Morgunblaðið - 04.01.1987, Blaðsíða 56

56
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. JANÚAR 1987
Poindexter
Ósýnilegi ráðgjafinn
sem kom upp úr kafinu
leagu ræðir við
Poindexter,
McFarlane og Reg-
an í skrifstofu
sinnl í nóvember
1985: Einn er hætt-
nr, annar snerist
gegn vopnasölunni
ogstaðaþess
þriðja er í bættu.
setanum til ráðuneytis. Þetta var í
samræmi við skoðanir Reagans og
talin ein helzta ástæðan til þess að
hann var valinn eftirmaður
McFarlanes, sem hrósaði honum og
kvað hann einn þeirra manna, sem
reyndust bezt þegar mest á reyndi.
Hann hafði litla reynslu, einkum
í utanríkismálum. Sjóliðsforingi,
sem' hefur þekkt hann lengi, segir:
“Poindexter er afkvæmi stjómkerf-
is heraflans. Hann hefur haft
verkaskiptingu að leiðarljósi í 30
ár. Samkvæmt þessu kerfi verður
að tilkynna yfirmönnum jafnt sem
undirmönnum." Embættismaður
sagði: „Hann hefur lært það í heraf-
lanum að það borgar sig aldrei að
bera af yfirmönnum sínum."
McFarlane hafði stöðugt reynt
að auka sjáifstæði sitt, en Poindext-
er virtist telja mestu varða að þess
yrði vandlega gætt að valdsvið sér-
hvers embættismanns yrði virt og
skipanir fæm rétta boðleið innan
kerfísins. Hann fékk fljótt orð fyrir
að vera dæmigerður “já-maður“ og
það styður fullyrðingar um að
hærra settir menn hafi heimilað
vopnasöluna til írans.
„Kúrekarnir“
Fljótlega kom í ljós að Poindexter
var ekki eins vel lagið og fyrrennur-
um hans að útskýra stjórnarstefn-
una fyrir þingleiðtogum og
fréttamönnum. í stað þess að leggja
rækt við það hlutverk virtist hann
einbeita sér að því að safna um sig
hópi hermanna, sem fengu viðum-
efnið “kúrekarnir" og höfðu mestan
JOHN M. POINDEXTER, hæglátur flotafor-
ingi sem varð að láta af embætti öryggisráð-
gjafa Ronald Reagans forseta vegna
vopnasölunnar til Irans, var kallaður „ósýnilegi
maðurinn“ á bak við stefnumótun forsetans.
Hann kunni bezt við að vinna að tjaldabaki
og þoka málum fram með hægð, en komst
ekki hjá því að vera í sviðsljósinu, þótt hann
reyndi að halda fréttamönnum í hæfilegri fjar-
lægð. Nú hefur ýmislegt sem Þjóðaröryggisráð
forsetans aðhafðist undir hans stjórn komið
fram í dagsljósið og ekkert mál hefur valdið
Reagan eins miklum erfiðleikum.
Polndexter ræðlr við Regan: Stóð ógn af honum.
að honum fyrir ágæta skipulagn-
ingu aðgerða Bandaríkjamanna
eftir ránið á ítalska skemmtiferða-
skipinu „Achille Lauro“, þegar
egypzk farþegaflugvél var neydd
til að íenda með fjóra palestínska
hryðjuverkamenn, sem voru sakaðir
um ránið.
Þótt Poindexter væri staðgengill
McFarlanes var hann alltaf talinn
dyggur fylgismaður Donald Reg-
ans, yfirmanns starfsliðs Hvíta
hússins. Ein helzta ástæðan til þess
að McFarlane ákvað skyndilega að
hætta í desember 1985 var sú að
honum og Regan hafði oft lent sam-
an og Regan átti mikinn þátt í því
að Poindexter tók við af honum.
Poindexter er ekki eins mikill per-
sónuleiki og McFarlane og gagn-
stætt honum virtist hann óttast
Regan, sem er ráðríkur. Vinur Reg-
áns sagði: “Hann réð mann, sem
hann taldi sig geta unnið með og
jafnvel stjórnað."
Sjálfur sagði Poindexter þegar
hann tók við starfi öryggisráðgjafa
að hann hygðist iáta lítið á sér bera
og ekki og nota starfíð til að tryggja
sér pólitísk völd, heldur verða for-
Poindexter aðmíráll
hafði sætt gagnrýni
áður en í ljós kom að
Þjóðaröryggisráðið
hafði staðið fyrir vopna-
sölu til írans og notað hagnaðinn
til að kaupa hergögn handa
Contra-skæruliðum í Nicaragua.
