Morgunblaðið - 05.05.1987, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐro' ÞRIÐJUDAGUR 5. MAj 1987
Blórabögglar í „geldu
og glötuðu skólakerfi“
eftirElínu G.
Ólafsdóttur
Við kennarar erum blóraböggl-
arnir, ef einhver skilur ekki sneið-
ina. Gelda og glataða kerfið er
auðvitað skólakerfið eftir „grunn-
skólaævintýrið", eins og Halldór
Þorsteinsson orðar það svo fallega
í grein í Morgunblaðinu um daginn.
En bytjum á byijuninni.
„Svarta skýrslan“
fráOECD
Út kom skýrsla, „svarta skýrsl-
an“, eins og OECD-skýrslan um
ástand skólamála hér á landi hefur
verið nefnd. Í skýrslunni er á já-
kvæðan hátt bent á ýmislegt gott
og miðurgott í skólastarfi hér á
landi. Flest sem þar kemur fram
hefur þó kennarastéttin hvað eftir
annað leitt fram í dagsljósið og
vakið athygli á undanfarin ár. Hvað
um það, gott var að fá þennan
stuðning. Aukinni skólaumræðu í
kjölfarið er einnig fagnað. Fögnuð-
urinn er hins vegar orðinn blendinn.
Hin annars svo ágæta umræða, sem
hafin var á mannamótum og víðar,
hefur verið yfirtekin af „svarta-
gallsrausurum". Þeir láta ljós sitt
skína í nánast hveiju máli og hafa
að undanfömu sett mjög mark sitt
á umræðuna, auðvitað til hins verra.
Sleg-gjudómar og
svívirðingar
Alls konar fullyrðingar um
ástand skólamála hefur mátt lesa
af blöðum og heyra á öldum ljósvak-
ans undanfarið. Því miður hafa þær
oftast falist í að hnjóða í skólakerf-
ið eða beiniínis svívirða það og þá
sem þar starfa. Hvað veldur að til
undantekninga virðist heyra að fag-
leg og hleypidómalaus afstaða sé
tekin til skólamála hér á landi? Að
fólk kynni sér málin af eigin raun
og taki því næst afstöðu með eða
á móti af einlægni og án alls hroka
og fordóma?
Kúgaði þjónninn sem
lemur hundinn sinn
Við kennarar erum seinþreyttir
til vandræða en nennum ekki að
sitja sífellt undir rakalausum full-
yrðingum og sleggjudómum án þess
að svara. Hugsið ykkur t.d. um-
mæli um heila stétt manna sem
Sigrún Stefánsdóttir fréttamaður
hafði yfir í sjónvarpi fyrir skömmu.
Hún ber saman skólastarf í heims-
álfunni Bandaríkjunum og hér í
fámenninu, finnur okkur flest til
foráttu en lofar skólakerfið þar fýr-
irvaralaust. í fýrsta lagi hefur hún
sáralitla möguleika á að bera þetta
tvennt saman svo vit sé í, til þess
hefur hún of litla þekkingu eða yfir-
sýn á málefninu. í öðru lagi er
óveijandi að setja fram kenningu
eins og hún jgerði þess efnis að
kennarar á íslandi óvirði nem-
endur sína. Beðin skýringa á þessu
slær hún því fram að e.t.v. megi
hugsa sér samband milli þessa og
þeirrar staðreyndar að kennarar séu
lágt launaðir og starfið lítils metið
hér á landi. Það sem vakti þó mesta
undrun mína var samlíking Sig-
rúnar í framhaldi um kúgaða
þjóninn sem kemur hundinn sinn.
Þama fannst mér taka steininn úr,
sat agndofa undir samlíkingunni.
Þvílík móðgun við kennarastéttina.
Hollt hefði verið fyrir Sigrúnu að
hugsa áður en hún talaði, en það
leyfí ég mér að efast um að hún
hafi gert. Ég vonast reyndar til að
þannig sé í pottinn búið, ummælin
væru henni ella til slíks vansa.
