Morgunblaðið - 28.10.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 1986
Að skemmta skrattanum
eftír Kristján Kríst-
jánsson
Hinn 6. og 20. sept. sl birtist eftir
mig í tveimur hlutum í Lesbók Moig-
unblaðsins ritgerð um gildi tungu-
máis og eðli kennslustarfa þar sem
reifaðar voru nokkuð afdráttarlausar
hugmyndir um samtvinnan þessara
tveggja efna. Ritgerðina nefndi ég
„Efnið og orðin" og var hún sett
saman úr þremur þáttum eða „bálk-
um“: í orðabálki fjallaði ég um
samband máls og hugsunar og færði
að því rök að tungumálið væri sjálf
uppistaða mannlegrar hugsunar en
ekki aðeins ónauðsynlegt ívaf henn-
ar. í kennslubálki andæfði ég
harkalega tískukenningu í skólastarfi
undangenginna ára, svokölluðu „upp-
götvunamámi", og benti á hvemig
hún sprytti af rangtúlkun á eðli og
þýðingu tungunnar. Ein af meginfor-
sendum „uppgötvunarsinna" er
einmitt sú að öll sönn þekking sé
„afurð skapandi en óyrtra uppgötv-
unaraðgerða". Það merkir m.a. á
mannamáli að ekki stoði að halda
að nemendum lesefni eða erindum
með skipulegum yfírlitsfróðleik,
raunvemlegt nám eigi sér ekki stað
fyrr en þeir hætti að grípa „orðin
tóm“ og taki að sanka að sér þekk-
ingarbrotum af eigin frumkvæði.
Þjálfun í vísindalegri aðferð á enda
að vera mikilvægara keppikefli en
kunnátta í a&nörkuðum fögum; og
þar fram eftir götunum. í fagbálki
notaði ég svo niðurstöður hinna
tveggja til að reisa rönd við (og henda
gaman að) þeirri fagmennskutrú sem
„Ásetningrir minn var
eins hreinn og auglós og
hugsast getur, sá að
leiða í ljós vissa heim-
spekilega bresti upp-
götvunamáms.
Samfélagsfræðin í
grunnskólum er ekki
nema einn minni háttar
kvistur í þeirri stóru
eik.“
gagntekið hefur kennarastéttina upp
á síðkastið og minnti á að fag-
mennska kennara hlyti umfram allt
að byggjast á þekkingu í þeirra eigin
kennslugrein ásamt ömggu valdi á
móðurmálinu. Til að mýig'a þurrmet-
ið lét ég svo fljóta með stutta
gamansögu um niðurstöður úr könn-
un á staðháttaþekkingu nýnema í
MA er leiddi í ljós yfirgripsmikla
vanþekkingu á eigin landi. Sumir
nemendur bám við sérkennilegum
kennsluháttum á lægri skólastigum
er virtist mega rekja til þess hvemig
uppgötvunamám hefði stungið hefð-
bundnari kennsluaðferðir af stokki.
Morgunblaðið tók þessa gaman-
sögu upp í „Staksteina" 25. sept. og
dró af henni, ásamt fleiru, ályktanir
um skaðsemi svonefndrar samfé-
lagsfræði í grunnskólakennsiu víða
um heim.
Skrif mín vöktu meiri viðbrögð en
ég hafði reiknað með; enda hafði ég
staðið f þeirri meiningu að á okkar
UTSALA
APELSUM
vegna flutnings
efet á Skólavörðustíginn
Eggert feldskeri flytur starfsemi sína
á næstunni í nýtt og stórglæsilegt
húsnæði efst á Skólavörðustígnum.
Þess vegna rýmum við til með
ÚTSÖLCl á pelsum
meðan birgðir endast.
Gerðu góð kaup í glæsilegum
loðfeldi frá Eggert.
EGGERT
feldskíri
Laugavegi 66. 2. hæð. S 11121
Kristján Kristjánsson
giamurgiöðu tímum bæri þorri fólks
ekki lengur við að lesa greinar um
jafntæknileg eftii og þama var um
að ræða. En í þetta skipti er ég feg-
inn því að hafa haft á röngu að
standa.
Einn af þeim sem hefur stautað
sig fram úr ofangreindu leseftii er
Ingólfur Á. Jóhannesson sagnfræð-
ingur. Virðist það hafa hitað honum
allmjög í hamsi því að hann les mér
og Moigunblaðinu pistilinn í kjallara-
grein í DV 6. okt. undir yfirskriftinni
„Morgunblaðslygi um samfélags-
fræði". Nokkrir hafa ýjað að því við
mig að ég sýndi eitthvert lífsmark í
kvittunarskyni vegna ádrepu sagn-
fræðingsins. Er ég þó enn á báðum
áttum um hvort það sé ómaksins vert.
