Morgunblaðið - 03.10.1987, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 1987
____________________ IfeQgigíM wM
Umsjónarmaður Gísli Jónsson 407. þáttur
Kristján frá Snorrastöðum,
staddur í Borgamesi, tryggur
þessum þætti, skrifar svo:
„Heill og sæll Gísli.
Þökk sé þér fyrir alla þætti
þína um íslenskt mál í Morgun-
blaðinu.
í þættinum — æ, ég man
ekki hvenær — spurðir þú um
það hvað orðin: „Garður er
granna sættir" merktu. Þessi
orð heyrði ég þegar í blautri
bemsku, og mér skildist að
merkingin dyldist engum, því
langoftast risi ágreiningur ná-
granna útaf ágangi búíjár.
Þóttust jafnvel báðir verða fyrir
skaða. Besta ráðið til sætta
væri þá merkjagarður. Eg tala
nú ekki um, ef tún var um að
ræða. Garður sá var granna
sættir.
Ekki hefðu Steinarr í Ána-
brekku og Þorsteinn á Borg
deilt um nautabeitina á Stakks-
mýri hefðu afar þeirra, Áni og
Skallagrímur, lagt garð á
landamerkjunum. Það virðist
sem fommenn hafí gert tölu-
vert að því að hlaða garða,
jafnvel á landamerkjum. Þetta
getur því verið gamalt orða-
far...
í uppvexti mínum vandist ég
því að sagt væri að ganga á
undan með góðu eftirdæmi en
gefa gott fordæmi. Nú sýnist
mér og heyrist sem þessu sé
snúið við og gengið á undan
með góðu fordæmi en gafíð
gott eftirdæmi. Þetta fellur
mér illa. En núna nýlega var
lesið úr sjálfsævisögu Matthías-
ar Jochumssonar og hann segir:
„Heldra fólkið gaf eftirdæm-
ið.“ Þessu er mér erfítt að rísa
gegn. Hvort er réttara? Eða er
hvort tveggja jafnrétt?
Með bestu kveðju.“
Bestu þakkir færi ég bréfrit-
ara, en fátt verður um svör við
spumingum hans. í orðabók
Menningarsjóðs er fordæmi
skilgreint: „atferli sem haft er
fyrir öðrum: ganga á undan
með góðu fordæmi". í sömu
orðabók er eftirdæmi þýtt með
orðunum fordæmi og dæmi.
Ekki græddi ég meira á öðrum
orðabókum, og ekki fínn ég
þessi orð í fomum textum. Að
svo komnu ræð ég ekki betur
við þetta.
★
Þá er bréf frá áhugasömum
menntaskólanema sem ekki vill
flíka nafni sínu. Ekki er bréfíð
verra fyrir það. Ég birti það í
heild og mun síðan reyna að
gera viðfangsefnum þess ein-
hver skil. Sum þeirra em ekki
létt.
„Kæri umsjónarmaður.
Þakka þér kærlega fyrir alia
góðu þættina þína um íslenskt
mál; ég hef haft mjög gaman
af þeim mörgum hveijum á
laugardagsmorgnum. Ánnars
er ég nú bara áhugasamur
menntaskólanemi sem gaman
hefur af að pæla í móðurmálinu.
Mig langar til að leita til þín
með nokkur atriði sem vafíst
hafa fyrir mér og vonandi sérðu
þér fært að svara mér.
1) Dæmi: „Hann fer öðm
hveiju í leikfími" eða „hann fer
öðm hvom í leikfími". Hvort
er nú réttara?
Ég vil meina að betra sé að
segja „öðm hveiju" þar sem
maðurinn fer líklega oftar en
tvisvar sinnum. En það er nú
ef til vill bara tilfínning mín!
2) „Einstöku sinnum fer hún
til Reykjavíkur" eða „einstaka
sinnum fer hún til Reykjavík-
ur“. Hvort fer hér betur á að
segja?
„Stöku sinnum fer hún“ er
hægt að segja en ekki „staka
sinnum“ (fínnst mér). Því hélt
ég að „einstaka" ætti aðeins
við eintöluna, t.d. einstaka mað-
ur.