„Gelda og glataða
skólakerfið“
Víkjum aftur að grein Halldórs
Þorsteinssonar, sem hann skrifar í
kjölfar viðtalsins við Sigrúnu Stef-
ánsdóttur, en þar eru margar miður
fallegar fullyrðingar um skólakerfí
okkar nú til dags. Auk þess er þar
að finan s'eggjudóma um sænska
og bandaríska skóla, um Svisslend-
inginn Jean Piaget, um skólaþróun-
ardeild menntamálaráðuneytisins,
sem hann líkir við mykjuhaug í stór-
gripahúsi. Allt er þama á eina
bókina, sem sagt á niðurleið miðað
við það sem gerðist í hans ung-
dæmi. Hans eigin skólaganga í MA
virðist í hans augum vera hin eina
sanna menntun. í þann tíð, þ.e.
fyrir „grunnskólaævintýrið", þóttu
stúdentar Norðurlanda ber af um
undirbúning háskólanáms að hans
áliti. Þvílíkt yfirlæti og bamaskap-
ur. Ef mið er tekið af grein Halldórs
virðist hann ekki hafa fylgst vel
með þróun menntunar á síðustu
árum. Á undanfömum áratugum
hefur þekkingu og menntun fleygt
fram í heiminum og við höfum sann-
arlega ekki verið neinir eftirbátar
annarra þjóða í þeim efnum.
„Ömurlegt skólakerfi
að erlendri fyrirmynd“
Grein Halldórs var fylgt eftir af
Kristáni Jónssyni í greinarkomi
með ofangreindri fyrirsögn í Vel-
vakanda þann 8. apríl sl. Kristján
þessi þakkar bæði Halldóri Þor-
steinssyni fyrir skrifin og einnig
ritstjómargrein í DV sem bar yfír-
skriftina „Burt með Piaget úr
skólunum" og hann bætir um bet-
ur. Hann leggur út af sömu kenn-
ingu um að íslenska menntakerfið
sé ömurlegt, að OECD viti ekkert
betur en við hvað okkur hentar í
þessum efnum og slengir fram eftir-
farandi kenningu: „Það ömurlega
skólakerfi sem við búum við nú
hefði Eggert Ólafsson sjálfsagt
nefnt „útlenzkan maga í íslenskum
búk“! Mér er mjög til efs að sá
merki maður Eggert Ólafsson hefði
unað því að vera bendlaður við
svona rakalausan þvætting.
Staðreyndirnar tala
Lítum svo aðeins á stöðu mennta-
mála eins og hún er í raun. Stað-
reyndin er að góðu námsfólki hefur
Qölgað svo mikið undanfama ára-
tugi hér á landi að talað hefur verið
um „menntasprengju" í skólakerf-
inu. Veltum aðeins fyrir okkur
tölum, þær sýna þetta vel.
Brautskráðir stúdentar (hlutfall
af árgangi 20 ára):
Árið 1965 314 12,8% karlarog 6,3%konur.
Árið 1983 1591 27,9% karlarog 41,3% konur.
Eins og sjá má er þama um að
ræða u.þ.b. fimmföldun þeirra sem
ljúka stúdentsprófi og á háskóla-
stigi gætir þessa í svipuðum hlut-
föllum. íslenskir stúdentar eru því
Elín G. Ólafsdóttir
„ Alls konar fullyrðing--
ar um ástand skólamála
hefur mátt lesa af blöð-
um og- heyra á öldum
ljósvakans undanfarið.
Því miður hafa þær oft-
ast falist í að hnjóða í
skólakerf ið eða bein-
línis svívirða það og þá
sem þar starfa.“
bæði hér heima og um allan heim
að bæta við sig þekkingu og yfirsýn
á háskólastigi. Það sem meira er
þeir standa sig jafnan með slíkri
prýði á erlendri grund að leitun er
að betra námsfólki, andstætt þvi
sem halda mætti miðað við skóla-
umræðuna. í því sambandi langar
mig til að biðja þá sem þetta lesa
að gera smá úttekt í huganum á
sínum eigin vina- og vandamanna-
hópi og skoða hvernig þessu er farið
þar. Hversu margir úr þeim hópi
eru í námi eða hafa farið í lengra
framhaldsnám undanfarinn áratug?
Hvemig hafa þeir staðið sig í sam-
anburði við erlenda samstúdenta?
Ég er óhrædd við þann dóm, hef
fylgst með því og veit hversu vel
okkar fólk stendur sig meðal ann-
arra námsmanna. Þeir sem einblína
á gömlu góðu dagana og sjá ekki
þær framfarir sem orðið hafa í
menntun undanfarin ár með íjöl-
breyttum kennsluaðferðum, nýju og
endurbættu námsefni og aukinni
Hveijir fengu
hækkunina?
eftirHerdísi
Ólafsdóttur
Guðmundi J. Guðmundssyni,
formanni Verkamannasambands
íslands, er mikið niðri fyrir í Alþbl.
