Morgunblaðið - 13.02.1987, Síða 29

Morgunblaðið - 13.02.1987, Síða 29
28 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. FEBRÚAR 1987 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. FEBRÚAR 1987 29 fltofgtiitlilfifeife Útgefandi Framkvæmdastjóri Ritstjórar Aöstoöarritstjóri Fulltrúar ritstjóra Fréttastjórar Auglýsingastjóri Árvakur, Reykjavík Haraldur Sveinsson. Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson. Björn Bjarnason. Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen. Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson. Baldvin Jónsson. Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aöalstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald 500 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið. Framkvæmd vaxta- frelsis lögfest AAlþingi er nú til meðferðar frumvarp Matthíasar Bjamasonar, viðskiptaráðherra, til vaxtalaga. Frumvarpið á rætur að rekja til dóms Hæstaréttar hinn 19. desember síðastliðinn í svonefndu okurmáli. í greinar- gerð frumvarpsins segir meðal annars: „í kjölfar þeirrar hröðu þróunar, sem átt hefur sér stað í vaxtamálum og bankalöggjöf síðan um mitt ár 1984, er mikil- vægt að renna nýjum stoðum undir réttarreglur um vexti, end- umýja sumt miðað við breyttar aðstæður, lögfesta annað, sem hefð er komin á, og loks að bæta við nýjum ákvæðum í því skyni að bæta þjónustu við almenning, auka aðhald í lánsviðskiptum og treysta réttaröryggi manna gegn misnotkun hins nýfengna samn- ingafrelsis um vaxtakjör." Náist þau markmið, sem lýst er í hinum tilvitnuðu orðum, með því að lögfesta frumvarp við- skiptaráðherra er merkum áfanga náð. Ekki var við því að búast að frelsi í vaxtamálum kæmist á hérlendis frekar en annars staðar án vaxtarverkja. í þessu efni eins og öðrum er mesta hættan sú, að menn kunni ekki með frelsið að fara, komið verði óorði á það með ósæmilegum hætti og það verði síðan vatn á myllu þeirra, sem telja allt og alla best komna undir forsjá ríkis- ins og misviturra stjómarherra. í frumvarpinu er byggt á því, að ákvarðanir um vexti séu hvorki teknar af ríkisstjóminni né öðrum stjómvöldum. Almennir vextir (samningsvextir) eru frjálsir samkvæmt frumvarpinu að því Ieyti, eins segir í greinar- gerð þess, að almennt má semja um vaxtahæð og önnur vaxta- kjör, en farin er sú millileið til vemdar lántakendum að tak- marka frelsið við ákveðið vaxta- mark, ef frelsið er misnotað. Misneyting er í því fólgin, að hagnýta sér á óréttmætan hátt fjárþröng viðsemjanda síns eða aðstöðumun þeirra að öðra leyti. Þetta atferli þarf að beinast að því að áskilja sér vexti eða annað endurgjald fyrir lánveitingu um- fram gildandi vaxtamörk sambærilegra útlánsvaxta hjá bönkum og sparisjóðum. Til að almenningur, viðskiptalíf og dómstólar hafi öraggar og að- gengilegar upplýsingar um vaxtakjör innlánsstofnana á föst- um og reglulegum tímum, er viðskiptabönkum og sparisjóðum gert skylt að tilkynna Seðlabanka vaxtakjör og Seðlabankinn á birta mánaðarlega tilkynningu í Lögbirtingablaði öll almenn vaxtakjör þessara aðila. Þessi stutta lýsing á efni fram- varpsins sýnir, að það er lagt á herðar