Morgunblaðið - 29.07.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. JÚLÍ 1986
sem tii var að vera bolsevikki. En
fólk reyndi að hjálpa þessum manni,
hann fékk að sofa hjá einhveijum,
máske hádegismat hjá öðrum og
þar fram eftir götunum. Og þá var
stofnað verkamannafélag. Það var
litið illum augum á það fyrst í stað.“
Á bæjarstjórnar-
fundi 12 ára
Sesselía segist alltaf hafa haft
áhuga á öllu mögulegu og greini-
lega er svo enn. Um það leyti sem
þetta viðtal var tekið var hún að
„lesa“ hijóðbók um mannkynssögu.
Jarðfræði á líka hug hennar og í
garðinum hefur nún t.d. fundið
áhöld sem hún segir vera frá stein-
öld. Þannig veltir hún ennþá fyrir
sér undrum tilverunnar þótt háöldr-
uð sé, búin að fá fjórum sinnum
blóðtappa og með gláku og kölkun
í augum. Hún heldur sig hafa slopp-
ið við að verða eins „kölkuð" og
margt fólk á hennar aldri með því
að nota heilann stöðugt. Hvemig
hún lærði að lesa er gott dæmi um
það hvemig hún hefur frá bam-
æsku reynt að nýta heilann sem
best.
„Ég var orðin læs þegar ég var
8 ára þó venjan væri að krakkar
lærðu ekki að lesa fyrr en 10 ára.
Ég átti tvo eldri bræður sem
mamma kenndi að lesa - og ég
hékk aftan á stólunum þeirra til
að sjá. Ég varð að vera voðalega
gætin, því ef þeir urðu varir við
mig sögðu þeir mér að fara, þeir
urðu að hafa frið til að læra. En
svo þegar röðin kom að mér, þá
var ég læs. Hvar hefurðu lært þetta
bam? spurði mamma alveg bit.“
Þar sem hún var orðin læs þótti
sjálfsagt að reyna.að koma henni
í bamaskólann, þó þangað færu
böm vanalega ekki fyrr en 10 ára.
„En heldurðu ekki að ég hafi orðið
fyrir vonbrigðum," segir Sesselía.
„Það er svo þétt setinn bekkurinn
að það er ekki pláss fyrir mig og
10 ára bömin urðu auðvitað að
ganga fyrir. Ég komst því ekki í
skólann fyrr en ég var 9 ára.“ Og
þegar hún var komin í skólann á
annað borð fór hún hratt yfir sögu,
tók 6 vetra námsefni á 4 ámm. En
ekki náði skólinn að svala fróðleiks-
fysn hennar.
„Þau hiógu nú að mér systkini
mín þegar ég var 12 ára gömul.
Veistu hvað ég gerði? Ég fór á
bæjarstjómarfund! Ég man eftir því
að þegar ég kom þangað í fyrsta
skipti, þá litu þeir á mig kallamir
og það ekki beint vingjamiega.
Hafa hugsað: Hvað er krakkinn að
gera hingað inn? Ég sat og hlust-
aði, sagði ekkert einasta orð og
hreyfði mig ekki neitt. Þegar ég
kom í næsta skipti hliðruðu þeir til
fyrir mér kallamir sem ég hafði
setið hjá síðast. Já, ég fór oft á
bæjarstjómarfundi, mér fannst svo
gaman að hlusta á þá tala.“
Vil vera íslendingur
Þrátt fyrir þennan mikia áhuga
strax á unglingsárum hefur Sess-
elía aldrei tekið þátt í stjómmála-
starfi. „Ég hef bara fylgst með og
mér finnst það dálítið leiðinlegt að
ég skuli ekki hafa neinn kosninga-
rétt til þings. Ég fæ ekki kosninga-
rétt heima á Islandi af því ég á
heima hér og hef ekki kosningarétt
hér af því ég er íslenskur ríkis-
borgari. Og ég vil ekki iáta ríkis-
borgararéttinn minn fyrir
kosningaréttinn," segir hún mað
áherslu. „Mér finnst það ætti að
vera þannig að við Norðurlandabúar
fengjum kosningarétt til Alþingis í
því landi sem við byggjum ef við
væmm búin að vera þar í 10 ár eða
lengur.
Ég vil vera íslendingur. Er þess
vegna íslenskur ríkisborgari ennþá,
þó ég sé búin að vera héma öll
þessi ár. Auður dóttir mín, sem er
búin að vera hér síðan hún var 9
ára, er líka íslenskur ríkisborgari
og vill ekki vera annað. Hún sagði
við mig eftir að hafa komið með
mér á íslenskt kvennakvöld einu
sinni: „Ég hlýt að vera íslenskari
en ég hélt, því ég kann svo miklu
betur við íslensku konumar en þær
dönsku. Ég gæti vel átt íslenska
vinkonu en ég á enga danska vin-
konu,“ sagði dóttir mín.“
Finnst henni þá ekki erfítt að
Ekki á Sesselía langt að sækja
þennan hagleik, faðir hennar var
smiður hjá Ásgeirsverslun á
ísafirði.
Bjarnarborgarbragur
Sesselía er ísfirðingur, fædd
1904, og bjó í húsi sem hét Bjamar-
borg og stóð niður undir svokallaðri
Dokku. Þar hafa menn orðið að sitja
sáttir.
„Það vom fjórar íbúðir í húsinu,
tvær á hvorri hæð. Þijár íbúðanna
vora eitt herbergi og eldhús, en svo
var ein sem ekki var nema eitt
herbergi. Við bjuggum á jarðhæð-
inni öðmm megin. Uppi á lofti vom
tvö herbergi, í öðm bjó ekkjumaður
með þijú eða fjögur böm, stór sum,
og gömul systkin bjuggu í hinu
herberginu.“
Annað var á sömu bókina lært.