9. apríl, yfir því sem hann kallar
siðleysi, að kennarar skuli að feng-
inni 24—25% kauphækkun hafa
borið sig saman við lágmarkslauna-
hækkun á taxtakaupi sem gerð var
í desembersamningum. Guðmundur
segir með talsverðu stolti að þar
hafi orðið langstærsta stökk, sem
þekkt er í launum, þessu fólki til
handa. En þar hækkuðu lægstu
byijunarlaun úr kr. 19.810,- og
hæstu laun þess flokks eftir 15 ár
kr. 22.222,- upp í kr. 26.500,-.
Byijunarlaunin hafa þá hækkað um
33% en hæsta þrep þessa flokks
um 19% eða ca. meðaltal alls launa-
flokksins um 26%. En síðan voru
öll launaþrep lögd niður. Þetta var
stórkostleg hækkun eins og Guð-
mundur segir. En hveijir fengu
þessa hækkun? Hún var lítils virði
í bæjunum þar sem fiskvinnslan er
uppistaða atvinnulífsins. Fiskvinn-
an færði fólki litlar sem engar
kauphækkanir því bónusinn var
lækkaður það sem tímakaups-
hækkuninni nam og í sumum tilfell-
um meira. Þegar dæmið var skoðað
hér á Akranesi kom í ljós að sá sem
var á 15 ára aldursþrepi og á hæsta
bónus hafði lækkað í káupi. Ekki
var þorað að leggja samningana
fyrir fólkið fyrr en búið var hér á
Ákranesi að betla um viðbótar-
hækkun við samninginn um 3%
fyrir þá sem höfðu unnið í 15 ár
hjá sama fyrirtæki svo sá hópur
lækkaði ekki í launum. Sama var
að segja um prósentuálag sem
greitt var við sum störf í fískvinnu,
það var samkv. samningunum fellt
niður. Þetta gat í tilfellum sem ég
þekki til þýtt lækkun á kaupi fólks.
Sem sagt útkoman úr fiskvinnu-
kauphækkuninni í desembersamn-
ingum er á þá lund að hver þykist
góður sem ekki hefur lækkað í
kaupi.
í marssamningum 1986 var sam-
ið um 40 tíma námskeið fyrir
fiskverkafólk. En að því loknu átti
það að fá starfsheitið „sérhæfður
fískverkamaður" og auk þess átti
það að hækka um þijá launaflokka
sem þýddi 7,3% kauphækkun. Nú
„Fiskvinnan færði fólki
litlar sem engar kaup-
hækkanir því bónusinn
var lækkaður það sem
tímakaupshækkuninni
nam og- í sumum tilfell-
um meira.“
í vetur er verið að ljúka þessum
námskeiðum. En hvað kemur þá á
daginn, að desembersamningamir
hafa lækkað launahlut þess að lokn-
um námskeiðunum frá því að vera
7,3% í það að nú er hann föst tala
kr. 1.530,- á mánuði sem þýðir 5%
hækkun. Líka það fékk lækkun að
verða „sérhæfður fiskverkamaður".
Eða eins og góður forystumaður
verkalýðshreyfingarinnar og fisk-
verkafólks, Jón Kjartansson í
Vescmannaeyjum, sagði um des-
embersamningana: „Þeir eru
klúður.“
Nú en hveijir fengu þá stóru
kauphækkunina hans Guðmundar
Joð? Fólkið í iðnaðinum hlýtur að
hafa fengið hana, hugsar fólk. Hér
á Akranesi eru tvö iðnfyrirtæki,
dálítið stórar sauma- og pijónastof-
ur með ca. 70—80 konum í vinnu.
Þar var borgað taxtakaup með 15
og 22% álagi. Samkv. samningun-
um féll álagið eða yfirborgunin
niður og þá þýddi það, að flestar
konurnar hækkuðu lítið sem ekkert
og þær sem vom á 15 ára taxta
lækkuðu í kaupi. Nú hvert fór stóra
kauphækkunin spyr ég enn? Jú, ég
er búin að finna hana. Á Akranesi
er lítil fiskiðja sem vinnur kavíar í
dósir. Þar vinna um 8—10 konur.
Þær unnu á sléttum taxta og þær
fengu kauphækkunina, guði sé lof.
Síðan hef ég leitað með logandi
ljósi, að þeim sem fengu stóru kaup-
hækkunina og viti menn. Það komu
til viðbótar: Bensínafgreiðslumenn,
en að vísu hafa þeir ekki hækkað
nema um helming þess sem kennar-
ar fengu, en þetta geta verið 10—12
menn.