einstaklinga og fyrirtækja í viðskiptalífi að semja um vexti. Hámark þeirra er ekki ákveðið með lögum. Það er ekki hæð vaxta í sjálfu sér, sem ræður því, hvort þeir era ólögmætir, heldur aðstæður í samskiptum aðila. Hér á landi hefur sú skipan gilt um árabil, að ríkið hefur haft forsjá í vaxtamálum. Það kemur alls ekki á óvart, að marg- ir vilji óbreytt ástand í þessum efnum eins og öðram. Þegar ákvarðanir vora teknar um af- nám verðlagshafta töldu ríkis- forsjársinnar, að verðbólga færi úr böndum. Þegar ákvarðanir vora teknar um afnám gjaldeyris- hafta, töldu ríkisforsjársinnar, að öllum gjaldeyri yrði eytt á svip- stundu. Nú þorir enginn að tala fyrir upptöku verðlagshafta og gjaldeyrishafta. Morgunblaðið er þeirrar skoðunar, að hið sama verði uppi á teningnum í afstöð- unni til vaxtahafta. Endurreisn í Reykholti Aform era uppi um endurreisn í Reykholti. Það er ekki vansalaust, að þessi sögufrægi staður sé ekki byggður í sam- ræmi við þann merkilega sess, sem hann skipar í þjóðarsögunni. Nú er ætlunin að reisa þar nýja kirkju og Snorrastofu. Ber að fagna þessu framkvæði heima- manna og ætti öll þjóðin að leggja þeim lið við framkvæmdina. Menntamálráðherra hefur falið sérstakri nefnd að fjalla um mál- efni Reykholtsstaðar en þar hefur verið starfræktur skóli og er nú þannig komið, að skólahúsið, sem veitir staðnum sterkan svip, er í niðumíðslu og raunar stór- skemmt. Er nú unnið að því af embætti húsameistara ríkisins að semja áætlun um viðgerðir er miða að því að koma skólahúsinu í uppranalegt horf. Hér þarf að standa stórmannlega að verki. Sverrir Hermannsson, menntamálaráðherra, segir, að hann vilji, að í framtíðinni verði Snorrasetur í Reykholti og að skólanum verði breytt í endur- menntunarskóla fyrir kennara. Falla þessar skoðanir ráðherrans saman við hugmyndir nefndar- innar, sem starfar undir for- mennsku Haralds Blöndal, hæstaréttarlögmnanns. Færi vel á því að nýta skólahúsið í Reyk- holti með þessum hætti og er æskilegt, að sem fyrst verði tekið af skarið um þetta mál með góðri samstöðu þeirra, sem hlut eiga að því. Óstaösettir í Reykjavík 0,3% <1 Vesturbær 15,6% Mannfjöldi í Reykjavík 1. des. 1986 Hlutfall 1986 eftir hverfum Byggð og atvinnulíf 1981-1985: Þúsund ársverka fækkun í landbúnaði Búferlaflutningarfrá landsbyggðinnitil höfuðborgarsvæðisins 1971-1985 1971 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 1985 400 200 -200 ■■ ■400 Á ÁRABILINU 1981-1985 jókst vinnuframlag fólks sem svarar 10.900 ársverkum eða um 10%. Meðalaukning ársverka var um 2,4% á ári. Skráð ársverk á íslenzkum vinnumarkaði vóru 119,125 árið 1985 og hafði fjölgað um 4,200 (3,6%) frá árinu áður, að þvi er segir i „Byggð og atvinnulíf 1985“, heimildarriti Byggðastofnunar. Mannfjöldi meö lögheimili Aldursskipting,% 1980 1986 Kariar Konur 0-6 ára 7-18 ira 18-66 ára 67ára ogoldri Reykjavík 83.449 91.394 44.270 47.124 11 18 60 11 Vesturbær 12.540 14.293 6.760 7.348 11 14 60 15 Austurbær 16.218 16.502 7.877 8.625 9 11 61 20 Norðurbær 13.979 13.270 6.288 6.982 9 14 60 18 Suðurbær 14.530 14.575 7.058 7.517 8 16 65 11 Árbær 3.959 8.068 4.057 4.011 16 23 58 