Morgunblaðið - 16.08.1987, Síða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. ÁGÚST 1987
Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aöstoöarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033. Áskriftargjald
550 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 50 kr. eintakið.
Friðarsátt
í Mið-Ameríku
Eftir langa og erfiða leit
eftir varanlegum friði
hafa ríki Mið-Ameríku komið
sér saman um friðaráætlun.
Forsetar fimm Mið-Ameríku-
ríkja: Guatemala, Costa Rica,
Nicaragua, E1 Salvador og
Honduras skrifuðu fyrir rúmri
viku undir friðarsamkomulag.
Helstu atriði þess eru:
1) Komið verði á vopnahléi
í Nicaragua og E1 Salvador
innan 90 daga (í Nicaragua
beijast hægrisinnaðir kontra-
skæruliðar gegn marxískri
stjórn sandinista; í E1 Salvador
berjast vinstrisinnaðrir skæru-
liðar gegn þjóðkjörinni stjóm
kristilega demókratans Jose
Napoleon Duarte).
2) Sakaruppgjöf fyrir
pólitíska fanga og hervædda
stjómarandstæðinga.
3) Allir skæruliðar á svæð-
inu leggi niður vopn og verði
gert skylt að láta þau af hendi.
4) Engri ríkisstjóm er heim-
ilt að veita skæruliðum aðgang
að iandi eða gefa þeim með
öðmm hætti færi á að þjálfa
sig á yfirráðasvæði hennar.
5) Innan 120 daga frá undir-
ritun samkomulagsins á al-
þjóðleg eftirlitsnefnd sem
tilnefnd er af Sameinuðu þjóð-
unum og samtökum Ameríku-
ríkja að kynna sér, hvort staðið
sé við ákvæði friðaráætlunar-
innar.
6) 30 dögum eftir að þess-
ari könnun eftirlitsnefndarinn-
ar lýkur koma forsetar
ríkjanna fímm að nýju saman
til fundar til að kynna sér
skýrslu hennar.
7) Eftir að framvinda mála
hefur orðið með þeim hætti,
sem hér er lýst, skal efnt til
frjálsra kosninga í öllum
ríkjunum.
Friðaráætlun þessi er kennd
við Oscar Arias, forseta Costa
Rica. Ef hún kæmist til fram-
kvæmda yrði um gjörbreytingu
á högum manna og ríkja í
Mið-Ameríku að ræða. Þar
hefur nú um langt árabil verið
tekist á með blóðugum hætti.
Löngum beindist athyglin helst
að E1 Salvador. Lögðu margir
vinstrisinnar ástandið þar að
jöfnu við innrásarstríð Sovét-
manna í Afganistan. Þær
samanburðarkenningar byggð-
ust á fölskum röksemdum og
þeim er lítt eða ekki hampað
eftir að Jose Napoleon Duarte
náði kjöri sem forseti í lýðræð-
islegum kosningum. Er staða
hans allt önnur en Najibs,
kommúnistaleiðtoga í Afgan-
istan, sem er leppur sovéska
innrásarliðsins og gerir ekki
annað en höfðingjunum í
Moskvu þóknast. Daniel Or-
tega, forseti Nicaragua, minnir.
á hinn bóginn á Najib í Afgan-
istan. Ortega virðist eiga allt
sitt undir stuðningi frá Kúbu
og Sovétríkjunum. Hann er
yfirlýstur marxisti og er dygg-
ur fylgismaður heimsbyltingar
þeirra.
Sú staðreynd, að gengið var
til frjálsra kosninga í E1
Salvador en í Nicaragua eru
gervi-kosningar að hætti
marxista, minnir á, að þær
þjóðir, sem lenda undir alræð-
isstjórn marxista virðast ekki
eiga neinn friðsamlegan kost á
að losna undan okinu, en hin-
ar, sem þurfa að þola annars
konar einræði, geta vænst
breytinga í lýðræðisátt. Þegar
öllu er á botninn hvolft, verður
það líklega helst ótti manna
við að Daniel Ortega og valda-
klíka hans í Nicaragua hafi að
engu fyrirheitið um frjálsar
kosningar, sem á eftir að
hindra framgang friðaráætlun-
arinnar í Mið-Ameríku.
