Morgunblaðið - 04.01.1987, Blaðsíða 40

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. JANÚAR 1987
4
40
Minning:
Svanur Rögnvalds-
son bátsmaður
Fæddur 14. desember 1929
Dáinn 25. desember 1986
Eg kveð með þessum fáu línum
ástkæran bróður og góðan vin,
Svan Rögnvaldsson, sem var einn
þeirra sem ekki lifði af þá vosbúð
og sjóvolk sem fylgdi í kjölfar þess
hörmulega sjóslyss þegar ms. Suð-
urland fórst á aðfangadagskvöld,
langt norðaustur í íshafí, í stormi,
skammdegismyrkri og köldum
• stórsjó.
í þessu sjóslysi létu lífíð auk
Svans bróður míns, fimm skips-
félagar hans, þar af náðu þrír ekki
að komast í hinn laskaða gúmbjörg-
unarbát, þar sem átta sjómenn
börðust fyrir lífi sínu baráttu sem
þrír þeirra töpuðu, einn af öðrum,
fyrst Svanur, síðar hinir tveir, fyrir
augum félaga sinna sem beittu sínu
ítrasta þreki þeim til hjálpar, auk
þess sem þeirra eigin lífsandi var í
þeirri tvísýnu sem mest getur orðið,
og reyndar í lokin orðin spuming
um mínútur en ekki klukkustundir
á hvom veg færi.
Svanur fæddist í Hafnarfirði 14.
desember 1929, og var hann sá
þriðji í síðar fímm systkina hópi,
en foreldrar okkar, þau Steinunn
Þorkelsdóttir og Rögnvaldur Guð-
brandsson, bjuggu þar fyrstu
hjúskaparár sín.
Móðir okkar lést árið 1950, þá
55 ára að aldri, en faðir okkar 1982,
þá 82 ára að aldri. Hann var fædd-
ur og uppalinn á Hellissandi, en hún
í Hraununum, uppaf því svæði þar
sem nú er álverið í Straumsvík.
Svanur ólst upp á heimili foreldra
okkar, eins og við öll systkinin, fyrst
í Hafnarfirði til 8 ára aldurs, síðan
í gamla austurbænum í Reykjavík.
Frá því í byijun striðs, en þá var
Svanur 10 ára gamall, til 16 ára
aldurs, dvaldist hann á sumrin, og
auk þess einn vetur, á hlýlegu
sveitaheimili á Ásbjamarstöðum á
Vatnsnesi við Húnaflóa hjá þeim
hjónunum Guðjóni Jósepssyni og
Sigrúnu Sigurðardóttur sem hann
tók miklu ástfóstri við og hélt sam-
bandi við þau sæmdarhjón alla tíð
síðan, en þau tóku honum ávallt
sem sínum eigin bömum. Á þessum
ámm þótti öryggi í því að böm
dveldu ekki í Reykjavík þar sem
stríðsátakahætta var yfírvofandi.
Við 16 ára aldurinn tók vinnu-
markaðurinn á mölinni við, fyrst
einn vetur í almennri fiskvinnu hjá
ísbiminum.
Og svo kom sjómennskan.
Sjómennsku byijaði Svanur á
mótorbátnum Degi frá Reykjavík,
með þeim væntingum og framtíðar-
vonum sem dreif unga menn í
sjómennskuna, sem á þeim ámm
var í mikium blóma með Hvalfjarð-
arsfld og meðfylgjandi uppgangi.
Svanur bróðir var bátasjómaður
fram til ársins 1952, að togaraljóm-
inn náði yfirhöndinni, og réðst hann
til hins valinkunna dugnaðar- og
heiðursmanns Gunnars Þórarins-
sonar skipstjóra á Þorsteini Ingólfs-
syni, sem hann alla tíð hélt tryggð
og kunningsskap við. Gunnar dvelst
nú aldraður á Hrafnistu í Hafnar-
firði. Þar með hófst tíu ára togara-
sjómennska, á miklu uppgangs-
skeiði togaraútgerðar.
Þama mótast Svanur bróðir,
réttur maður á réttum stað, og verð-
ur strax kunnáttumaður með
brennandi áhuga á sínu starfi og
umhverfi. Bátsmaður á sínu skipi.