3 Breiðhoit 22.010 24.409 12.355 15.940 13 25 58 3 íbúum í Reykjavík fjölgaði um tæp 8 þúsund frá 1980 Hagstofa íslands hefur sent frá sér skýrslu um íbúafjölda i Reykjavík og er götum rað- að eftir hverfum. Þar kemur fram að íbúum hefur fjölgað úr 88.449 árið 1980 í 91.394 árið 1886. Sýnd er hlutfalls- leg skipting íbúana í fjóra aldursflokka. Miðað er við aldur í árslok 1986 og eru því 71% íbúanna á kosningaraldri árið 1987. Á fyrrgreindu árabili (1981-1985) fækkaði ársverkum í frumvinnslugreinum um 1200, þar af var yfir 1000 ársverka fækkun í landbúnaði. Hinsvegar fjölgaði Fundur um bók- mennta- gagnrýni FYRSTI fundur Félags áhuga- manna um bókmenntir á þessu ári verður laugardaginn 14. fe- brúar. Fundarefni er bók- menntagagnrýni. Framsögumaður á fundinum verður dr. Örn Ólafsson, en auk hans munu tveir rithöfundar og tveir gagnrýnendur ræða efnið. Rit- höfundarnir eru Sigurður A. Magnússon og Steinunn Sigurðar- dóttir og gagnrýnendumir Páll Valsson og Súsanna Svavarsdóttir. Fundurinn verður í Odda, húsi Háskóla íslands, og hefst kl. 14.00. Fundurinn er öllum opinn. Norræn nýlist- arsýning á Christianshavn Jónshúsi, Kaupmannahöfn. NOKKUR hundruð manns voru saman komin í nýinnréttuðu sýninga- húsi danska menningarmálaráðuneytisins á Christianshavn 23. janúar sl. Þar var verið að opna með viðhöfn fyrstu sýninguna í sölum þessum, sem eru í gömlu húsi við síkið, Overgaden neden Vandet, ská á móti Bröstegarðinum, þar sem bjartsýnisverðlaunin þekktu eru afhent árlega. Var Overgaden, Kulturministeriets Udstillings- bygning for Nutidig Kunst, eins og húsnæðið heitir, vígð í nóvember sl., þótt ekki væri sett upp sýning þá. Overgaden er rúmlega aldargam- verkum mínum koma af innri þörf, alt hús og var þar prentsmiðja hin síðari ár, en áður veitingastaður eins og flísalagt gólfið ber vott um. Rúmgóðir salimir eru á tveim hæð- um. Var norrænu listamönnunum fjórum, sem verða þess heiðurs að- njótandi að sýna þama fyrst manna, b»oðið að sýna, en sýninguna styrk- ir Norræni menningarsjóðurinn og afmælissjóður danska þjóðbankans. Ætlunin er, að listamenn sæki síðan um að fá að sýna í Overgaden og hefur verið stofnuð nefnd þriggja myndlistarmanna til að stjóma sýn- ingarhaldi þar í samráði við menningarmálaráðuneytið. Listakonumar fjórar eru raunar ekki sín frá hvoru Norðurlandanna, þrjár þeirra eru danskar, en þar af ein búsett í Noregi, Elsebeth Rahlff, en hinar heita Annette Haldensen og Anne Vilsböll. En ísland á þama sinn verðuga fulltrúa, Rögnu Ró- bertsdóttur, sem sýnir 8 verk sín ónafngreind, unnin úr manilla reipi og steinplötum. Veglega sýningar- skrána prýða margar myndir af listaverkunum og þar lýsir Grethe Grathwol verkunum og listamönn- unum. Þær segja líka sjálfar frá í skránni og ritar Ragna meðal ann- ars á þessa leið: „Ég skapa ekki til að útskýra neitt. Ástæður fyrir sem ég get ekki skilgreint. Verk mín eru fremur trúarlegs eðlis en pólitísk." Ragna er rúmlega fertugur Reykvíkingur, sem stundaði nám við Myndlista- og handíðaskóla ís- lands í 6 ár og lauk námi 1970. Árið á eftir lærði hún við Konstfack í Stokkhólmi. Hún hefur kennt við