Jose Napoleon Duarte lagði
samkomulagið fyrir þing E1
Salvador síðastliðinn fimmtu-
dag með þeim orðum, að friður
væri á næsta leiti, ef þjóðimar
tælq'u höndum saman. Yrði
haldið áfram á sömu braut
myndi enginn hrósa sigri en
allir tapa. Skömmu áður en
forsetinn ávarpaði þingheim
skutu skæruliðar á þijá lög-
regluþjóna og drápu þá. Alls
hafa 63.000 manns týnt lífi á
þeim átta árum, sem borgara-
styijöld hefur verið háð í E1
Salvador. Ronald Reagan,
Bandaríkjaforseti, hefur lýst
stuðningi við friðaráætlunina
með þeim orðum, að láta ætti
á það reyna, hvort lýðræði
gæti ekki dafnað í Mið-
Ameríku. í Nicaragua lofa
stjómarherramir stjómmála-
og ritfrelsi, ef Bandaríkjastjóm
hættir stuðningi við kontra-
skæruliðana. Af sjálfu leiðir,
að frá þeim stuðningi verður
horfið um leið og friðaráætlun-
in er komin í höfn.
Allir er unna sönnum friði
vona, að friðarsátt forsetanna
fimm verði að veruleika. Á það
reynir á næstu þremur mánuð-
um.
Um fá mál hefur verið
meira og lengur deilt
hér á landi undanfama
áratugi en afstöðuna
til utanríkis- og varnar-
mála. Hefur þessi
málaflokkur lengi verið
skurðpunkturinn í
íslenskum stjórnmálum. Mikilvægi hans
að þessu leyti hefur þó verið að minnka
undanfarin ár, enda er ekki deilt jafn hart
um grundvallarsjónarmiðin og áður. Mikill
meirihluti þjóðarinnar aðhyllist þá stefnu,
sem mótuð var fyrir tæpum 40 árum, það
er aðildina að Atlantshafsbandalaginu og
varnarsamninginn við Bandaríkin. Þessi
stefna er ekki sama bitbein og áður; nú
er fremur tekist á um framkvæmd stefn-
unnar og einstaka þætti hennar en undir-
stöðuna sjálfa.
Enn er landlægt í umræðum íslendinga
um öryggismál, að þeim er gjamt að hrapa
að niðurstöðu. Þeir em ekki vanir því, að
fjallað sé um einstaka þætti þessara mála
á fræðilegum forsendum og því velt fyrir
sér, hver sé í raun tilgangur einstakra
vopnakerfa eða hvað felst í stefnuyfirlýs-
ingum ríkisstjórna eða orðum einstakra
stjómmálamanna. Eins og lesendum Morg-
unblaðsins ætti að vera ljóst spannar
stefnuyfirlýsing ríkisstjórnar Þorsteins
Pálssonar yfir nokkrar síður hér í blaðinu
og alþýðuflokksmenn hafa viljað eigna sér
vemlegan hluta þessa langa texta og sagt,
að andi þeirra svífi þar yfir vötnum. Á
síðum Morgunblaðsins hefur jafnframt
verið bent á, að sé þessi stefnuyfirlýsing
lesin, megi líklega segja það í fjómm eða
fímm setningum, sem stjórnarflokkarnir
vom í raun sammála um að gera þyrfti,
þegar þeir ákváðu að taka höndum saman
og mynda ríkisstjórn. Á þetta er minnt til
að benda á nærtækt dæmi um að oft er
langt bil milli orða og athafna í stjórn-
málum, á það jafnt við um varnarmál og
landbúnaðarmál.