Mér em þessi ár í svo fersku
minni, þar sem ég frá því ég man
fyrst eftir mér meðtók með áfergju
bamsins, og síðar unglingsins, frá
bróður mínum allan heila togara-
sjarmann, með hamptrolli, gröndur-
um, hlemm, góðviðmm, illviðmm,
næturmat, löndunum erlendis, en
fyrst og fremst því drenglundaða
samfélagi dugnaðarmanna, sem á
tyllidögum vom einatt titlaðir „hetj-
ur hafsins" og „undirstaða efna-
hagslífsins", þó mér sé til efs að
þeir hafi nokkumtíma litið þannig
á það mál sjálfir.
Þeirra afstaða kom einkum fram
í því að standa sína „pligt", trúir
sínum skipstjóra, hvort heldur í því
að drífa með honum túrinn áfram,
eða í því að segja honum umbúða-
laust sína meiningu með þeim
orðaforða sem þetta sérstæða sam-
félag hafði tileinkað sér og þróað.
Bátsmaðurinn hefði ekki haldið út
marga túra nema með því að eiga
trúnað og virðingu bæði sinna yfir-
manna og ekki síður strákanna á
vaktinni. Sem vaktformanni var
bátsmanninum ekkert óviðkomandi,
enda ætíð leitað til hans úr báðum
áttum.
Það er mér ekki lítils virði á þess-
um erfíðu dögum sem liðnir eru frá
slysinu, að ég hef hitt fjöldann af
ykkur, þessum mönnum sem við
báðir höfum siglt með í gegnum
tíðina, og þið hafið, hreinskilnir og
syrgjandi, minnst gömlu daganna
með Svani bróður. Ég þakka ykk-
ur, vinir, þann stuðning og virðing-
arvott við Svan. Þau bönd, er
myndast með skipsfélögum og góð-
um drengjum, halda eins og
netahnúturinn í hamptrollinu forð-
um og höfuðlínusplæsin, sem nú til
dags eru þrykkt í vélum.
Við skiljumst við togarasjó-
mennskuna í bili þar sem vinnudeil-
ur og frátafír, sem í hreinskilni
sagt var ekkert annað en upphafið
á tímabundinni niðurlægingu tog-
araútgerðar og togarasjómennsku
um árabil, höfðu þau áhrif að Svan-
ur fer aftur til Gunnars skipstjóra,
sem þá hefur nýlega skilið við tog-
arana og tekið formennsku á mb.
Jóni Bjamasyni, 38 tonna bát.
Þegar hér er komið sögu er Svan-
ur enda fyrir nokkru kvæntur og
orðinn fjölskyldumaður, og kominn
tfmi til að löngum togarafiarvistum
Ijúki í bili.
Þetta er árið 1962, og er Svanur
meira og minna bátasjómaður til
ársins 1977 er hann byijar á ms.
Vesturlandi, með þeim skipstjóra
sem hann síðan sigldi sír.a hinstu
för nú um jólin, en í 9 ára far-
mennsku sigldi Svanur í 8 ár á ms.
Laxá og ms. Skaftá með þeim
UMSÓKNIR
Stjórn verkamannabústaða í Reykjavík óskar eftir umsóknum um kaup á 94
tveggja til fjögurra herbergja íbúðum, sem eru í byggingu í Grafarvogi í
Reykjavík.
Ennfremur er óskað eftir umsóknum um u.þ.b. 100 eldri íbúðir sem koma til
endursölu síðari hluta árs 1987 og fyrri hluta árs 1988. Um ráðstöfun, verð
og greiðsluskilmála þessara íbúða gilda lög nr. 60/1984.
Umsóknareyðublöð verða afhent á skrifstofu VB Suðurlandsbraut 30, frá
mánudeginum 15. desember 1986, og verða þar einnig veittar allar almennar
upplýsingar. Skrifstofan er opin mánudaga—föstudaga kl. 9—12 og 13—16.
Umsóknum skal skila eigi síðar en 16. janúar 1987.
Stjórn Verkamannabústaða í Reykjavík.
VERKAMANNABUSTAÐIR I REYKJAVIK
SUÐURLANDSBRAUT 30, 108 REYKJAVÍK SÍMI 681240
trausta drengskaparmanni, og ein-
stæða fagmanni á sviði skipstjórnár
og farmennsku, Sveini H. Valdi-
marssyni, eða allt til þess tíma er
útgerðarfélagið varð gjaldþrota og
hætti skiparekstri fyrr á árinu.
Svanur kvæntist á annan dag
jóla árið 1960, þeirri sæmdarkonu
Fríðu Gústafsdóttur úr Reykjavík,
og áttu þau silfurbrúðkaup ári fyrir
slysið. Þeim varð fjögurra bama
auðið. Þau eru: Sjöfn, fædd 1959,
gift Emi Óskarssyni; Gústaf Bjami,
fæddur 1962; Rúnar Guðjón, fædd-
ur 1969 og Jóhanna, fædd 1972.
