Morgunblaðið - 13.02.1987, Side 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 13. FEBRÚAR 1987
Birgir ísleifur um Jón Baldvin:
„Hvítur stormsveip-
ur reynist kerfiskarl“
Eyjólfur Konráð vill leggja Þjóðhagsstofnun niður
Eyjólfur Konráð Jónsson (S.-
Nv.) mæiti í gær í sameinuðu
þingi fyrir þingsályktunartil-
lögu, sem hann flytur ásamt sjö
öðrum þingmönnum Sjálfstæð-
isflokks: „Alþingi ályktar að
fela ríkisstjórninni að láta þeg-
ar hefja undirbúning þess að
Þjóðhagsstofnun verði lögð nið-
ur“. Upphófst síðan hörð rimma
milli þingmanna Alþýðuflokks,
sem slógu skjaldborg um Þjóð-
hagsstofnun, og þingmanna
Sjálfstæðisflokks, er töldu tíma-
bært koma í veg fyrir að
margar ríkisstofanir væru að
„bjástra við sömu eða náskyld
verkefni" á kostnað skattborg-
ara.
Hagstofan réttur
vettvangur
Eyjólfur Konráð Jónsson (S.-
Nv.) sagði m.a. efnislega að í
„kerfínu" væru margar stofnanir
að bjástra við sömu eða náskyld
verkefni. Þjóðhagsstofnun hafí á
annan áratug haft með höndum
verkefni sem eðlilegast væri að
Hagstofan annist, auk umdeildrar
efnahagsráðgjafar. Tímabært sé
að fara ofan í sauma á þessum
málum, hagræða og samhæfa
starfsemi, til að nýta betur starfs-
krafta og skattfé.
Hann vitnaði fyrst til framsögu
sinnar fyrir þingsályktunartillögu
hans og Péturs Sigurðssonar um
spamað í fjármálakerfinu (í marz
1978), þar sem hann rökstyður
nauðsyn þess að sjóðakerfíð og
hagstjómarbáknið í heild verði
tekið til gagngerðrar endurskoð-
unar, enda enginn vafí á því, að
þann fmmskóg megi grisja, eng-
um til meins en ölium til góðs.
„Þessi aðgerð þyrfti að spanna
allt sviðið frá Þjóðhagsstofnun til
minnsta sjóðsins", sagði Eyjólfur
Konráð þegar árið 1978.
Síðan vitnaði Eyjólfur til viðtals
við Þórð Friðjónsson, sem nú
gegnir stöðu forstöðumanns Þjóð-
hagsstofnunar, í Morgunblaðinu
fyrir skemmstu. í viðtalinu komi
fram að verksvið stofnunarinnar
sé efnahagsráðgjöf, hagskýrslu-
gerð og hagrannsóknir. Einnig að
þessi verkefni skarist við viðfangs-
efni Hagstofu íslands, hagdeildar
Seðlabankans og hugsanlega fleiri
stofnana. Eyjólfur vitnaði til orða
Þórðar, þessefnis, „að tími væri
kominn til, að taka þessa starfsemi
til endurmats og ef til vill að
stokka hana upp. Sú breyting, sem
orðið hefur á yfírstjóm Þjóðhags-
stofnunar, er svo önnur ástæða,
sem gefur tilefni til þess, að að
skoða þessi mál frá grunni".
Eyjólfur sagði Þórð einnig tala
um hugsanlegar „breytingar á
skipan efnahagsráðgjafar og hag-
sýslugerðar", „eðlilegt væri að
sníða þessa starfsemi að þörfum
hvers tíma“, auk þess sem hann
taii um hugsanlega tilfærslu á
verkefnum milli Þjóðhagsstofnun-
ar, Hagstofu og Seðlabanka.
Tillaga sú, sem hér liggur fyrir,
sagði Eyjólfur efnislega, fjallar um
þetta efni, það er að stokka þessa
starfsemi þann veg upp, að ekki
verði um tví- eða margverknað að
ræða; nýta betur starfskrafta og
skattfé fólks. Tiliagan felur í sér
eitt skref af mörgum sem stíga
þarf í hagræðingarátt í hinu opin-
bera kerfí.
ÞJóðhagsspár Þjóðhagsstofnutiar
■'+sm
á að spárnar
séu vitlausar
Á spástefnu Stjómunarfélags ls-
lands fyrr í vetur sagði Ragnar
Am*»oo, hatfrsbðmgur og lektor,
ura þjóðhÓKWf iá r Þyóðhagwtofnunar
að avo Bóö Mmnemi vrari milli
spánna og raunveruJuikan* að ekki
mætti einu sinni treysta því að þær
væru vitlausar.