textíldeild Myndlistaskólans, verið teiknikennari og í dómnefndum og tekið þátt í fjölda samsýnin'ga víða um lönd frá 1975. Má þar nefna sýninguna á Scandinavia To-day víða í Bandaríkjunum, Form Island á Norðurlöndum 1984-85, 12. al- þjóðlega „biennalinn" í textíl í Lausanne og víðar 1985 og ’86, alþjóðlega „biennalinn" í smærri textíl í Ungveijalandi 1986. Einka- sýningu hélt Ragna Róbertsdóttir í mars í fyrra í Nýlistasafninu í Reykjavík. Elsebeth Rahlff á heima í Berg- en, en stundaði listnám í textfl og grafík í Kaupmannahöfn og París. Hún vinnur listaverk sín í bómull og hafa flögginn hennar vakið at- hygli víða um Evrópu. Fyrstu sýningamar, sem hún tók þátt í voru 1963 í París og Lubljana í Júgóslavíu. Frá 1970 hafa flögg Verk eftir Elsebeth Rahlff: Fánar. Verk eftir Rögnu Róbertsdóttur, ónafngreint. verið aðalviðfangsefni hennar og mæta þau auganu á sýningunni strax fyrir utan Overgaden, tvö svört og eitt hvítt. Mótiv er kross- fáninn, en götin gerir hún með sýruaðferð og skolun. Sérstæð lista- verk með hrífandi blæ. Annette Holdensen er fædd 1934 og býr í Odense. Hún lærði við skóla í Danmörku og Bandaríkjun- um og sýnir hér eingöngu verk unnin úr basti. Heilan skóg af mannhæðarháum körfum af margvíslegri lögun. Annette á lista- verk í 5 söfnum og hefur haldið margar sýningar, einkum á Norð- urlöndum, þ.á.m. í Norræna húsinu í Reykjavík. Verk Anne Vilsböll eru flest úr pappír, sem er límdur á glerplötur og verður áferðin líkt og á perga- menti. Listnám sitt stundaði hún í Frakklandi, Bandaríkjunum og Danmörku. Hefur hún tekið þátt í fjölda sýninga eins og hinar lista- konumar og gefíð út bækur um handunninn pappír. Er stíll yfir verkum Anne og eins og hún segir sjálf í sýningarskrá: „Ork af hand- unnum pappír er ekki bara pappír..." Sýningin í Overgaden er opin daglega nema mánudaga frá kl. 12.00 til 18.00 og stendur hún til 15. febrúar. G.L.Ásg. ársverkum í úrvinnslugreinum um 1,880 og í þjónustugreinum um 10,190. Hrein aukning er því nær öll (94%) í þjónustugreinum. Rekja má 3,700 ársverk í þessarri aukn- ingu í þjónustustörfum til „vaxtar í opinberri stjómsýslu og opinberri þjónustu..". „Flutningur vinnuafls úr fmm- vinnslugreinum í úrvinnslu- og þjónustugreinar er eitt helzta ein- kenni vinnumarkaða þeirra ríkja þar sem mestur hagvöxtur hefur verið...“, segir í ritinu. Aukning ársverka í öðmm grein- um en landbúnaði 1981-1985 (11.900) varð mest á suðvestur- homi landsins, Reykjavík og Reykjanesi, eða nærri 9.000 árs- verk. í hlut annarra landshluta komu tæplega 3.000 ársverk. Ef landbúnaður er tekinn með verður hlutdeild Reykjavíkur og Reykja- ness í aukningunni 82% en lands- byggðar 18%. Atvinnuþátttaka karla 1985 var 87,6% en atvinnuþátttaka kvenna 72,3%. Meðallaun karla á hvert árs- verk vóru 59% hærri en kvenna þetta ár, en hærra hlutfall kvenna vinna hlutastörf. Langhæstu meðal- laun 1985 vóm í fiskveiðum. Atvinnuþáttaka kvenna hefur auk- ist en atvinnuþátttaka karla stendur í stað. Atvinnuþátttaka er meiri á landsbyggðinni en á höfuðborgar- svæðinu. Á árunum 1983-1985 fluttu að meðaltalai 1.000 manns frá lands- -600 -800 -1000 -1200 —rh--il ■= I H--H--H o. I |l| I I1 :'11I |H Meðfylgjandi töflur sýna áætlaða mannfjöldaþróun 1970-2000 og búferlaflutning frá landsbyggðinni til höfuðborgarsvæðisins 1971-1985. Dr.Sveinbjörn Blöndal Doktor í Þjóð- hagfræði SVEINBJÖRN Blöndal hefur varið doktorsritgerð í þjóðhag- fræði við háskólann í Cambridge í Englandi. Nefnist ritgerðin „Export supply shocks, credit, and macroeconomic policy in a small, open economy: Iceland 1960-80“. Ritgerðin fjallar um áhrif útflutn- ingssveiflna, stefnu í lánamálum og hagstjómar almennt í litlu, opnu hagkerfi með lítt þróaðan §ár- magnsmarkað. Þessi áhrif eru rannsökuð í stærðfræðilegu og töl- fræðilegu líkani af íslenska hag- kerfinu á árunum 1960 til 1980. Sveinbjöm lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum við Sund 1978, BA prófi frá heimspekideild Há- skóla íslands 1981 og stundaði framhaldsnám í þjóðhagfræði í Cambridge frá þeim tíma. Hann starfar nú við hagfræðideild Efna- hags- og þróunarstofnunarinnar (OECD) í París. Foreldrar Svein- bjöms em Ragnheiður og Gísli Blöndal, sem búsett em í Banda- ríkjunum. Fólksfjöldi 180,000 160,000 - 140,000 ■ HöfuiborgarsvæóiS -120,000 - __ 100,000 ■ 80,000 • Landsbyggöin 60,000 ■ 40,000 ■ 20,000 ■ 0 I i ■ ................... MANNFJOLDINN 1970-2000 meöflutningum án flutninga meó flutningum 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 byggðinni til höfuðborgarsvæðisins. Allar götur frá 1971 hafa aðeins þrjú ár sýnt flutninga til lands- byggðar, umfram brottflutta: 1976,1977 og 1978. I ritinu er framreikningur íbúa í landinu til ársins 2.000. Samkvæmt þeim spám og miðað við líklegan búferlaflutning milli landssvæða verða íbúar höfuðborgarsvæðisins 25,6% fleiri í árslok árið 2000 en þeir nú era. Verði hinsvegar jöfnuð- ur í fólksflutningum milli landshiuta verða Reykvík- og Reyknesingar aðeins 13,7% fleiri í árslok árið 2000 en þeir era nú. Ekki sérlega vel imdirbúið þingmál - segir Jón Sigurðsson um tillögu um að leggja Þjóðhagsstofnun niður „MÉR FINNST þessi tillaga heldur þunn í roðinu, ekki sér- lega vel undirbúnið þingmál. Hún ber ekki vitni um vandlega athugun á efni málsins,“ sagði Jón Sigurðsson, sem er í leyfi frá starfi forsíjóra Þjóðhags- stofnunar, þegar leitað var álits hans á þingsályktunartillögu átta þingmanna Sjálfstæðis- flokksins, þar sem lagt er til að hafinn verði undirbúningur þess að leggja Þjóðhagsstofnun niður. Jón sagði að tillagan væri ekki álitleg, hvorki að formi né efni. Skipulag stofnana hins opinbera verði varla bætt með tillöguflutn- ingi af þessu tagi. „Mér finnst vel koma til greina að athuga verka- skiptingu á milli efnahagsstofn- ana ríkisins, til dæmis við þjóðhagsreikningagerð. Því verki var komið á í Þjóðhagsstofnun og ef til vill mætti hugsa sér að af- henda hluta af því til Hagstofunn- ar. En eins og lögin era nú er þetta verkefni falið Þjóðhags- stofnun og er að mörgu leyti heppilegt að hafa það þar, enda er þar unnið að gerð þjóðhags- áætlana. Það er nauðsynlegt að greina á milli hreinnar skýrslusöfnunar, eins og til dæmis Hagstofan ann- ast, og faglegrar úrvinnslu úr gögnum, sem meðal