmennis,
en aðdáun hans á Jónasi var svo
einlæg og vinátta þeirra svo hlý,
að inn í bamssál mína síaðist hún
og skaut rótum á svipaðan hátt og
sagt er að ýmsir austantjaldsbúar
dái þjóðhöfðingja sína. Þannig urðu
mér það mikil sannindi þegar ég
heyrði föður minn hafa eftir Jónasi
að menn skyldu lesa Þjóðviljann,
því að þeir skrifuðu svo vel, strákur-
inn hans Kjartans og blindi maður-
inn frá Ljótunnarstöðum. Þannig
varð Skúli óafvitandi til þess að
foreldri sá ástæðu til að brýna
sjóndapra syni sína og átta sig betur
á því en ella að þeirra gat beðið
nokkur framtíð.
Skúli hafði fljótlega samband við
Blindrafélagið, eftir að hann missti
sjónina, og naut þar óskiptrar hylli
og aðdáunar. Það þóttu ætíð stór-
tíðindi þegar spurðist að Skúli væri
kominn suður og menn þyrptust til
að hitta hann, hvort sem þeir vom
samþykkir skrifum hans eða höfðu
eitthvað við þau að athuga. Skúli
gaf sér dijúgan tíma til að ræða
skoðanir sínar og hlusta á gagnrýni
annarra, en gagntýnendur hans
fóm gjaman af fundi öldungsins
mun fróðari en áður.
Þegar umræðan um endurhæf-
ingu hófst á meðal blindra fyrir
rúmum áratug lét Skúli ekki sitt
eftir liggja. Honum þótti sem von
var umræðan einkum beinast að
hagsmunum þéttbýlisins og benti á
veilur nýrra hjálpartækja, sem
gerðu þau gagnslaus í stijálbýlinu,
þar sem hann bjó og starfaði.
Þannig auðgaði hann umræðuna
og greiddi okkur sem í þessum
málum vöfstmðum götuna til gagn-
rýnni skilnings á viðfangsefninu.
Skúli á Ljótunnarstöðum er horf-
inn héðan á vit feðranna. Með
honum er genginn einn af áhrifa-
mestu einstaklingum úr röðum
blindra. Blindrafélagið sér á bak
einum af félagsmönnum sínura, sem
tók gagmýninn þátt í störfum þess
og lét óhikað í Ijós skoðun sína á
þeirri hættu, að félagið glataði
áhrifum sínum, þendist það út og
sjáandi starfslið tæki við hlutverki
hinna blindu og mótaði forystu þess.
Ef til vill hefur Skúli verði forspár
um þau tíðindi sem urðu innan fé-
lagsins á síðastliðnu ári og skóku
innviði þess. En hann lifði það að
sjá að forystumenn félagsins gátu
staðið vörð um hagsmuni Blindrafé-
lagsins, og má honum því vera rótt
að vita félagið nú í styrkum höndum
blinds framkvæmdastjóra og for-
manns.
Hafi hann þökk fyrir leiðsögn og
samfylgd. Dæmi hans mun verða
ótöldum íslendingum til fyrirmynd-
ar.
Amþór Helgason
„Er Hel í fangi minn hollvin ber
þá sakna ég einhvers af sjálfum mér.“
StG.St
Vinur minn, Skúli Guðjónsson,
fyrrum bóndi á Ljótunnarstöðum í
Hrútafírði, hvarf af vettvangi þessa
lífs laugardaginn 21. þ.m. Hann
dvaldi á vistheimili sjúkrahússins á
Hvammstanga síðustu árin og var
að ræða við einn vistmanna þar,
er kallið kom, hann hneig útaf og
var strax örendur. Að deyja þannig
mitt í dagsins önn er dýrleg gjöf
þreyttum manni eftir langan og
strangan vinnudag. Ög vinnudagur
Skúla var orðinn ærið langur, bæði
við líkamleg og andleg störf. Það
síðasta sem frá honum kom í rituðu
máli voru minningar hans um fólkið
í sveitinni hans, en fyrsti hluti þeirra
birtist í Strandapóstinum, ársriti
Átthagafélags Strandamanna, á
síðasta ári. Margt af því sem þar
kemur fram er öðrum gleymt og
því með öllu ómetanlegt að það
skuli hafa verið skráð.
