Morgunblaðið - 28.10.1986, Blaðsíða 43

43
i
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 1986
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir AGUST ÁSGEIRSSON
Beech Starship skrúfuþota
í reynsluflugi
Smáflugvélaverksmiðjur
eiga á brattan að sækja
BANDARÍSKAR verksmiðjur, sem framleiða minni flugvélar eiga
í miklum örðugleikum og óttast sérfróðir menn að fyrirtæki, sem
starfað hafa í áratugi og staðið á traustum grunni, neyðist til
að leggja upp laupana von bráðar. Ástæðan er annars vegar sölu-
samdráttur og stórauknar skaðabótagreiðslur flugvélaverk-
smiðjanna vegna flugslysa.
Framleiðendur smáflugvéla,
s.s. Beech, Cessna og Piper,
hafa strítt við mikla örðugleika
undanfarin ár, allt frá háu elds-
neytisverði til kreppu í efna-
hagslífínu. Hefur það leitt til
minnkandi flugvélasölu. Stefnir
t.d. í að framleiddar verði innan
við 2.000 flugvéla til almanna-
flugs (undanskilið er áætlunar-
flug) á þessu ári miðað við 18.000
flugvélar á ári fyrir áratug. Verð-
ur fjöldi framleiddra smáflugvéla
í ár því minni en nokkru sinni frá
lokum heimsstyijaldarinnar
síðari.
Flugvélaframleiðendur halda
því hins vegar fram að gífurleg
Qölgun skaðabótamála á hendur
þeim síðustu árin hafí stóraukið
erfíðleika þeirra og gert fram-
leiðslu bulluhreyfílsflugvéla
óarðbæra. Verksmiðjumar tapa
málum af þessu tagi í auknum
mæli og bætur hafa stórhækkað,
eða úr 24 milljónum doliara árið
1977 í 209,6 mil(jónir dollara, eða
8,4 milljarða ísl. króna, í fyrra. í
flestum tilfellum hefur það verið
niðurstaða dómstóla að slys, sem
bætur voru greiddar fyrir, hafí
orsakast vegna hönnunargalla eða
bilana, en framleiðendur halda því
hins vegar fram að flest slysanna
stafí af mistökum flugmanna.
Aukið öryggi
Á sama tíma sem skaðabóta-
greiðslur hafa stórhækkað hefur
öryggi í almannaflugi aukist.
Reyndar fóru af stað miklar deilur
um öryggi einka- og leiguflugs
þegar mexíkönsk farþegaþota og
fjögurra sæta Piper-einkaflugvél
skullu saman í lofti yfír Los Ang-
eles í sumar. Var það þó aðeins
í áttunda sinn, sem einkaflugvél
rekst á áætlunarflugvél frá því
1939. Tölur stofnunar, sem fjallar
m.a. um flugöryggi (NTSB), sýna
að í einka- og leiguflugi í fyrra
urðu að jafnaði 8,6 óhöpp fyrir
hveijar 100.000 flugstundir. Til
samanburðar voru 16,8 óhöpp
miðað við sama fjölda flugstunda
árið 1972.
Til viðbótar auknum skaðabót-
um hafa tryggingariðgjöld flug-
vélaframleiðendanna sjöfaldast á
innan við áratug, eða á sama tíma
og framleiðsla þeirra og sala hef-
ur stórminnkað. Greiðir Cessna-
fyrirtækið t.d. 50 milljónir dollara
í tryggingar á þessu ári. Samtök
flugvélaframleiðenda segja að
meðaltals tryggingarkostnaður á
framleidda flugvél sé um 70.000
dollarar nú miðað við 2.111 dollar-
ar árið 1972. Hefur sá kostnaður
því nær 35-faidast á 14 árum.
Lagasetning til bjargar?
Flugvélaverksmiðjumar halda
því fram að það muni vega þyngst
og ráða úrslitum um framtíð
þeirra hvort þau Iosni undan
skaðabótagreiðslum vegna flug-
slysa. Hafa þær tekið saman
höndum og beitt þingmenn þrýst-
ingi um að skaðabótalögum verði
breytt þannig að ábyrgð verk-
smiðjanna minnki. Hafa þing-
menn úr báðum flokkum lagt
fram frumvarp í báðum deildum
Bandarílgaþings í þessu skyni.
Flugvélaframleiðendur hafa feng-
ið óvæntan stuðning frá samtök-
um flugmanna og flugvélaeigenda
(AOPA), en a.m.k. tvenn samtök
neytenda hafa lagst gegn nýrri
lagasetningu og sagt hættuna á
málshöfðun helzt geta orðið til
að knýja verksmiðjumar til að
hanna og smíða áreiðanlegri flug-
vélar. Litlar líkur eru á að málið
nái fram að ganga fyrir þing-
lausnir.
