Morgunblaðið - 15.07.1987, Blaðsíða 21

vwr tjH'. A.r anoAomnvPTM .GHGAjaMuoíioM - 0.?
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 15. JÚLÍ 1987 21
Það má því segja að möguleiki
hafi skapast til að stækka markað
útgerðarmanna og sjómanna frá örf-
áum fyrirtækjum, oft á tíðum ekki
fleiru en einu, til alls landsins og
allra fiskvinnslufyrirtækja, hvort
sem um er að ræða stór eða smá, í
útflutningi eða í sölu hér innanlands.
Að sama skapi hefur skapast
grundvöllur fyrir hin ýmsu fisk-
vinnslufyrirtæki til að kaupa fisk
nánast frá hvaða verstöð sem er á
landinu, allt eftir því hvaða tegund
er til sölu og á hvaða verði. Hingað
til hafa fískvinnslufyrirtækin oft
verið takmörkuð við fá skip og ekki
haft möguleika, nema með mikilli
frirhöfn, að fá fisk keyptan annars
staðar frá, og þá hefur oft verið
hálfgert happadrætti hvort gæðin
hafi passað fyrir vinnslu viðkomandi
kaupanda. Fiskmiðlun milli staða er
þekkt fyrirbæri og sé ég ekki að það
þurfi að breytast mikið þó fiskverð
sé ftjálst, en kannski verður þörfin
fyrir slíkri miðlun ekki eins mikil og
áður. Einnig hefur allskonar fyrir-
greiðsla viðgengist milli fískkaup-
anda og seljanda sem kostar peninga
en hefur hvergi verið reiknað inn í
fiskverð. Slík viðskipti ættu með
þessu nýja fyrirkomulagi að leggjast
niður að mestu.
Ef menn stoppuðu smá stund og
hugsuðu þetta mál frá öllum hliðum,
gæfu þessari nýjung tækifæri til að
sanna sig á móti áratuga mömmu-
leik sem sjávarútvegurinn hefur
verið í, er ég þess fullviss að allir
aðilar sæju að þeir kæmu betur út
heldur en við fyrra fyrirkomulag þar
sem nefnd manna ákvað lágmarks-
verð sem eingöngu var notað sem
grýla á sjómenn og mismunaði bæði
sjómönnum og fiskverkendum eftir
því hvar á landinu þeir voru.
Sumir fiskverkendur þurftu að
beijast fyrir fiski og oft á tíðum að
greiða hærra verð til viðbótar alls-
konar fyrirgreiðslu sem þeir þurftu
að inna af hendi til útgerðanna,
bara til að fá fiskinn og geta haldið
rekstri áfram, á meðan aðrar fisk-
vinnslustöðvar voru í aðstöðu að
kaupa fisk af sínum bát á lögbundnu
lágmarksverði. Á sama tíma gátu
sum útgerðarfyrirtækin valið úr hópi
kaupenda allt eftir því hvar á landinu
þau voru staðsett.
Menn verða að átta sig á að út-
gerð og fiskvinnsla eru tvær aðskild-
ar atvinnugreinar, og þó að slík
fyrirtæki séu á einni hendi sem ekki
er óalgengt hér á landi, er ekkert
sem segir að fiskvinnslan þurfi að
kaupa fisk af sinni eigin útgerð, eða
að útgerðin þurfi að selja þessu
ákveðna fiskvinnslufyrirtæki fiskinn
sem veiddur er.
Það hlýtur að vera eðli fisk-
vinnslufyrirtækis, hvort sem það á
hlut í skipi eða ekki, að kaupa sem
ódýrastan fisk sem það frekast getur
til að hafa meiri möguleika að skila
arði og þar með að halda áfram
starfsemi með vel launað og ánægt
starfsfólk. Alveg eins hlýtur það að
vera eðli útgerðar, hvort sem það á
eða er hluti af fiskvinnslufyrirtæki,
að selja þann fisk sem veiðist á
hæsta verði sem mögulegt er, til að
hafa meiri möguleika að skila arði
og þar með að halda áfram starf-
semi með vel launað og ánægt
starfsfólk. Hagsmunir^ressara ólíku
fyrirtækja fara ekki saman og því
ættu menn ekki að standa í vegi
fyrir því að þessi fyrirtæki fái að
vaxa og dafna eftir bestu getu í
samkeppni við önnur fyrirtæki sem
eins er ástatt um.
Eins og áður sagði er frelsi vand-
meðfarið og oft stutt í ófrelsið eins
og fiskframleiðendur vita manna
best. Nú er þeim fijálst að kaupa
ákveðnar tegundir af fiski af hveij-
um sem er á því verði sem gengur
hvetju sinni. Hinsvegar eru þeir ekki
fijálsir að selja afurðir sínar hveijum
sem er eða hvert sem er.
Ef Bandaríkin eru tekin sem
dæmi, eru þeir jú fijálsir að selja
einhveijum af þeim þrem útflytjend-
um sem hafa leyfi frá viðskiptaráðu-
neytinu til að selja frystar afurðir
til Bandaríkjanna. Það skal viður-
kennt að miklir hagsmunir eru í
húfi og mikil vinna hefur verið lögð
í að markaðssetja fiskafurðir á þenn-
an markað, en þó er það svo að
þessir þrír aðilar hafa hvað eftir
annað hafnað allri samvinnu um
sölu frystra fiskafurða til Banda-
ríkjanna, jafnvel þó að samvinnan
væri fólgin í því að þessir aðilar
hefðu allar upplýsingar um hveija
sölu og gætu haft áhrif á verð eða
tegund pakkningar sem verið er að
selja. Sömu sögu er að segja um
Evrópu, samvinna, svo ekki sé talað
um að leyfa þeim framleiðendum
sem bundnir eru félagslögum að
selja í gegn um aðra, er ekki fyrir
hendi.