Skúli rhissti sjón árið 1946, þá
1943 ára gamall. Hann var þá þegar
þekktur fyrir skrif sín í blöð og
tímarit, sem vakið höfðu verðskuld-
aða athygli. En sjónleysið varð
honum um hríð fjötur um fót í þeim
efnum. En þrátt fyrir það kom
honum aldrei til hugar að gefast
upp. Hann hélt búskapnum áfram
og byggði meira að segja fyós og
hlöðu með aðstoð sonar, þótt blind-
ur væri. Og hann lærði að skrifa á
ritvél, og eftir að hann hafði leyst
þá þraut hóf hann ritstörf á ný.
Én Skúli átti hauk í homi þar
sem frændi hans, Pétur Sumarliða-
son kennari, var. Hann var mikill
drengskaparmaður og hann og
kona hans, Guðrún Gísladóttir,
studdu Skúla með ráðum og dáð
og hjá þeim hjónum dvaldi hann
löngum, þegar hann kom til Reykja- ..
víkur. Pétur bjó bækur Skúla undir
prentun, vann að sjöttu og síðustu
bók hans er hann féll frá 65 ára
að aldri. Hann flutti og í útvarp
hin bráðsnjöllu erindi Skúla um
Daginn og veginn og gerði það á
þann hátt, að unun var á að hlýða.
Hann vann Skúla allt til þurftar sem
hann mátti og varð því skarð fyrir
skildi við fráfall hans. Eftir það
hófst samvinna okkar Skúla og
segja má að hún hafi staðið þar til
yfir lauk.
Jón Bjarnason blaðamaður og
ritstjóri við Þjóðviljann var mikill
kunningi Skúla og um skeið birtust
bréf Skúla til Jóns í blaðinu. Þann
24. desember 1953 birtist grein
eftir Jón í Þjóðviljanum og var yfír-
skrift hennar: Það em slíkir menn.
Þar segir hann meðal annars:
„Jólin em hátíð friðar, og hér
norður á Íslandi þó fyrst og fremst
Ijósa. Fagnaðarhátíð þess að nú fer
vaxandi birta í hönd, að í ekki allt
of miklum ijarska hillir upp að liðn-
um vetri nóttlausa voraldar veröld.
Einmitt á þessari hátíð ljósanna
ætla ég að ræða við ykkur um
manninn sem dvelur í myrkrinu —
og þó í ljósi er lýsir í gegnum allt
myrkur."
. Eftir að hafa heimsótt Skúla á
Ljótunnarstöðum lýkur Jón grein-
inni með þessum orðum:
„Á leiðinni suður yfír snæþakta
heiðina er bæði til að hugsa um
þrek mannsins sem við höfum
kvatt. Manninn sem ekkert myrkur,
engin einangmn, fær yfírbugað.
Blinda bóndann á ströndinni, sem <
aldrei gefst upp en heldur æðmlaus
vöku sinni meðan „sjáandi" menn
sofna eða örvflnast og skríða í
stundarskjól. Heldur vöku sinni og
trú á manninn, þrátt fyrir allt, trú
á sigur hins rétta málstaðar, sigur
lífsins. Það em slíkir menn sem
sannfæra okkur hina um að ekkert
•fái bugað né villt alþýðu þessa
lands, að hve illa sem horfir á stund-
um muni hennar verða sigurinn að
lokum — og það fyrr en varir.“
Ég kveð svo vin minn, bóndann nr
og rithöfundinn, Skúla Guðjónsson
á Ljótunnarstöðum með orðum
Sigurðar Sigurðssonar skálds frá
Amarholti:
„Þungt er tapið það er vissa -
þó vil ég kjósa vorri móður
að ætíð megi hún minning kyssa
manna er voru svona góðir -
að ætíð eigi hún menn að missa
meiri ogbetri en aðrarþjóðir.“
Þökk fyrir samfylgdina.