Á ráðstefnu stjómmálafræðinga eða
einhverra annarra um stefnuyfirlýsingu
ríkisstjómarinnar gætu menn vafalaust
dregið margar ályktanir af orðalagi henn-
ar og reiknað út, að hún hefði margvíslegar
afleiðingar. Raunar hefur Verslunarráðið
þegar samið langt álit, þar sem varað er
við ýmsu af því, sem í yfirlýsingunni seg-
ir. Vakti skoðun ráðsins athygli, þegar hún
var birt, en öllum ætti að vera ljóst, að
líklega á eftir að koma í ljós, að hvorki
höfundar stefnuyfirlýsingarinnar né Versl-
unarráðið höfðu rétt fyrir sér.
Umræðumar um utanríkis- og varnar-
mál bera öðrum þræði enn of mikinn keim
af gamla skotgrafahemaðinum, þegar kalt
stríð ríkti í íslenskum stjómmálum vegna
átakanna um þau. Einkum em það fram-
sóknarmenn af gamla skólanum, sem vita
ekki almennilega í hvom fótinn þeir eiga
að stíga og vilja helst horfa fram hjá vem-
leikanum og nú sýnast alþýðubandalags-
menn ætla að feta í fótspor þessara
framsóknarmanna. Svo gera fjölmiðla-
menn, sem ekki hafa kynnt sér nema
yfirborð hlutanna, kröfu til þess að lítt
ígmnduðum spumingum þeirra sé svarað
eins og um ótvíræðar staðreyndir sé að
ræða. Því til sönnunar nægir að benda á
hamaganginn út af hinni „nýju“ flota-
stefnu Bandaríkjanna í ljósvakamiðlunum
um síðustu helgi.
Tvær ráðstefnur
Sérfræðingar í öryggismálum hittust í
Hveragerði um síðustu heigi og ræddu um
þróun þeirra mála á norðurslóðum. Inn-
lendar umræður eftir ráðstefnuna hafa
verið með þeim hætti, að líklegt er, að
margir þeirra útlendinga, sem sátu hana
myndu ekki trúa því, að rætt væri um
fundi þeirra, ef þeir skildu allt, sem sagt
hefur verið. Utanríkisráðherra íslands hef-
ur látið þau orð falla, að menn hefðu verið
í „stríðsleik" á ráðstefnunni í Hótel Örk.
„Stríðsleikir" eða war games eiga ekkert
skylt við þær umræður, sem þama var
efnt til undir forsjá Félagsvísindastofnunar
háskólans. í Dagblaðinu-Vísi (DV) komast
blaðamenn þannig að orði um ráðstefn-
una: „í raun getur umræða af því tagi sem
þama fór fram, verið hættuleg." Og í blað-
inu er haft eftir embættismanni, sem vill
ekki láta nafns síns getið, að hugmyndir
sem fram komu á ráðstefnunni séu „stór-
hættulegar, þær gera styrjöld milli stór-
veldanna mun líklegri en ella“. Annars
staðar taka svo höfundar þessarar sér-
kennilegu úttektar undir þau orð Stefáns
Ólafssonar hjá Félagsvísindastofnun, að
„nauðsynlegt sé að koma af stað umræðu
um alþjóðamál hérlendis" og blaðamenn-
imir bæta við: „Hún hefur til þessa verið
svo fáfengileg að vart tekur tali.“
Stundum finnst þeim, sem fylgst hafa
með einhvetjum ákveðnum málaflokki um
langt skeið, furðulegt, hvað orðin „fæddur
í gær“ eiga vel við um hina, sem allt í
einu fá áhuga á sömu málum og telja sig
á svipstundu vera í stakk búna til að færa
„umræðuna" á nýtt og auðvitað hærra
stig. Yfirlæti af þessu tagi er ef til vill
helst til marks um að sá, sem hefur það
í frammi, hefur sest niður til að grufla í
einhvetju, sem er nýtt fyrir honum sjálfum
en gamalt og gott í augum annarra. Setja
slík skyndiupphlaup vegna einstakra mála-
flokka töluverðan svip á störf stjómmála-
manna og fjölmiðlamanna — þeirra hópa
sem tala einna mest en mörgum fínnst
einna minnst ástæða til að trúa fyrirvara-
laust.
