Morgunblaðið - 28.10.1986, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. OKTÓBER 1986
23
Okurmál
eftir Vilhjálm
Bjarnason
Einhveiju sinni barst norsku
blaði lesendabréf þar sem spurst
var fyrir um það hvort hægt væri
að verða óléttur á því að drekka
undanrennu. Lesendaþjónusta
blaðsins taldi að svo gæti verið, en
þó því aðeins að undanrennan færi
fyrst í gegnum mjólkurfræðing.
Þessi saga verður mér ávallt
hugstæð þegar fjallað er um okur,
þ.e. hátt áfgjald fyrir peningalán.
Ef vfxill er keyptur í banka og selj-
andi víxilsins er jafnframt sam-
þykkjandi hans heitir afgjaldið
forvextir. Ef víxillinn er hins vegar
keyptur af útgefanda hans, þá heit-
ir afgjaldið afföll. Ef forvextir eru
hærri en þeir forvextir sem Seðla-
banki íslands samþykkir, er verið
að framkvæma glæp, sem kallaður
er okur. Afföll mega vera hærri en
forvextir af sambærilegum kröfum
án þess að verið sé að fremja glæp.
Þá hefur víxillinn farið í gegnum
þriðja aðila, eins og í sögunni um
mjólkurfræðinginn. Hermann
Björgvinsson, fjármálamaður,
starfrækti ávöxtunarsjóð, ekki
ósvipaðan Verðbréfasjóðnum hf. og
Vilhjálmur Bjamason
Hávöxtunarfélaginu hf. Ekki er vit-
að til að nokkur þeirra, sem fólu
Hermanni Björgvinssyni ávöxtun á
fjármunum sínum, hafi notfært sér
bágindi hans, einfeldni, fákunnáttu
eða léttúð og þaðan af síður beitt
hann nauðung í einhverri mynd í
viðskiptum. Ekki hefur heldur kom-
„Tíl að standa undir
ávöxtun slíkra skulda-
bréfa þarf arðsama
starfsemi. Sú starfsemi
leigir og selur lausafé
og eru reiknivextir
14—18% p.a. auk verð-
tryggingar. Ekki er
nokkur munur á þessari
starfsemi og annarri
útlánastarfsemi nema
nafnið. Samkvæmt
túlkun Sakadóms
Reykjavíkur á okurlög-
um í nýuppkveðnum
dómum er starfsemi
leigukaupafyrirtækja
brot á okurlögum, því
vextirnir eru greinilega
hærri en hæstu lö-
gleyfðu vextir af
verðtryggðum lánum.“
ið fram að nokkur þeirra, sem þáðu
fé að láni af Hermanni, hafí verið
beittur nauðung, utan einn, þ.e. sá
sem kærði, en sá er alls ekki viss
um um hvað mál hans snýst. Mun-
urinn á verðbréfasjóðnum og starf-
semi Hermanns Björgvinssonar er
greinilega sá að mjólkurfræðinginn
vantar til að Hermann fái sakleýs-
isstimpilinn. Þá er það bersýnilega
andi laga um bann við okri o.fl. nr.
58/1960 að einhver sé beittur nauð-
ung. Og hvaða siðferðislegu heim-
ildir hefur Seðlabanki íslands til að
ákveða vexti í ftjálsum viðskiptum
fóiks?
Að mínu viti skortir Seðlabanka
íslands allt sem heitir getu til þess.
Ef einhver sér hag í því að gera
góð kaup, en skortir fé til þess,
leitar til annars aðila og fær hjá
honum fé gegn því að skipta ábat-
anum með því að reikna skipting-
una sem hlutfallslegt afgjald af
fénu miðað við dagafjölda, þ.e.
vextir, þá er Seðlabanki íslands á
engan hátt dómbær um hvað sé
réttlát skipting, enda er hlutverk
Seðlabanka að sjá til þess að strauj-
aðir seðlar og ósvikin mynt sé í
umferð en krumpaðir seðlar og slit-
in mynt tekin úr umferð.
Ný tegund fjármálastarfsemi
ryður sér til rúms á íslandi. Gengur
hún undir nafninu leigukaup. Fýrir-
tæki þau, er slíka starfsemi reka,
falbjóða skuldabréf með 10—14%
vöxtum p.a. auk verðtryggingar,
en þau skuldabréf hafa farið í gegn-
um mjólkurfræðing, þ.e. þriðja aðila
í orði kveðnu. Til að standa undir
ávöxtun slíkra skuldabréfa þarf
arðsama starfsemi. Sú starfsemi
leigir og selur lausafé og eru reikni-
vextir 14—18% p.a. auk verðtiygg-
ingar. Ekki er nokkur munur á
þessari starfsemi og annarri útlána-
starfsemi nema nafnið. Samkvæmt
túlkun Sakadóms Reykjavíkur á
okurlögum í nýuppkveðnum dómum
er starfsemi leigukaupafyrirtækja
brot á okurlögum, því vextimir em
greinilega hærri en hæstu lögleyfðu
vextir af verðtryggðum lánum.
Ekki er mér kunnugt um að ákæra-
valdið hafi ákært forsvarsmenn
leigukaupafyrirtækja fyrir okurl-
ánastarfsemi enda era þeir heiðvirð-
ir menn.
Ég tel mig hafa sýnt fram á það
hér að framan, að dómar Sakadóms
Reykjavíkur í svokölluðum okur-
málum byggist á grandvallarmis-
skilningi.
Þá er það annar grandvallarmis-
skilningur að fijáls fjármálastarf-
semi með hærri vöxtum en í
miðstýrðum bönkum sé ný af nál-
inni hér á landi. í kvæði sínu „Hótel
Jörð“ segir Tómas Guðmundsson:
Allt sem lífið lánaði, dauðinn krefst,
í lfltu hlutfalli og Metúsalem og Pétur.
Ef lesendur halda að Metúsalem
og Pétur hafí verið guðspjallamenn,
þá er það misskilningur. Sveinbjöm
Sigurjónsson, mag. art., segir í
skýringum við Lestrarbók Sigurðar
Nordal: Metúsalem og Pétur = Fjár-
málamenn í Reykjavík.
Höfundur er hagfræðingur og
útibússtjóri Útvegsbanka íslands
í Vestmannaeyjum.
Óttúlegt
^ sattue
Hinxx
SfiUy
Jerry Lee Lewis þekkja al
af fmmkyöðlum rokksins ás
Elvis, Little Richard, Chuck
Fats Domino
Jerry Lee Lewis „The Killer'
skemmta ásamt sjóðheitri hl
siuni frá Memphis 6., 7., 8.
nóvember
JRRVLEE

■
1
6.78.9. nóvemb
1 lllr 'dEL HriÍ
¥ % m MATSEÐILL
1 % n Humarsúpa
I i * áy L 18 1 Lamba-piparsteik með villikrydduðum
sveppum
Heimatilbúinn kaffiís með konfekti

Munid hina i
Broadway/helgar
FlL
NU ER UM AÐ GERA AÐ TRYGGJA SÉR MIÐA Á ÞENNANN HEIMSVIÐBURÐ
MIÐASALA OG BORÐAPANTANIR í SÍMA 77500 - DAGLEGA