Torfi Jónsson

SVAR
MITT
eftir Billy Graham
Trú til hjálpræðis
Ég hef spurt marga að því, hvað sé nauðsynlegt til að
frelsast. Ég fæ svör eins og þessi: Góðverk. Trúðu á Guð.
Fylgdu dæmi Krists. Er eitthvert þessara svara rétt? Hvert
þeirra?
Ekkert þeirra, samkvæmt Biblíunni. Allt þetta þrennt
verður að veruleika í lífí kristins manns, en ekkert af því
frelsar okkur. Þetta eru frekar ávextir en rót þess að vera
kristinn.
Margir mundu bæta við fjórða svarinu: Farðu í kirkju
og hlýddu reglunum þar. Allt skiptir þetta miklu máli, en
ekkert getur bjargað okkur inn í himinn eða gert okkur
hæf til að vera þar. Hvemig verðum við þá hólpin?
Fangavörðurinn í Filippí sagði í örvæntingu er hann
ávarpaði þá Pál og Sflas: „Hvað á ég að gjöra til þess að
ég verði hólpinn?" Þá svöruðu þeir: „Trú þú á drottin Jesúm,
og þú munt verða hólpinn", frelsast.
Þetta er ekki aðeins yfirborðsleg trú, að Jesús hafí verið
uppi. Það táknar ekki einu sinni, að við eigum að trúa
því, að hann hafí verið sonur Guðs. Illu andarnir eru þeirrar
trúar, því að þeir gerðu sér ljóst, að hann væri sonur Guðs.
Samt frelsuðust þeir ekki.
Við hvað er þá átt? Það er átt við, að við sjáum, að við
erum glataðir, vonlausir syndarar og að við áttum okkur
á, að Jesús er „lamb Guðs, sem ber synd heimsins". Það
þýðir, að við trúum, að hann sé fullkomin fóm Guðs fyrir
syndir okkar og við fylgjum honum síðan í trúfesti það sem
eftir er ævinnar, í kærleika og þakklæti.
Það felur í sér, að við viðurkennum mat Guðs á synd
okkar og mat hans á fullkomnu verki Krists á Golgata.
Þegar við viðurkennum þetta — þá trúum við til hjálpræðis.
t
Þökkum innilega samúö og vinarhug við andlát og útför fööur
okkar, tengdaföður og afa,
SIGURÐAR SÖLVASONAR,
húsasmiöameistara,
Munkaþverárstræti 38, Akureyrl.
Maria Sigurðardóttir,
Gunnar Sigurösson, Ingibjörg Ólafsdóttir,
Ingólfur Sigurðsson, Þorgeröur Magnúsdóttir,
Aðalsteinn Sigurðsson, Alice J. Sigurðsson
og barnabörn.
t
Þökkum hjartanlega auðsýnda samúö og vinarhug við andlát og
útför
ÞÓRBJARGAR SIGURSTEINSDÓTTUR,
Skarðshlíð 4C,
Akureyri. ,
Sérstakar þakkir flytjum við læknum og öðru starfsfólki Fjórðungs-
sjúkrahússins á Akureyri.
Bernharð Haraldsson,
Haraldur Bernharðsson,
Hans Bragi Bernharðsson,
Sigrfður Sigursteinsdóttir,
Ragnheiður Hansdóttir,
Arndfs Bernharðsdóttir,
Þórdís Bernharðsdóttir,
Steingrfmur Sigursteinsson.
Legsteinar
í'íanii
Unnarbraut 19, Seltjarnarnesi,
símar 91-620809.