Á 20. þingi norrænna sagnfræðinga í
Háskóla Islands nú í vikunni var einmitt
minnt á það á einum umræðufundanna,
að íslendingar hafa lengi rætt og deilt um
utanríkis- og varnarmál. Við höfum meðal
annars gert það á þeim forsendum, að
varnir landsins séu mál, sem varði frekar
aðra en okkur sjálfa. Grunnt er á því við-
horfi, að verið sé að draga okkur inn í
eitthvað nauðuga viljuga, vamir íslands
séu í raun vamir einhverra annarra, og
þess vegna getum við gert kröfur um end-
urgjald; nú tala jafnvel einhveijir um það
í alvöru að því er virðist, að vömum lands-
ins skuli fómað fyrir fáeina hvali. Höfund-
ar þeirra orða í DV, sem vitnað var til hér
að ofan, telja það áreiðanlega ekki „fá-
fengilegt" tal að leggja vamir landsins og
dráp á nokkrum hvölum að jöfnu!
Andstæð sjónarmið
Á sagnfræðingaþinginu voru lagðar
fram tvær ritgerðir um öryggismál ís-
lands, annars vegar eftir Elfar Loftsson,
sem starfar við háskólann í Linköping i
Svíþjóð, og hinsvegar eftir dr. Þór White-
head, prófessor við Háskóla íslands, sem
nú dvelst í Freiburg í Þýskalandi og hafði
ekki tök á að fylgja ritgerð sinni úr hlaði
eins og Elfar. Eftir þá kynningu gerði
Nikolaj Petersen, prófessor við Árósar-
háskóla, samanburð á hinum andstæðu
skoðunum, sem fram koma í ritgerðum
þeirra Elfars og Þórs. í stuttu máli má
segja, að þær endurspegli hinar hefð-
bundnu deilur um íslensk vamarmál. Elfar
er fulltrúi þess minnihluta, sem lítur á
gerð vamarsamningsins 1951 sem eitt-
hvert samsæri í því skyni að tryggja
hagsmuni Bandaríkjanna. Þór er á hinn
bóginn fulltrúi þess meirihluta, sem telur,
að nauðsynlegt hafi verið að tryggja ör-
yggishagsmuni íslands í samvinnu við
bandamenn í Atlantshafsbandalaginu.
Það var fróðlegt að heyra á hvaða at-
riði Nikolaj Petersen lagði áherslu, þegar
hann dró fram muninn á þessum tveimur
ritsmíðum, sem fjölluðu um sama efni,
gerð vamarsamningsins 1951, en á þann
veg, að engu var líkara en höfundamir
kæmu af sitt hvom heimshomi. Höfuð-
ágreiningsatriðin em þessi að mati hins
danska prófessors:
1) Elfar Loftsson leggur áherslu á, að
gerð vamarsamningsins sé ekki annað en
framhald á markvissri stefnu Bandaríkja-
manna að ná íslandi inn í hemaðamet
sitt. Þór Whitehead telur, að ekki sé um
slíkt samhengi í ákvörðunum Bandaríkja-
manna að ræða. Það eigi við önnur viðhorf
1941, þegar Bandaríkjamenn leystu
breska hemámsliðið af hólmi, en 1951
þegar vamarliðið kom. 1946 til að mynda
hafí íslendingar samið við Bandaríkjamenn
um að þeir hyrfu af landi brott.