„Það vom ofnar í þessu sem vom
bæði til upphitunar og til að elda
mat á. Og í öilu húsinu var bara
einn vatnskrani og hann var í eld-
húsinu hennar mömmu minnar.
Seinna var sett vatn fram á gang-
inn. En hvern einasta vatnsdropa
þurfti að bera út og niður í sjó, það
var ekki til neitt frárennsli. Það var
bara í einstaka húsum. Yfirleitt
átti fólk ekki borð og stóla; það var
setið á rúmunum."
Þannig var nú aðbúnaður al-
mennings í einum stærsta bæ
landsins þegar iðnbyltingin var að
taka land.
eldhúsinu. „Það góða við að missa sjónina er að maður verður svo reglusamur.“
— rætt við Sesselíu Einarsdóttur, sem
búið hefur í Kaupmannahöfn í 35 ár
Grein og myndir: Rúnar Helgi Vignisson, Kaupmannahöfn
8 ára í saltfiskbreiðslu
Og svo var það lífsbaráttan.
„8 ára byijaði ég að vinna við
breiðslu á saltfiski. En þá fékk ég
ekki að mæta fyrr en fólkið var
búið að fá morgunkaffí, kl. 9. Þeg-
ar ég var 10 ára mætti ég svo kl.
6 og var til 8 á kvöldin. Og þá var
maður svo þreyttur að hún mamma
tók okkur krakkana og þvoði okkur
alveg eins og smábömum og hátt-
aði okkur. Við vomm uppgefin. Ég
fékk 5 aura á tímann, konumar
fengu að ég held 35 aura og karl-
amir eitthvað meira."
Nú orðið kallast svona nokkuð
bamaþrælkun. Það var þó bót í
máli að vinnan stóð einungis yfír
sumarið, og bara þá daga sem hann
hékk þurr, en verra var að flest
fólk þurfti að lifa af sumarhýrunni
allan veturinn. Við þessar aðstæður
hófst verkaiýðsbarátta á ísafírði.
„Ég man eftir þegar fyrst var
verið að tala um verkalýðshreyf-
ingu,“ segir Sesseiía. „Þá kom
maður að sunnan sem átti að reyna
að stofna verkamannafélag. Hann
gat hvergi fengið vinnu, það vildi
enginn taka svona bolsevikka. Það
var eiginlega mesta skammaryrði

Um leið og maður er kominn inn
um garðshliðið að Gertsvegi 6 í
Kaupmannahöfn er maður kominn
í annan heim. Heim utan við skark-
ala stórborgarinnar, heim umlukinn
háum tijám sem byrgja svo að segja
sýn til umhverfísins. Þar ríkir
kyirðin ofar hverri kröfu.
Á flötinni framan við húsið, sem
heitir Birkikot í höfuðið á tijám í
garðinum, er ábúandinn, hún Sess-
elía Einarsdóttir. Hún er í miðjum
slætti þótt nær blind sé. Hún byijar
á því að kynna mig fyrir tijánum
sínum, enda garðyrkja eitt af henn-
ar helstu áhugamálum. Svo kynnir
hún mig fyrir kisu og segir mér að
þar sem ég tali íslensku sé mér
óhætt að klappa henni. Þegar hún
heyrí dönsku láti hún hins vegar
ekki sjá sig.
Sesselía fer í eldhúsið og hellir
upp á. Þar er allt í röð og reglu
og hún segir hlæjandi að það góða
við að missa sjónina sé að maður
verði svo reglusamur, setji alltaf
hvem hlut á sinn stað, annars fínn-
ist hann ekki. - Þegar kaffíð er
komið í könnuna setjumst við út á
flöt og heíjum spjallið við undirspil
sumarfuglanna.
Hefði viljað verða smiður
Sesselía Einarsdóttir er búin að
búa lengi í Kaupmannahöfn. Hún
flutti út árið 1951 með manni
sínum, Kjartani heitnum Bjama-
syni, en hann var einn af fyrstu
kvikmyndatökumönnum Islend-
inga. Kjartan ferðaðist um Norður-
lönd og sýndi kvikmyndir frá
íslandi. Hún hélt hús - og gerði
upp hús. Já, hún gerði upp Birki-
kot, því þegar þau keyptu það 1956
var það í niðumíðslu. Hún þétti
glugga, málaði og innréttaði háa-
loftið, auk þess sem hún sá um
mest allt viðhald á húsinu meðan
heilsa leyfði.
„Já, ég hefði gjaman viljað verða
smiður, en þegar maður þarf að sjá
fyrir sér frá 14 ára aldri er það

ekki hægt,“ segir hún. „Svo er það
annað, ég efast um að nokkur hefði
viljað taka mig.“
Það þykir umtalsvert ef kona
fæst við smíðar nú á dögum, en á
fyrri helmingi aldarinnar var það
saga til næsta bæjar.
„Þetta var svo óvanalegt að ég
var þekkt fyrir það,“ segir Sesselía.
„Ég man eftir að einu sinni fómm
við að heimsækja konu austur á
Selfoss. Pabbi hennar var einn af
þingmönnunum og þegar ég er
kynnt fyrir honum segir hann við
mig: „Nú, það emð þér sem smíðið."
Ég varð alveg hvumsa. En mér
fannst samt voðalega gaman að
þessu."
Inni í Birkikoti má fínna mörg
merki hagleiks Sesselíu. í eldhúsinu
standa hillur og skápar sem hún
hefur smíðað, geimeglt meira að
segja, og í stofunni er forláta
klukka sem hún smíðaði utan um.
Við fjölskylduvegginn, sem hún kallar svo.
„Það eruð þér
sem smíðið“