Á íslandi eru fjölmörg fyrirtæki
sem stunda útflutning af öllum tagi
og hafa gert í fjöldamörg ár, þrátt
fyrir erfíðar aðstæður og vemd frá
ríki til handa stóru sölusamtökunum.
Er ekki hugsanlegt að einhver
þessara fyrirtækja, sem mörg hver
hafa sérhæft sig og hafa mjög hæft
fólk í fullu starfi, geti fundið kau-
pendur sem af einhveijum óskiljan-
legum orsökum hafa ekki haft
samband við sölusamtökin eða sölu-
samtökin ekki fundið. Er ekki einnig
hugsanlegt að einhver þessara fyrir-
tækja fyndu kaupendur að nýrri
framleiðslu, nýrri pökkun, nýrri vöru
á þessum svokölluðu hefðbundu
mörkuðum okkar sem af einhveijum
óskiljanlegum orsökum hefði farið
framhjá vökulu auga samtakanna.
Það hefur sýnt sig að þessir svo-
kölluðu sjálfstæðu útflytjendur hafa
verið nokkuð duglegir við að finna
nýja markaði, áður ónýtta af okkur
íslendingum jafnt fyrir tegundir sem
við höfum lítið sem ekkert nýtt svo
og hefðbundnar fisktegundir.
Máltækið segir að betur sjá augu
en auga, og því er spurt; hvers vegna
haida menn svo fast í sölufyrir-
komulag sem flestir eru sammála
um að sé úr sér gengið í dag? Við
hvað eru menn hræddir? Eru menn
hræddir um að með meiri samvinnu
milli sölusamtakanna og sjálfstæðra
útflytjenda komi óstjóm? Að tekjur
minnki? Að það komi af stað at-
vinnuleysi?
Má ekki frekar ætla að með meiri
samvinnu aukist verðmæti afurð-
anna, mörkuðum fjölgi og fjölbreytni
vinnslugreina og pakkninga aukist.
Það verður að haJfa í huga í þessu
sambandi að flestir hinna svokölluðu
sjálfstæðu útflytjenda fá tekjur og
þar með laun eftir því hve duglegir
þeir eru að selja og því ætti það að
fara mjög vel saman við hagsmuni
framleiðenda að auka samvinnu út-
flytjenda almennt og margfalda þar
með þá sölustarfsemi sem fer fram
í dag, öllum til hagsbóta.
Aukin samvinna mundi einnig
þýða að meiri tíma yrði hægt að
eyða í markaðsleit og markaðssetn-
ingu nýrra afurða sem mundi aftur
þýða aukningu á viðskiptavinum og
meira öryggi og meiri stöðugleika í
allri útflutningsversluninni.
Með þessu er ég ekki að segja
að leggja ætti sölusamtökin niður í
núverandi mynd, því þau þjóna jú
mikilvægu hlutverki sem hagsmuna-
samtök framleiðenda. ísland er
hvorki stórt land né mannmargt og
því aðstæður hér frábrugðnar því
sem þekkist hjá milljónaþjóðum.
Hinsvegar tel ég það mikilvægt að
með eins mikilli upplýsingamiðlun
og nú á sér stað, þar sem enginn
þarf að vera óupplýstur né illa að
sér, á tímum tölvualdar þar sem alls-
konar uplýsingar og útreikningar
liggja fyrir á augabragði, saman-
burður á öllu mögulegu er eins
auðveldur og að drekka vatn, að á
slíkum tímum ætti að leita allra til-
tækra ráða til að finna grundvöll til
meira samstarfs milli hinna stóru
sölusamtaka og hinna mörgu smáu
sjálfstæðu útflytjenda, samstarfs
sem væri öllum aðilum hagstætt.
Ásmundur R. Richardsson starfar
við útflutningsverslun.
Tire$toneTtre$tonefire$tone
HJÓIBARÐAR
HL AIIRA NOEA
A EDMUM STAÐ
SENDIBILADEKK
Firestone CV-2000 eru sér-
staklega gerð fyrir sendiblla
með mikla burðargetu.
DRATTARVELADEKK
Firestone F-151 með 23°
mynsturhorni. Margverðlaun-
uð fyrir vinnslugetu.
TRAKTORSGRÖFUDEKK
Sérstaklega styrkt fyrir mikið
álag. Aukið akstursgrip, þýð-
ari aksturog breiðari spyrnur.
VINNUVELADEKK
Fyrir allar stærri vinnuvélar.
Tröllsterk dekk sem endast
og endast.
Firestone hjólbarðar eru löngu viöur-
kenndir fyrir styrk, gott grip, mýkt og
mikla endingu.
Firestone hjólbarðar eru fáanlegir í
ótrúlegu úrvali og við höfum jafnan
fyrirliggjandi hjólbarða fyrir allar þarfir
landsmanna.
FOLKSBILADEKK
Firestone Radial fólksbíla-
dekkin eru mjúk, hljóðlát,
endingargóð og henta auk
þess sérstaklega vel til
aksturs á malarvegum.
JEPPADEKK
Firestone Radial ATX heils-
ársdekk og Radial ATX 23°
torfærudekk. Gripmikil, sterk
og endingargóð.
LYFTARADEKK
Fyrir allar stærðir lyftara,
venjuleg og massíf.
VORUBILADEKK
Fjölbreytt úrval Firestone
Radial 2000 fyrirallan akstur,
á malbiki, möl og utan vega.
LÉJ
fcj
JÖFUR HF
NYBYLAVEGI2
KÓPAVOGI
SÍMI 42600