2) Elfar Loftsson telur, að Bandaríkja-
menn hafí beitt íslendinga þrýstingi og
einskonar nauðung. Og í raun hafí sumir
íslenskir ráðamenn ekki verið annað en
verkfæri í höndum Bandaríkjamanna. Þór
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. ÁGÚST 1987
33
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 15. ágúst
Moiyunblaðið/RAX
Whitehead segir, að enginn fari í grafgöt-
ur um áhuga Bandaríkjamanna, en þeir
hafi ekki beitt þrýstingi. Á hinn bóginn
hafl heimsmynd íslendinga sjálfra og við-
horf þeirra til umheimsins breyst. Þeir
hafi áttað sig á, að sjálfir yrðu þeir að
hafa fmmkvæði og taka ákvarðanir til að
tryggja eigið öryggi. íslendingar hafi get-
að ráðið málum sínum sjálfír og sýnt oftar
en einu sinni í samningaviðræðum við
Bandaríkjamenn, að þeir vom í stakk bún-
ir til að neita kröfum bandarískra stjóm-
valda og knýja fram niðurstöðu í samræmi
við íslenskar óskir.
3) Elfar Loftsson telur að Bandaríkja-
menn hafí beitt Islendinga efnahagslegum
þrýstingi og tengsl hafi verið á milli vam-
arsamningsins og Marshall-aðstoðarinnar.
Þór Whitehead segir, að ekki sé unnt að
flnna nein gögn fyrir slíkum tengslum.
4) Elfar Loftsson dregur í efa, að varn-
arsamningurinn hafi verið gerður með
lögmætum hætti og um gerð hans hafi
ríkt alltof mikil leynd. Þór Whitehead telur
ástæðulaust að draga lögmæti þeirra að-
ferða, sem beitt var við gerð samningsins
í efa.
Þetta era í stómm dráttum þau ágrein-
ingsatriði, sem Nikolaj Petersen nefndi og
eins og þeir vita, sem þekkja til sögu
íslenskra utanríkismála er hér drepið á
helstu ágreiningsmál fyrri ára, er settu
mjög svip sinn á umræðumar fram á
síðasta áratug. Geir Lundestad, prófessor
við háskólann í Tromsö, bætti því síðan
við, að Elfar Loftsson kæmist þannig að
orðit að ábendingar um að hætta steðjaði
að Islandi frá Sovétríkjunum á ámnum
1950 til 1951 hefðu verið áróður en á hinn
bóginn lýsti Þór Whitehead ótta manna
við þessa hættu og hvaða áhrif hún hefði
haft á viðhorf íslendinga.
Sá sem hlustaði á ræður hinna erlendu
fræðimanna gat ekki efast um, að þeir
teldu að söguskoðun Þórs Whitehead væri
nær því, sem gerðist, en kenningar Elfars
Loftssonar. Var jafnframt bent á, að Þór
byggði ritgerð sína á fleiri heimildum,
einkum íslenskum, en Elfar Loftsson.
Nýjar heimildir
Um miðjan júní var hér í Reykjavíkur-
bréfi rætt um, hvemig meta ætti banda-
rískar heimildir um íslensk utanríkismál.
Tilefnið þá var, að í Helgarpósti og Þjóð-
vilja hafði verið vitnað í skjöl bandaríska
utanríkisráðuneytisins í því skyni að gera
samningaviðræðurnar um vamarsamning-
inn tortryggilegar. Var lagt út af þeim í
blöðunum með svipuðum hætti og Elfar
Loftsson gerir í ritgerð sinni vegna sagn-
fræðingaþingsins.
Þór Whitehead leitar víðar fanga en í
bandarísku skjalasöfnunum, þegar hann
ræðir um gerð vamarsamningsins 1951
eins og hann gerði á sínum tíma þegar
hann ritaði um óskir Bandaríkjamanna
árið 1945 um aðstöðu fyrir þijár herstöðv-
ar hér til langs tíma (99 ára). Öllum sem
til þekkja er ljóst, að með aðgangi að heim-
ildum frá öðmm en Bandaríkjamönnum
einum verður frásögnin dýpri, réttari og
trúverðugri. Vegna hinna nýju rannsókna
Þórs er full ástæða að hvetja til þess, að
þessi síðasta ritgerð hans verði sem fyrst
gefín út á íslensku.