Hjó hagfræðideild Seölabankans
liggur fyrir athugun á þessum spóm
fyrir árin 1974-1983. Athugunin tek-
ur aðallega til Qármunamyndunar,
útflutnings, innflutnings, einka-
neyslu, þjóöarframleiðelu og þjóðar-
tekna. Fram kemur að einungis spár
um einkaneyslu þykja góðar. Samt
felst í þeim kerfrsbundið vanmat á
einkaneyslunni, sem telja veröur al-
varlegan galla.
Ljóst þykir að útflutningsspár
Þjóðhagsstofnunar hafi misheppn-
ast, en bent er á að ekki verði hægt
að spá sæmilega um útflutninginn
þar sem sjóvarafli vegi þungt og erf-
iðlega hafr gengið aö sjó aflabrögð
fyrir. Fjárfesti ngarapáin reyndist
einnig slök, þó betri en engin þegar
spáð var á miðju spóári, en spáð er
einu sinni fyrir hvert spáár og spáin
venjulega endurskoöuö þrisvar á
árinu.
Fyrsta s|>á um innflutning hefur
reynst sk>k <>g |>.ið talið stafa af lé-
legri flárfestingarspá þar sem Qár-
festingarvörur eru þriðjungur
innflutningsins. Loks kemur í Ijófi
að spór um þjóðarframleiöslu og
þjóðartekjur, sem byggjast að sjálf-
sögöu ó hinum spánum, þykja betri
en engar, þóu þar komi raunar fram
sama kerfisbundna vanmatið og f
einkaneysluspánum, scrstaklega ó
spóárinu sjálfú.
Af þessurn niðurstoðum má draga
þó ályktun að spámennsku Þjóö-
hagsstofriunar hafi verið verulega
ábótavant á þvi 10 ára tímabili, sem
um er Qallað. Ekki þykir líklegt aö
þær hafi brey6t í eðli sínu síðustu
tvö ánn, þótt samanburöur liggi
ekki fyrir vegna þess túgal Þ
fræðingar sem DV ræadi við um
þetta töldu ýmist að spéniar hefðu
verið skárri en engar og’npthæfhjál-
partæki eða að þær héfðu veriö of
gallaöar og beinlínis blekkjandi í
veigamiklum atriðum.
Niðurstaða eins hagfræðingsins í
kerfinu var raunar sú, að þjóöhags-
spámar heíðu greinilega verið
notaðar beinlínis í þágustjómvalda,
þar sem þær sýndu siiæk vanmat á
einkaneyslu, þjóðarfrumpið^u og ■
þjóöartekjum. Þannig!fiafi þfer óu
að virka eins og bremsa'áltriitfúgerð
og þó um leiö bjartsýni manna. En
hvorki þessi hagfræðingur né aörir
voru tilbúnir til þess aö ræða spó-
dóma Þjóðhagsstofriunar í eigin
nafni að svo komnu málL Þessi spá-
mennska þykir þvi greinilega fremur
viðkvæmt efrii til opinberrar um-
fjöllunar í hópi hagfræöinganna.
-HERB
Fréttín úr DV sem Eyjúlfur Konráð las úr ræðustól þingsins.
177 í hagsýslustörfum
Jón Baldvin Hannibalsson
(A.-Rvk.) kvaðst óviss um, hvort
taka eigi tillögu þessa alvarlega.
Framsaga fyrir henni hafi annars-
vegar verið þingræða frá 1978,
hinsvegar upplestur á blaðaviðtali.
Hann lét að því liggja að tillagan
væri flutt í pólitísku árásarskyni.
Þingmaðurinn vitnaði til grein-
argerðar: „Nú vill svo til að
forstjóri Þjóðhagsstofnunar er að
láta af störfum vegna stjómmála-
afskipta og er þá kjörið tækifæri
til að afnema stofnun hans“. Hér
væri fjallað um mann sem nyti
viðurkenningar sem einn fremsti
hagfræðingur þjóðarinnar. Jón
Baldvin lagði sérstaka áherzlu á
að talað væri „um stofnun hans“.
Hann kvaðst ekki ætla að vera
með getsakir í garð flutnings-
manna um tilgang með tillögu-
gerðinni, en í greinargerð væri
enginn marktækur rökstuðningur
fyrir henni.
Jón Baldvin sagði Þjóðhags-
stofnun hagdeild stjómarráðsins.