Forseti AOPA, John L. Baker,
heldur því reyndar fram að það
séu ekki skaðabótamálin sem lam-
að hafí flugvélaiðnaðinn, heldur
óskynsamlegar ákvarðanir lélegra
stjómenda. Öll tækniþróun og
samkeppniskraftar hafí miðast við
skrúfuþotur, sem vora ekki nema
örlítið brot af markaðinum. Á
sama tfma hafí nýjar bulluhreyf-
ilsflugvélar verið útbúnar mótor-
um, sem smíðaðir era samkvæmt
40 ára gamalli tækni. Baker seg-
ir samtök sín hafa boðist til að
styðja lagasetningu gegn því að
meiri kraftar yrðu settir í hönnun
og tækniþróun bulluhreyfílsflug-
véla. Það mundi þýða öraggari
flugvélar en dyram væri samt
ekki lokað fyrir skaðabætur.
Framleiðslu vinsælla teg-
unda hætt
Vegna allra örðugleikanna hafa
flugvélaframleiðendur neyðst til
að hætta framleiðslu margra vin-
sælla tegunda einkaflugvéla, sem
knúnar hafa verið bulluhreyfli.
Er ástæðan m.a. sú að nýjar flug-
vélar hafa tapað í samkeppni við
notaðar smáflugvélar. Söluverð
nýrrar tveggja sæta einshreyfíls
flugvélar af algengri tegund er
nú um 31.000 dollarar, en nýieg
notuð flugvél sömu tegundar er
sem næst helmingi ódýrari. Flug-
vélar með bulluhreyfli vora
bróðurparturinn af framieiðsla
smáflugvélaverksmiðja. Árið
1978 vora þær rúmlega 17.000
en ekki nema 1.560 í fyrra. Fyrr
á þessu ári neyddust og Cessna,
stærsti framleiðandi smáflugvéla
til almannaflugs, og Piper til að
fækka starfsmönnum og hætta
framleiðslu flestra bulluhreyfils-
flugvéla sinna.
Vegna minni eftirspumar eftir
Iitlum bulluhreyfílsflugvélum ein-
beita smáflugvélaframleiðendum-
ir sér því að skrúfuþotum og
smáþotum. Binda þeir vonir við
að kaup fyrirtækja og kaupsýslu-
manna slíkra flugvéla aukist. Era
þær dýrari og gefa verksmiðjun-
um meira í aðra hönd. Sala þessar
flugvéla hefur dregist saman, þó
ekki jafn mikið og sala smæstu
flugvélanna. Vora seldar 466 fyr-
irtækjaþotur og skrúfuþotur í
fyrra en 780 árið 1978. Telja
framleiðendur að með meiri vöra-
þróun og smíði flugvéla sem
notaðar flugvélar geti ekki keppt
við megi auka eftirspum eftir fyr-
irtækjaflugvélum.
Verksmiðjum lokað?
Margir sérfræðingar telja þó
útilokað að blása lífí í þennan
markað nógu fljótt til að afstýra
lokun flugvélaverksmiðja. Því er
spáð að einhveijir flugvélafram-
leiðendur neyðist til að loka
búðinni fyrr en varir. Nafn Piper-
fyrirtækisins hefur t.d. verið nefnt
í þessu sambandi og því haldið
fram að ef tap verði á fjárhagsár-
inu verði fyrirtækinu lokað.
Öllum þremur stóra ffamleið-
anda flugvéla til almannaflugs
hefur blætt. Cessna, sem General
Dynamics keypti í fyrra, seldi
flugvélar fyrir 443 milljónir doll-
ara í fyrra eða 36% lægri upphæð
en 1984. Tekjur Beech Aircraft,
dótturfyrirtækis Raytheon, lækk-
uðu úr 619,7 milljónum dollara
1981 í 272,6 milljónir í fyrra.
Fyrirsjáanlegur er enn meiri sölu-
samdráttur í ár. Þá hefur Piper
Aircraft, dótturfyrirtæki Lear
Siegler, verið rekið með halla og
tekjur þess lækkað um 90% á
síðustu sex áram.
(Byggt á grein i The New
York Times)
Hátún 10c • Símar 38500 og 38667
Junckers
Spurdu fagmanninn,
hann þekkir Blitsa lökk.
Þú færð Blitsa lökk hjá:
Byko, Kópavogi,
Byko, Hafnarfirði,
Húsasmiðjunni,
Litnum,
Litaveri,
Málaranum,
Dúkalandi,
Pétri Hjaltested,
Dropanum, Keflavík,
Skafta, Akureyri,
Penslinum, ísafirði,
Eskibúðinni, Selfossi,
Málningarvörum hf.,
Málningarþjónustunni,
kaupfélögunum um allt land.
/"P EGILLÁRNASONHF.
{-H7 PARKETVAL
SKEIFUNNI 3, SÍMI 91-82111