Þór skýrir meðal annars frá því, að
Bretar hafí óttast, að Bandaríkjamenn
myndu snúa sér beint til íslendinga og
bjóða okkur vemd. Þótti Bretum sú máls-
meðferð ekki vænleg til árangurs, skyn-
samlegra væri að ræða við fulltrúa íslands
innan vébanda Atlantshafsbandalagsins.
Hvöttu bresk stjórnvöld bandaríska ut-
anríkisráðuneytið til að svonefnd Standing
Group bandalagsins, það er nefnd herfor-
ingja, hæfi máls á nauðsyn vama á íslandi
við Islendinga. Nefndin undir formennsku
fransks hershöfðingja, Paul Ely, undirbjó
sumarið 1950 viðræður við íslendinga um
vamarmál. Óttuðust Bretar, að fmmkvæði
Bandaríkjamanna kynni að vekja þær
ranghugmyndir hjá Islendingum, að ein-
ungis Bandaríkjamenn létu sig öryggi
lands þeirra einhveiju skipta. Vom Bretar
greinilega hræddir um það að mati Þórs,
að Bandaríkjamenn kynnu að glutra mál-
inu niður með svipuðum hætti og 1945 til
1946 til tjóns fyrir evrópska nágranna
íslendinga, sem þótti hættulegt, að ísland
væri vamarlaust. Féllust Bandaríkjamenn
á sjónarmið Breta og vom raunar sama
sinnis og þeir um meðferð málsins. Þá
skýrir Þór ítarlega frá viðræðum fulltrúa
Standing Group við sendinefnd íslands
undir forystu Bjama Benediktssonar.
Dregur Þór Whitehead upp mynd af til-
raunum íslenskra stjórnvalda til að fylgjast
með 50 til 60 skipa flota sovéskra fiski-
skipa við landið sumarið 1950, þegar
Kóreustríðið hófst. Þá lagði Bjarni Bene-
diktsson til við Bandaríkjamenn og Breta,
að þeir sendu herskip á veiðisvæði sovésku
skipanna, og síðar, að þeir héldu úti her-
afla við ísland, þar til síldarvertíðinni iyki.
Samþykktu ríkin að senda herskip á vett-
vang þótt þau teldu ekki miklar líkur á
árás.
Nýógn
í virtu tímariti um öryggismál, Inter-
national Defense Review, birtist fyrir
skömmu grein eftir Philip A. Petersen,
starfsmann bandaríska vamarmálaráðu-
neytisins, sem ber yfirskriftina: ísland —
er rauður stormur í aðsigi? en með henni
vísar höfundur til metsölubókarinnar
Rauður stormur, sem á áreiðanlega eftir
að gera fleira fólki um heim allan grein
fyrir gífurlegu hemaðarlegu mikilvægi ís-
lands en allt, sem sagt er á ráðstefnum
hvort heldur herfróðra manna eða sagn-
fræðinga. Petersen segir, að fjarlægðin
milli Íslands og Sovétríkjanna valdi því,
að mjög ólíklegt sé að Sovétmenn myndu
reyna hér hefðbundna landgöngu með
herafla, ef til ófriðar drægi. Þá sé erfitt
að beita fallhlífarsveitum eða landgöngu-
liðum til árása á ísland. Hann setur fram
tvær hugmyndir um árásaraðferð. í fyrsta
lagi að innrásarskip sé dulbúið sem flutn-
ingaskip (eða síldarfloti?). í öðm lagi að
mönnum yrði skotið á land úr kafbáti til
að ráðast á stöðina í Keflavík og Spetsnaz-
sveitir í 5 til 12 manna hópum yrðu notaðar
til að ná undir sig stöðvum eins og við
Höfn í Homafirði; kafbátar gætu einnig
skotið þessum sveitum á land.