Áður átti Svanur með Sigrúnu
Ámadóttur dótturina Steinunni,
fædda 1954, gift Gunnari Bjama-
sjmi.
Mikil samheldni og sterk tengsl
vom alia tíð með þessari fjölskyldu
og var Steinunn alltaf mjög nákom-
in föður sínum, Fríðu og bömum
þeirra.
Bamabömin voru orðin fímm að
tölu, þtjú böm Steinunnar og tvö
böm Sjafnar, í miklu uppáhaldi afa
sem ætíð minntist þeirra með stolti
og umhyggju.
Ekki verður skilið við fjölskyldu-
þáttinn öðmvísi en að minnast á
hin sérstöku tengsl Svans og
tengdaföður hans, Gústafs Gests-
sonar, sem nú hefur misst báða
tengdasyni sína með aðeins tveggja
mánaða millibili, og ekki aðeins
tengdasyni, heldur einnig sína kær-
ustu vini.
Elsku Fríða, öll böm Svans og
bamaböm. Ég og fjölskylda mín
vottum ykkur dýpstu samúð og
samstöðu við þenna mikla missi
okkar allra, þetta fjölskylduskarð
er svo víðáttutómt og djúpt, og við
verðum að snúa okkur að því að
lifa með því, með allar okkar ljúfu
minningar, og með þá staðföstu trú
að Svanur líti sjálfúr ætíð til með
okkur, og leiði okkur í gegnum
ókomin verkefni lífsins og taki á
þeim með okkur frá þeim stað sem
hann nú dvelur, með áður gengnum
fjölskyldumeðlimum og góðum
gengnum skipsfélögum.
Minningu Svans, sem er minning
um góðan og bjartsýnan dreng sem
ætíð var jákvæður, hvað sem á
gekk, skilum við nýrri og ljóslifandi
til næstu kynslóðar, þeirra sem enn
eru það ung að þau skilja ekki til
fulls að elskandi faðir og afí er far-
inn í langa túrinn, sem endar ekki
í þeirri höfn sem haldið var frá,
heldur í þeirri heimahöfn sem við
öll erum skráð til.
Kærum bróður þakka ég allt sem
við áttum saman:
Sjóferðasögurnar í æsku, leið-
beiningamar á unglingsárunum
gegnum lífsbaráttuna, handleiðsl-
una á fyrstu árum unglingsins til
sjós og ætíð síðar, og þau jákvæðu
lífsviðhorf sem hann gróðursetti svo
víða.
Sumarsamvem okkar á Vatns-
nesinu og víðar, til hliðar við
daglega amstrið.
Og síðast en ekki síst þær stund-
ir sem við áttum saman til sjós og
lands sem skipsfélagar og vinir.
Fjölskyldan og ég kveðjum Svan
nú hinstu kveðju héma megin
Gullna hliðsins, og þegar okkar tími
kemur hvers og eins, er það til-
hlökkun að vita af honum, með
bjarta brosið, fremstum í móttöku-
nefndinni hinum megin, með
framrétta hönd.
Kær kveðja.
Már bróðir
Sú hörmulega fregn barst okkur
að morgni jóladags, að ms. Suður-
land hefði farist á aðfangadags-
kvöld. Á meðan fólk var önnum
kafið í jólahaldi háðu ellefu skip-
veijar baráttu upp á líf og dauða.
Ifyrir þá sem heima sátu hófst löng
og erfið bið eftir nánari fréttum af
skipveijum. Seinni hluta jóladags
kom svo tilkynning frá danska skip-
inu Vædderen, að einungis fímm
af áhöfninni hefðu komist af.
Meðal þeirra sem létust var vinur
okkar Svanur Rögnvaldsson báts-
maður. Okkur langar til að minnast
hans með fáum orðum.
Svanur fæddist í Hafnarfirði 14.
desember 1929, sonur hjónanna
Rögnvaldar Guðbrandssonar og
Steinunnar Þorkelsdóttur. Hann
var þriðji í röðinni af fimm systkin-
um. Ungur að aldri fluttist hann
til Reykjavíkur. Á unglingsárunum
dvaldi hann í sveit norður á Vatns-
nesi í V-Húnavatnssýslu. Síðan lá
leiðin á sjóinn, sem átti eftir að
verða aðalatvinna hans, þó með smá
hléum. Lengst af var Svanur með
Gunnari Þórarinssyni skipstjóra,
fyrst á togurum en síðan á bátum.