annars felst í gerð þjóðhagsreikninga. Þjóð- hagsspár og áætlanir byggja óhjákvæmilega á slíkri úrvinnslu. Verkefni Þjóðhagsstofnunar eins og þau era nú skilgreind í lögum era þríþætt: að fylgjast með ár- ferði og afkomu þjóðarbúskaps- ins, meðal annars á grandvelli þjóðhagsreikninga, að vinna að hagrannsóknum og að vera al- þingi og ríkisstjóm til ráðuneytis í efnahagsmálum. Stjómvöid hafa lengi lagt megináherslu á nauðsyn þess að starfrækja hér á landi sjálfstæða efnahagsstofnun af þessu tagi. Ef áform flutnings- manna tillögunnar er að koma nýju skipulagi á almenna hag- skýrslugerð í landinu og þjappa henni saman á einn stað þyrfti stík endurskoðun að ná til miklu fleiri stofnana en Þjóðhagsstofn- unar og Hagstofu. Það má vel kanna, en ég ítreka að það er engin knýjandi fagleg þörf á flutningi þjóðhagsreikninganna til Hagstofu og raunar virðist það fremur óhagkvæmt og kostnaðar- samt. Endurskoðun á þessum þætti í ríkiskerfínu hefur farið fram oftar en á flestum öðrum. Ég tel að það séu ekki alls kcstar heppileg vinnubrögð hjá þingmönnum að •eggja til athugun á verkaskipt- ingu á einum stað í kerfinu en gefa sér niðurstöðuna fyrirfram," sagði Jón. I þingsályktunartillögunni segir að ekki verði séð að svokölluð efnahagsráðgjöf Þjóðhagsstofn- unar hafi orðið til heilla. Aðspurð- ur um þetta atriði sagði Jón: „Það virðist hafa tekið þessa sjálfstæð- isþingmenn ákaflega langan tíma að komast að þessari niðurstöðu. Þjóðhagsstofnun hefur unnið fyrir mörg ráðuneyti sem sjálfstæðis- menn hafa veitt forystu. Tillögu- flutningurinn er þessum mönnum ekki til sóma og hefur þingið áreiðanlega mörg mikilvægari mál að fást við en þetta." Komliin tíitii til að endurskoða starfsemina - segirÞórður Friðjónsson forstjóri Þjóðhagsstofnunar „ÞAÐ ER timi til kominn að endurskoða starfsemi Þjóð- hagsstofnunar en ástæðulaust að gefa sér niðurstöðurnar fyr- irfram. Eðlilegast er að skoða það með opnum huga hvernig starfseminni verði best fyrir komið,“ sagði Þórður Friðjóns- son, forstjóri Þjóðhagsstofnun- ar, þegar leitað var álits hans á tillögu nokkurra þingmanna Sjálfstæðisflokkins að hafinn verði undirbúningur þess að leggja stofnunina niður. Þórður sagði einnig: „Kjami málsins er hvort núverandi fyrir- komulag hentar miðað við aðstæður í dag og hvemig hagan- legast er að tengja þessa starf- semi stjómkerfínu. Það er hægt að gera með margvíslegum hætti. Ég tel að rökstuðning fyrir breyt- ingum sé ekki endilega að sækja til fortíðarinnar. Vel getur verið að skipulagið sem áður var henti okkur ekki lengur vegna breyt- inga sem orðið hafa. En við endurskoðun sem þessa er ekki rétt að gefa sér fyrirfram eina niðurstöðuna frekar en aðra. Varðandi flutning á verkefnum til Hagstofunnar tel ég nokkuð sterk rök fyrir því að Hagstofan annist hluta af þeim verkefnum sem nú eru hjá Þjóðhagsstofnun og snúa að fortfðinni, það er þjóðhags- reikningagerð og atvinnuvega- skýrslur. Það eru þó einnig rök á móti svona breytingum, sérstak- lega er hætt við að þær feli í sér kostnaðarauka. Þetta þarf því að skoða vandlega."

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.