Petersen ræðir ekki um þá ógn, sem
að íslandi steðjar frá sovéskum herflugvél-
um. Það er hins vegar gert nýlega í öðm.
viðurkenndu alþjóðlegu riti, sem fj'allar um
hermál, Jane’s Defence Weekly. Þar er
greint frá störfum fimmtugustu og sjöundu
flugsveitar bandaríska flughersins eða
„Svörtu riddaranna", sem aðsetur hefur í
vamarstöðinni í Keflavík. Skýrt er frá
því, að sveitin komist oftar í tæri við sov-
éskar flugvélar en afgangurinn af flugflota
Bandaríkjanna samanlagður. Með því er
ekki lítið sagt. Jafnframt er rætt um þær
flugvélar Sovétmanna, sem Svörtu riddar-
amir hitta í háloftunum, eftir að þeir hefja
sig til flugs frá íslandi. Og segir meðal
annafs í endursögn Morgunblaðsins af
þessari grein í vikuritinu Jane’s Defence
Weekly {JDW):
„Einnig heflir nokkmm sinnum sést til
Bear-flugvéla af H-gerð yfir Noregshafi,
en þær em gerðar til að bera AS-15-stýri-
flaugar. Ný flugvélagerð Sovétmanna,
„Blackjaek", sem einnig getur borið AS-
15-flaugamar, mun komast í gagnið
bráðlega og JDW spáir því að hún verði
tíður gestur í íslenskri lofthelgi er fram
líða stundir. Ennfremur leiðir blaðið getum
að því, að Sovétmenn muni ógna núver-
andi yfirburðum Bandaríkjanna í loftinu
umhverfis ísland með ormstuflugvélum frá
flugmóðurskipum.“
Talið er að flugvélin Blackjack verði
tekin í notkun fyrri hluta næsta árs. Unnt
er að útbúa vélina með stýriflaugum,
skammdrægum eldflaugum, sprengjum
eða blöndu af þessu öllu. AS-15-stýriflaug-
unum er ætlað að bera kjamorkusprengjur.
Þær era litlar, fljúga í lítilli hæð yfir jörðu
og draga um 3.000 km. Þetta em hin
nýju vopn, sem Sovétmenn eru að taka í
notkun hér í næsta nágrenni Islands. Og
á dögunum var skýrt frá því, að þeir hefðu
verið að koma fyrir nýjum langdrægum
eldflaugum á landi, SS-24, er draga 6.200
km og geta borið 10 kjamaodda. Tilvist
þessara flauga, sem em á hreyfanlegum
skotpöllum, er talin stangast á við Salt-II-
samkomulagið, sem Sovétmenn segjast
vilja virða. Hvaða hljóð héldu menn, að
heyrðust frá þeim bæði hér á landi og
erlendis, sem hæst tala um frið, ef þessi
lýsing um stóraukinn vígbúnað ætti við
Vesturlönd? Hvað segja talsmenn kjarn-
orkuvopnaleysis á Norðurlöndunum um
Blackjack og AS-15-stýriflaugamar? Man
nokkur eftir að þeir hafi minnst á þessi
vígtói í kröfunni um kjamorkuvopnaleysi
á svæði, þar sem ekkert ríkjanna ræður
yfir kjamavopnum en voldugt kjarnorku-
veldi í næsta nágrenni notar átölulaust
fyrir gjöreyðingartæki sín? Langar ræður
um „óvinaímyndir", nauðsyn „málefna-
legrar umræðu" eða „fáfengilegheit" em
lítils virði, ef þær taka ekki mið af stað-
reyndum og því, sem raunvemlega er að
gerast.
Enn er landlægt í
umræðum Islend-
inga um öryggis-
mál, að þeim er
gjarnt að hrapa
að niðurstöðu.
Þeir eru ekki van-
ir því, að fjallað
sé um einstaka
þætti þessara
málaáfræðileg- -
um forsendum og
því velt fyrir sér,
hver sé í raun til-
gangur einstakra
vopnakerfa eða
hvað felst í
stef nuyfirlýsing-
um ríkisstjórna
eða orðum ein-
stakra stjórn-
málamanna.