Arið 1977 ræðst hann fyrst á flutn-
ingaskip, og var á þeim til dauða-
dags.
26. desember 1960 giftist Svanur
eftirlifandi eiginkonu sinni, Fríðu
Gústafsdóttur, þau eignuðust íjögur
böm, en þau eru Sjöfn, Gústaf
Bjami, Rúnar Guðjón og Jóhanna.
Eina dóttur átti Svanur fyrir hjóna-
band, Steinunni.
Kynni okkar af Svani hefjast í
kringum 1960, þegar Svanur byrjar
á bátunum. Hann var matsveinn
og var ólatur við að upparta kaffi
og verma okkur þegar við komum
kaldir af bryggjunni. En það var
ekki eingöngu kaffíð og hitinn í
lúkamum sem við sóttumst eftir,
heldur gaf Svanur sér alltaf tíma
til að spjalla við okkur þó við væmm
ekki háir í loftinu. Honum var eink-
ar lagið að sjá það skoplega við
hlutina og segja frá því á þann
hátt að enginn lék það eftir og þau
em ófá gullkomin sem ultu uppúr
honum tæpitungulaust í orðaskipt-
um við félaga sína. Þegar við uxum
úr grasi og fómm sjálfir á sjóinn
og róa með Svani, kynntumst við
dugnaði hans og handlagni, það var
alveg sama hvaða starf hann tók
sér fyrir hendur, háseti, matsveinn,
vélstjóri eða stýrimaður, allt lék í
höndum hans. Þegar hann réðst á
flutningaskip var hann fljótlega
gerður að bátsmanni, enda var
Svanur eftirsóttur starfskraftur.
Við vottum eiginkonu hans og
bömum okkar innilegustu samúð.
Vinir af Grandanum.
Guðbjartur R. Einarsson,
Stefán R. Einarsson,
Oddur J. Halldórsson,
Friðrik G. Halldórsson.
Nú í skammdeginu hefur sjórinn
tekið fleiri mannslíf á skömmum
tíma hér við land, en dæmi em um
í langa hríð. Tuttugu og einn sjó-
maður íslenzkir og erlendir, hafa
látið lífið í þremur mannskæðum
sjóslysum á einni viku. Einum þess-
ara manna, Svani Rögnvaldssyni,
Feijubakka 8, Reykjavík, em ætluð
þessi fátæklegu kveðjuorð sem hér
em rituð.
Leiðir hans og okkar hjónanna
lágu saman haustið 1974 er hann
réðst sem háseti á rækjubát sem
við gerðum út frá Hvammstanga.
Tókust strax með okkur góð kynni.
Svanur var afbragðs verkmaður
bæði til sjós og lands. Sérlega er
minnisstætt listilegt handbragð
hans þegar gera þurfti við veiðar-
færin. Það var lotning í augum
upprennandi sjómanna, þegar þeir
fylgdust með handtökunum, og þá
leit Svanur gjaman fjúka nokkur
gamanyrði, meðan netanálin dans-
aði í höndum hans og vasahnífnum
var stungið með sveiflu undir
húfuderið.
Gamansemi og léttleiki vom hon-
um eiginleg en það duldist hinsveg-
ar ekki við nánari kynni, að bak
við grínið leyndist djúp alvara
manns, sem lét sér mjög annt um
fjölskyldu sína og vini. Þó ekki réri
hann nema' eina haustvertíð á bát
okkar, héldust kynnin og kom hann
gjaman við er hann átti leið um
með fjölskyldu sína, þegar hann
vitjaði bemskuslóða sinna á Vatns-
nesinu. En þar dvaldist hann
langdvölum í sveit sem drengur og
hélt ætíð mikilli tryggð við bæði
landið og fólkið.
Síðast kom hann til okkar ásamt
Fríðu sinni og tveimur yngstu böm-
unum að haustlagi 1985, og þá
áttum við saman góða stund yfír
kaffibolla. Við hjónin áttum þá í
erfiðleikum og því gott að fá vini
í heimsókn. óafvitandi létti Svanur
okkur dimman dag. Nú eru dimmir
dagar hjá Fríðu, bömunum og öðr-
um vandamönnum Svans. Við
vonum að með hækkandi sól megi
sá skuggi víkja fyrir ylnum frá
endurminningunni um góðan dreng.
Við þökkum Svani góð kynni, fari
hann í friði.
Sævar og Fríða. —1