„Galdraherferð“ gegn
samfélagsfræði
Ingólfur Á. Jóhannesson gerir sér
hægt um hönd í grein sinni og hnepp-
ir mig og Moigunblaðið í sama stakk.
Fýrir þá sök að hafa sent ritgerð
mína til birtingar f Lesbók Mbl. er
ég, að því er best verður sé, orðinn
einn af „sérfræðingum" blaðsins í
skólamálum og þar með þátttakandi
f djöfullegri og útsmoginni „galdra-
herferð" (orð IÁJ) manna þar á bæ
gegn kyndilberum samfélagsfræð-
anna. Minna má ekki gagn gera!
Að frátalinni þessari samsæris-
kenningu gengur málflutningur
sagnfræðingsins einkum út á eftir-
farandi atriði:
a) ... að Moigunblaðið ljúgi oft.
b) ... að enginn samanburður sé
til á landafræði- og söguþekkingu
nemenda nú og fyrr og því goðgá
að kenna (eða þakka) nýjum
kennsluaðferðum meintar breyt-
ingar í þeim efiium.
c) ... að undirritaður reyni „á
lúmskan hátt“ að fá lesandann
til að sjá orsakasamband milli
samfélagsfræðikennslu og van-
þekkingar í téðum greinum.
d) ... að undirritaður „skrökvi" því
að einhveijir hafi sagst vita meira
um ættflokkaskipan í Tansaníu
en eigið land þar sem ekkert slíkt
hafi komið fram í ívitnaðri könn-
un.
>»Lygi“ og „skrök“
„Harðar munu að heyra þínar
fleiri átölur... er slíkar eru hinar
fyrstu", segir á einum stað í Króka-
Refs sögu. Ég verð að viðurkenna
að ég er þeim mun verr undirbúinn
að bera hönd fyrir höfuð mér sem
röksemdir sagnfræðingsins koma
kjamanum í Lesbókargreinum
mínum minna við.
í fyrsta lagi stendur ekki upp á
mig að halda uppi vömum fyrir
Morgunbiaðið og skólastefnu þess.
Þar munu menn fullfærir um það
sjálfir. í öðm lagi er rétt hjá sagn-
fræðingnum að ég hef ekkert bréf
upp á það að staðreyndaþekkingu
nemenda hafi hrakað — nema al-
mannavitni um að sú sé raunin; og
þá m.a. orð þeirra sem gerst ættu
að vita. Flestir menntaskólakennarar
munu t.d. sammála mér um þetta,
hvort sem Ingólfi líkar það betur eða
verr. Hann er einnig á miklum villi-
götum er hann telur það hafa vakað
fyrir mér í einhveijum lymskufullum
tilgangi að benda á orsakasamband
milli framsóknar samfélagsfræða og
aukins kunnáttuleysis. Ásetningur
minn var eins hreinn og augijós og
hugsast getur, sá að leiða í ljós vissa
heimspekilega bresti uppgötvun-
amáms. Samfélagsfræðin í grunn-
skólum er ekki nema einn minni
háttar kvistur í þeirri stóru eik. Og
gamansagan þjónar engu Iykilhlut-
verki í röksemdafærslu minni. Hún
er aðeins uppiýsandi að því marki
sem hún vekur upp svolitla spumingu
um örbirgð þessarar sömu aðferða-
fraeði — í reynd.
í fjórða lagi getur sagnfræðingur-
inn sér þess réttilega til að nemendur
hafi ekki skrifað inn á íslandskortið
athugasemdir um þekkingu á ætt-
bálkaskipan í Tansaníu. Hins vegar
innti ég nokkra nemendur eftir því
hveiju hin hræmulega útkoma sætti
og „létu þá einhveijir þess getið“
(eins og ég orðaði það) að ástæðum-
ar væru m.a. þær sem að ofan
greinir. Sagnfræðingurinn þyrfti að
umgangast orð eins og „lygi“ eða
„skrök“ með meiri aðgát og sparsemi
en hann virðist hafa tamið sér.
Þá væri nær...
Ingólfur Á. Jóhannesson virðist
hafa gaman að sögum. Ég gæti auð-
veldlega gætt honum á fleiri slíkum.
t.d. um 11 ára son vinkonu minnar,
sem um skeið bjó í Kanada, og eyddi
lunganum af heilum vetri í „sam-
féiagsfræðinni" þar í að fræðast um
landshætti og sögu Egyptalands.
(Sérstök áhersla var lögð á að nem-
endur kynntu sér til hlítar tann-
hreinsun krókódíla í ánni Níl með
viðeigandi klippimyndum og laus-
blaðaefni.) Síðan gæti ég slegið því
fram að samfélagsftæðin spyrði ekki
að landamærum, þar væri öll vitleys-
an eins. Að því búnu gæti sagnfiæð-
ingurinn skrifað nýja kjallaragrein í
DV þar sem hann segði sögur af
einhveijum heimspekilegum hégilj-
um. En ég held, ftómt frá sagt, að
við höfum báðir skyldari sýslur á
þessum haustdögum.