Hann spurði hvert ætti að flytja
verkefni stofnunarinnar. Á e.t.v.
AIMAGI
að stofna hagdeild við hvert og
eitt ráðuneyti? í máli Jóns kom
og fram að 137 sérfræðingar
störfuðu að hagsýsluverkefnum í
stjómkerfínu.
Hann sagði tillöguna sýndar-
plagg, illa grundaða og illa unna.
Fljótræöistillaga
Eiður Guðnason (A.-Vl.) sagði
m.a. að þessi tillaga, sem væri ein
og hálf lína, og greinargerð, sem
spannði tíu línur, væri flótræðis-
verk. Hann staðhæfði að Efna-
hagsstofnunin, sem var forveri
Þjóðhagsstofnunar, hafí verið
komið á mót að frumkvæði við-
reisnarstjómar, m.a. dr. Bjama
Benediktssonar, fyrrverandi for-
manns Sjálfstæðisflokksins.
Eiður sagði að ef grannt væri
gáð væri þessi tillaga mikil viður-
kenning á Jóni Sigurssyni, sem
gegnt hafí starfi forstöðumanns
stofnunarinnar til skamms tíma.
Hvítur stormsveipur
eða kerf iskrati?
Birgir ísleifur Gunnarsson
(S.-Rvk.) sagði formann Alþýðu-
flokksins hafa farið eins og hvítan
stormsveip um land allt, lofandi
því að bijóta kerfísmúrinn og
fylgja fram hagræðingu og spam-
aði í ríkiskerfínu. Þegar þessi
meinti baráttu- og byltingarmaður
stæði síðan frammi fyrir hagræð-
ingartillögu reyndist hann hrein-
ræktaður kerfískarl.
Ástæðan væri sú ein að kerfís-
krati sæti á fleti fyrir. Við kerf-
iskrötum má ekki hrófla. Hér er
hinn hvíti stormsveipur í hlutverki
varðhundar kerfísins. Er nú slíkur
maður líklegur til að taka til hendi
í stjómkerfínu?
Að bijóta ríkisafskipta-
múrinn!
Gunnar G. Schram (S.-Rn.)
sagði það koma á óvart, hve hart
þingmenn Alþýðuflokks bregðist
við til vamar kerfinu. Þeir tala
ekki nú um hagræðingu, ráðdeild
og spamað. Þeir tali ekkj nú upp
að brjóta kerfismúrinn. í þessari
umræðu séu þeir sjálfur kerfís-
múrinn.
Orð og- efndir
Pétur Sigurðsson (S.-Rvk.)
ræddi fyrst um bankakerfíð, en
þjónusta þess aukist stöðugt á öll-
um sviðum. Hann minnti á að
Landsbankinn hafí á sínum tíma
tekið á sig sjávarútvegsviðskipti á
AustQörðum, til að létta á Útvegs-
banka. Búnaðarbanki gæti hugs-
anlegan axlað sjávarútvegsvið-
skipti á Suðumesjum. Ef slík
samhæfíng kæmist á mætti hugs-
anlega fækka útbibúum þar tveir
eða jafnvel þrír bankar hefðu útibú
nú.
Pétur sagði Jón Baldvin tala
tungum tveim, annarri á funda-
herferð um landið, hinni hér í
þingsölum.
Kerfishag-smunir
Kristin HaUdórsdóttír (Kl.
Rvk.) taldi þingheim eyða tíma í
pólitískan skollaleik með þessari
umræðu. Tilverurétt Þjóðhags-
stofnunar má endurskoða sagði
hún og raunar fleiri ríkisstofnana.
Hún kvaðst þó efast um heilindi
flutningsmanna, með hliðsjón af
fortíðinni. Afstaða Alþýðuflokks-
ins sýndi hinsvegar að gömiu
flokkamir væri margflæktir í kerf-
ishagsmuni, sem blindi þeim sýn,
þegar til kasta komi.
Gunna og launsátur
Sumir framangreindra þing-
mann töluðu oftar en einu sinni.
Jón Baldvin áréttaði að ekki
væri við hæfí að tala um Þjóð-
hagsstofnun sem „stofnun hans“
[Jóns Sigurðssonar]. Hann sagði
tillöguflutninginn pólitíska árás
gerða úr launsátri.