Sem sagt gott. Á Akranesi fengu
8Í7
kennaramenntun ættu ekki að tjá
sig um þessi mál. Þeir eru þess
varla umkomnir að dæma um
menntun ungu kynslóðarinnar.
Kínversk heimspeki
ájapönsku
Að lokum langar mig að segja
frá viðtali sem ég heyrði í útvarpinu
fyrir stuttu. Talað var við ungan
mann sem er í háskólanámi í Jap-
an. í Japan er skólakerfið,'af sumum
talið vera til mikillar fyrirmyndar,
allt kapp er lagt á samkeppni og
framgang „góðra“ nemenda. Sam-
keppnin er slík í þessu tæknivædda
markaðsþjóðfélagi að óvíða í heim-
inum er að finna annað eins.
Sjálfsvíg ungmenna eru líka óvíða
jafn algeng. Íslendingurinn er að
greina frá tilkomumikilli útskrift
lítillar stúlku úr 6 ára bekk. Sam-
keppnin er þegar hafin, enda skiptir
þar verulegu máli hvernig einkunn-
ir bamið fær strax í byijun til að
það komist í „góðan“ háskóla þegar
fram líða stundir. í þessum efnum
eru þeir efnameiri betur settir því
að „góðir" skólar kosta meira en
hinir. Alla skólagönguna, allt frá
byijun, verða nemendur að fá auka
tilsögn með skólanum til að stand-
ast kröfumar. Sumir falla í stafí
yfir þessari dýrð, og víst er um það
að langt hafa þeir komist í tækn-
inni, sem er jú það eina sem
verðgildi hefur í sumra augum. Það
sem vakti mig sérstaklega til um-
hugsunar var að í lokin var Islend-
ingurinn spurður hvað hann væri
að læra. Yfirlætislaust svaraði hann
því til að hann væri að læra kín-
verska heimspeki. Mér varð á að
hugsa að það gæti ekki verið neitt
áhlaupaverk að læra kínverska
heimspeki á japönsku við hlið Jap-
ana.
Hvemig má það vera að slíkur
nemandi komi úr hinu „ömurlega
skólakerfi" okkar hér á landi? Um-
hugsunarvert?
Góðir lesendur, ég lýk máli mínu
á að vísa til dómgreindar ykkar.
Kynnið ykkur skólamalin sjálf. Við
kennarar erum tilbúnir til að hlusta
á rökstuddar ábendingar um það
sem miður fer í skólastarfi. Við
þiggjum líka frásagnir af því sem
vel er gert og alla þá aðstoð sem
þið getið látið í té við að bæta skóla-
starf hér á landi. „Svartagallsraus-
inu“ og svívirðingunum vísum við
til föðurhúsanna.
Höfundur er kynningnrfulltrúi
Kennarasambands Islands.
ca. 20 manns á samningasviði
Verkamannasambandsins og Sam-
bands iðnverkafólks, kauphækkun
sem einhveiju nam eftir desember-
samningana, hinir allt fólkið í
fiskiinum sem er uppistaða atvinnu-
og framleiðslustarfanna í bænum,
þykist gott ef það hefur ekki lækk-
að í launum, því öll þessi vinna er
unninn í bónus eða premíulaunum.
Nú á vetrarmánuðum þegar allt
logar í launadeilum hjá öllum hóp-
um, háum sem lágum í ríkisgeiran-
um, og allir virðast koma út með
ekki minni hækkun en kennarar,
kannski örlítið, mest sem betur eru
launaðir. Þá er verið að semja í
stóriðjunni hér á Akranesi, í Sem-
entsverksmiðjunni og á Grundart-
anga og þar eru kannski menn sem
hafa fengið hluta af stóru hækkun-
inni hans Guðmundar Joð, en ekki
konumar í fiskinum og iðnaðinum.
Og ég vil enda þetta greinarkom
um desembersamningana, að tæp-
lega getur um meiri launahækkun-
arblekkingu fyrir launlægstu
hópana í landinu sem vinna fyrir
þjóðfélaginu en þar hefur gerst og
nota orðaval Guðmundar um des-
embersamningana, að þeir séu
illþolanlegt siðleysi, þar sem fisk-
verkafólk og iðnverkafólk, sem er
að stærstum hluta konur, fá litla
eða enga sneið af jólatertunni, en
nú er verið að skipta henni milli
annarra betur launaðra hópa þjóð-
félagsins.
Höfundur er starfsmaður Verka-
lýðsfélags Akraness.