Hins vegar tæki ég því fagnandi
ef Ingólfur settist nú niður og skrif-
aði volduga ritgerð, sem hann gæti
uggiaust fengið birta í Lesbók Morg-
unblaðsins, þar sem hann reyndi að
beija í þá aimennu bresti uppgötv-
unamáms er ég vakti máls á. Sú
ritgerð mætti vera skrifuð af ofurlitl-
um ftæðilegum metnaði og ftæðilegri
gleði en ekki aðeins sem fljótariss til
að skemmta skrattanum, eins og
kjallaragreinin í Dagblaðinu. Kannski
gætum við orðið sammála að lokum
eða fundið endanleg svör við ein-
hveijum kjamamálum kennslufiæð-
anna. Hugmyndir manna skerpast
a.m.k. aldrei betur en í því neista-
flugi sem skapast þar sem rök eru
rakin og lýnd — þar sem öndverðum
kostum lýstur saman. Og þurfi Ing-
ólfiir frekari hvatningar við má
minna á að það er nú einu sinni
ekki til neitt skemmtilegra í veröld-
inni en að hugsa eitthvað af viti.
Ég er viss um að sagnfiæðingur-
inn þekkir þá tilfinningu af eigin
raun; jafnvel þó að slíkt gangi ekki
ljóslega fram af þeim skrifum hans
sem vitnað hefur verið til hér að ofan.
Höfundurinn er heimspekingur að
mennt ogkennir við Menntaskólann
ÁAkureyri.
Þátttakendur á ráðstefnu og námskeiði Almanna-
varna ríkisins f Stykkishóimi.
Vfgalegir reykkafarar á námskeiðinu.
Almannavamir með ráðstefnu
og námskeið í Stykkishólmi
Stykkishóimi.
VIKUNAT3. tO 18. október geng-
ust Almannavarair ríkisins fyrir
námskeiði í Stykkishólmi. Ráð-
stefna var haldin í Hótel Stykkis-
hólmi, en þeim fjölgar stöðugt
ráðstefnunum sem þar eru
haldnar vegna hinnar góðu að-
stöðu þar er og sem batnað hefur
ár frá ári. Og ekki má gleyma
aðbúnaði öllum bæði f mat og
húsnæði. í sambandi við nám-
skeiðið og ráðstefnuna voru f
verbúðunum kennd viðbrögð og
hveraig ætti að haga sér ef
óvæntir atburðir gerðust.
Fréttaritari fylgdist nokkuð með
þessu ráðstefnuhaldi og átti síðan
samtal við fulltrúa Almannavama
ríkisins, Hafþór Jónsson, sem veitti
forstöðu og stýrði námskeiði og
ráðstefnu. Hann sagði að í þessari
viku hefði staðið yfír námskeið í
vettvangsstjóm neyðaraðgerða á
vegum Almannavama ríkisins.
Markmiðið með þessum námskeið-
um væri fyrst og fremst að þjálfa
upp menn í almannavamaneftidum
í hinum ýmsu lögsagnarumdæmum
á landinu til þess að þeir gætu veitt
hjálparliði Álmannavama forystu
við störf að neyðaraðgerðum.
Námskeið þetta stendur í 5 daga,
frá mánudegi til föstudags að báð-
um dögum meðtöldum, og er þar
farið yfír helstu þætti almanna-
vama, bæði hvað varðar náttúm-
hamfarir og hemaðarvá.
Námskeiðinu lýkur með verklegri
æfingu, uppsetningu markvissrar
vettvangsstjómunar. í þeirri æf-
ingu taka meðal annars þátt
björgunarsveitir frá Stykkishólmi,
Grandarfirði og Ólafsvík. Þetta
námskeið sagði Hafþór hið þriðja í
röðinni. Áður hafa þau verið haldin
í Reykjavík og á Akureyri.
Á þessu námskeiði vora*26 þátt-
takendur víðvegar af landinu. „Ég
tel að þetta námskeið hafí tekist
vel, enda hafa margir lagt hönd á
plóginn, bæði sérfræðingar á sviði
jarðvísinda, löggæslu og slökkvi-
starfs. Allir hér í bæ, sem leitað
hefur verið til, hafa bragðist vel við
og öll þjónusta og hjálp Hótels
Stykkishólms hefir verið til fyrir-
myndar," sagði Hafþór. Hann sagði
einnig að öll aðstaða fyrir slík nám-
skeið væri ágæt hér í Stykkishólmi.
Þær æfíngar sem hér hafa farið
fram hafa verið markvissar og tek-
ist með ágætum. Þessir dagar hafa
verið ánægjulegir, var granntónn-
inn í ummælum þeirra sem frétta-
ritari hitti að máli.
Arai