Eyjólfur Konráð sagð þingmenn
oft tala um kjördæmi sitt eða kjör-
dæmi hans, prestar töluðu um sína
sókn eða sókn annars, skipstjórar
töluðu um skip sitt eða skip ein-
hvers annars. Það væri því ekkert
óvenjulegt þó þannig væri tekið
til orða: „stofnun hans“_, eins og
gert væri í greinargerð. I kunnum
dægurlagatexta stæði jafnvel:
„Gunna var í sinni sveit, saklaus
prúð og undirleit".
Það væri hinsvegar ekki orða-
lagið heldur efnisatriðin sem
skiptu meginmáli, þ.e. hagræðing
í stjómkerfínu.
Eyjólfur las upp frétt úr DV,
þ.e. ummæli Ragnars Ámasonar,
hagfræðings og lektors, á spá-
stefnu Stjómunarfélags íslands,
þessefnis, að svo lítið samræmi
væri milli þjóðhagspár Þjóðhags-
stofnunar og raunveruleikans, „að
ekki mætti einu sinni treysta því
að þær væru vitlausar".
Eyjólfur mótmælti harðlega
fullyrðingu Jóns Baldvins þessefn-
is að flutningsmenn tillögunnar
væru að vega úr launsátri að ein-
um eða neinum. Hvert er þetta
launsátur? Alþingi, þar sem tillag-
an er flutt?
Umræðunni lauk án þess að
þeirri spumingu væri svarað.
Skammstafanir í
stjórnmálafréttum
í stjórnmálafréttum
Morgunblaðsins eru
þessar skammstafanir
notaðar. Fyrir flokka:
A.: Alþýðuflokkur
Abl.: Alþýðubandalag
Bj.: Bandalagjafnaðarm.
F.: Framsóknarflokkur
Kl.r Kvennalisti
Kf.: Kvennaframboð
S.: Sjálfstæðisflokkur
Fyrir kjördæmi:
Rvk.: Reykjavík
VI.: Vesturland
Vf.: Vestfirðir
Nv.: Norðurland vestra
Ne.: Norðurland eystra
Al.: Austurland
Sl.: Suðurland
Rn.: Reykjanes
Tekjustofnar sveitarfélaga:
Færðir að staðgreiðslukerfi
Fram var lagt á Alþingi í
gær stjórnarfrumvarp til
breytinga á lögum um tekju-
stofna sveitarfélaga, það er
um samræmingu þeirra að
ráðgerðu staðgreiðslukerfi.
Meginbreytingarnar eru
þrenns konar: 1) á fyrirkomu-
lagi álagningar útsvara, 2) á
fyrirkomulagi innheimtu út-
svara og 3) á innheimtu
aðstöðugjalda.
Samkvæmt frumvarpinu verð-
ur álagningarstofn útsvars hinn
sami og tekjuskatts [tekjuskatts-
stofn]. Útsvar má ekki vera
hærra en 7% af útsvarsstofni og
skal sami hundraðshluti lagður
á tekjur allra manna í sama
sveitarfélagi. Útsvar af tekjum
bama skal verða 2% af. útsvars-
stofni.
Sá hundraðshluti af tekjum,
sem innheimtur er jafnóðum til
greiðslu útsvars hvers árs, skal
ákveðinn í reglugerð sem félags-
málaráðherra setur.
Við samningu fjárhagsáætl-
unar fyrir hvert almanaksár
ákveður sveitarstjóm hver
hundraðshluti verði lagður á
tekjur manna á því ári. Að lok-
inni afgreiðslu fjárhagsáætlunar
skal tilkynna ríkisskattstjóra um
ákvörðun sveitarstjómar. Sveit-
arstjóm getur hækkað eða
lækkað útsvar um allt að 10%
að fegnu samþykki félagsmála-
ráðherra.
Sveitarstjóm annast inn-
heimtu útsvara að svo miklu leyti
sem hún er ekki sérstaklega fal-
in öðrum, samkvæmt lögum um
staðgreiðslu opinberra gjalda.
Hver gjaldandi skal á tekjuári
inna af hendi bráðabirgða-
greiðslu upp í útsvar, samkvæmt
sömu lögum. Gjaldendur sem
reynast skulda útsvar að lokinni
álagningu skulu greiða það sem
vangoldið er á þeim gjalddögum
sem sveitarstjóm ákveður.
Sveitarstjóm annast inn-
heimtu aðstöðugjalda. Gjalddag-
ar eru tíu á ári hveiju, hinn
fyrsta dag hvers mánaðar nema
janúar og júlí. Sveitarstjóm skal
þó heimilt að ákveða að aðstöðu-
gjald skuli greiðast á einum eða
tveimur gjalddögum, 15. júlí og
15. október.