Hann hafði stjórnað áróðursherferð
gegn Gaddafy Líbýuleiðtoga, sem
byggðist á villandi upplýsingum, og
átt á annan hátt þátt í því að stjóm
Reagans komst í vanda, einkum í
sambandi við mál blaðamannsins
Daniloffs, andstöðu forsetans gegn
refsiaaðgerðum gegn Suður-Afríku
og Reykjavíkjurfundinn.
Margir drógu í efa að Poindexter
væri rétti maðurinn til að gegna
starfi öryggisráðgjafa þegar hann
tók við því af Robert McFarlane í
desember 1985. Að vísu var viður-
kennt að hann hefði sannað hæfni
sína og sýnt skipulags- og stjómun-
arhæfileika þegar hann gegndi
starfí staðgengils McFarlanes, en
margir efuðust um að hann hefði
nógu milil pólitísk áhrif og völd til
að ná árangri. Starf öryggismála-
ráðgjafa jafnast á við hlutverk
helzta ráðgjafa konunga fyrri tíma
og Poindexter var ekki talinn kom-
ast í hálfkvisti við Henry Kissinger
og Zbigniew Brzezinski, frægustu
fyrirrennara hans.
Þjóðaröryggisráðið var stofnað
skömmu eftir síðari heimsstyijöld-
ina til að gera viðamiklu skrifstofu-
bákni Bandaríkjanna kleift að
bregðast skjótt við í mikilvægum
málum. James V. Forsetal, fyrsti
landvarnaráðherra Bandaríkjanna,
var eindregið fylgjandi stofnun
ráðsins, því að hann taldi að það
gæti haft hemil á Harry S. Tmman
þáverandi forseta, sem hann áleit
andvígan heraflanum. Seinna varð
ráðið að stofnun Hvíta hússins og
síðan 1960 hafa forsetar Banda-
ríkjanna reynt að nota það til að
hafa taumhald á utanríkisráðuneyt-
inu, landvamaráðuneytinu, heraf-
lanum og leyniþjónustunni (CIA).
Richard Nixon leyfði Kissinger
að hafa svo mikil áhrif á mótun
stefnunnar að áhrif ríkisstjórnar-
innar urðu hverfandi og Brzezinski
fór að dæmi hans. Reagan vildi
breyta þessu þegar hann tók við
og var því mótfallinn að að utanrík-
is- og landvarnaráðuneytið yrðu
sniðgengin. Hann vildi að Þjóðarör-
yggisráðið léti minna á sér bera og
yfírmaður þess notaði ekki stöðu
sína til þess að vekja á sér eins
mikla athygli og Kissinger hafði
gert.
„Tæknikrati“ Poindexter, sem
hefur verið kallaður dæmigerður
“tæknikrati" og greindur skrif-
stofuembættismaður, virtist hæfa
vel í slíkt hlutverk. Hann er fímm-
tugur, fæddur 12.ágúst 1936 í
Washington, Indiana, kvæntur og
á fímm syni. Þegar hann stundaði
nám í foringjaskóla bandaríska sjó-
hersins fékk hann hæstu einkunn
og var gerður að yfírmanni for-
ingjaefnaliðsins, þ.e. umsjónarmað-
ur. Aðeins einn maður mun hafa
unnið slikt afrek áður, Douglas
MacArthur hershöfðingi þegar
hann var í herskólanum í West
Point.
Poindexter famaðist vel í flotan-
um. Hann kvæntist ofurstadóttur,
Lindu Goodwin, sem hafði verið
heitbundin honum, strax að loknu
námi og varð doktor í kjamorkueðl-
isfræði við Tæknistofnun Kalifomíu
1964. Hann vakti fyrst athygli þeg-
ar hann varð aðstoðarmaður flota-
málaráðherrans 1971 ogyfírmanns
sjóhersins 1976, en þótt hann væri
skipaður yfírmaður herskipsins
„pólitískur aðmíráll," en fáir starfs-
menn Hvíta hússins þóttu eins
„ópólitískir".
Áður en Poindexter tók við stöðu
öryggisráðgjafa Reagans hafði
hann verið varaöryggisráðgjafi
síðan 1981. Þótt hann sé yfirleitt
rólegur og varkár taldi hann eins
og sumir aðrir ráðunautar forsetans
að reyna mætti að leysa alvarlega
erfíðleika í utanríkismálum með
hernaðarlegum ráðum, ekki sízt
þegar hryðjuverk ættu í hlut. Hann
var einn þeirra sem hvöttu til þess
að Bandaríkjamenn beittu hervaldi
í Líbanon 1983, en sannfærðist um
að sýna hefði átt enn meiri hörku.
McFarlane hefur opinberlega hrós-
Poindexter mætir fyrir þlng-
nefnd: Neitar að tala.