3) Svo em það orðin leikfimi
og athygli sem beygjast, eins
og allir vita, eins í öllum föllum.
En af hveiju segja þá menn
athyglisvert og Ieikfimishús?
Væri ekki betra að segja „at-
hyglivert" og „leikfímihús"?
4) Betra er að segja miklu
betra en mikið betra, ekki satt?
Ef svo er, á þá ekki líka að
segja litlu betra, einhveiju
minna og svolitlu verra í stað
lítið betra, eitthvað minna og
svolítið verra?
5) Heyrt hef ég fólk tala um
vinstra fótinn á sér og það lyft-
ir stundum vinstra fæti upp.
Er þetta rétt? Á ekki frekar að
tala um vinstri fót og er ekki
betra að lyfta vinstri fæti en
þeim vinstra?
6) Hvemig beygist kven-
mannsnafnið Iris? Á ég að segja
frá Iris eða Irisi?
7) Oft má heyra í auglýsing-
um talað um þriggja stjömu
hótel; ég hefði haldið að heldur
ætti að tala um þriggja stjama
hótel og nota þar eignarfall
fleirtölunnar. Er þetta vitleysa
hjá mér?
8) Hér kemur svo síðasta
spumingin en ef til vill sú
mesta. Síðast núna um daginn
heyrði ég umsjónarmann dag-
legs máls í útvarpinu segja:
„Mér þykja þetta vond dæmi.“
Sögnin þykir er ópersónuleg
og hélt ég að hún sijómaðist
af sagnfyllingu sagnarinnar og
réttast væri því að segja: „Mér
þykir...“ Mýmörg dæmi em
til þessú lík, t.d. er sagt: „Þetta
fínnast mér fallegar buxur.“
Blessaður segðu mér nú
hvemig í þessu liggur.
Besta kveðja. Áhugasamur
menntaskólanemi."
Athugasemdir umsjónar-
manns vegna þessa bréfs verða
að bíða næsta þáttar.
★
En Hlymrekur handan sendir
okkur kveðju sína og þar með
þessa limru sem umsjónarmað-
ur lætur fljóta með, þó í slapp-
ara lagi sé:
Ég reyni allt til að geta þér greitt,
svo að gréla þín komist í feitt,
já, allt sem ég get
þér til greiðslu ég set,
en ég get bara alls ekki neitt.
Límmiðaprent vann
firmakeppni Taflfé-
lags Selljarnarness
FIRMAKEPPNI Taflfélags Sel-
tjamamess Iauk fimmtudaginn
24. september sl. með þátttöku
85 fyrirtækja. í fyrsta sæti varð
fyrirtækið Limmiðaprent með 10
vinninga af 11.
í fínnakeppninni var teflt í 4 riðl-
um. Úrslit urðu sem hér segir:
1. Límmiðaprent, Jóhannes E.
Jónsson, 10 vinningar.
2. Landsbankinn, Jóhann Amars-
son, 9 vinningar.
3. Útvegsbankinn, Gunnar Gunn-
arsson 8V2 vinningur.
4. Litaver, Snorri Bergsson, 8V2
vinningur.
5. Natura Casa, Erlingur Þor-
steinsson, 6V2 vinningur.
Haustmót Taflfélags Seltjamar-
ness hefst þriðjudaginn 13. október
kl. 19.30. Þá verða tefldar 9 um-
ferðir eftir Monrad-kerfí. Teflt
verður á þriðjudögum kl. 19.30,
fímmtudögum kl. 19.30 og á laug-
ardögum kl. 14.00.
Borgarfj örður:
Hátí ðarguðsþj ón-
usta í Bæjarkirkju
Borgarfirði.
SUNNUDAGINN 4. október kl.
14.00 verður Hátíðarguðsþjón-
usta i Bæjarkirkju í Borgarfirði
í tilefni af 20 ára afmæli kirlg-
unnar, sem var 2. júlí sl.
Prófastur Borgfirðinga, Jón Ein-
arsson í Saurbæ á Hvalfjarðar-
strönd, predikar og sóknarprestur-
inn Agnes M. Sigurðardóttir þjónar
fyrir altari. Að guðsþjónustunni lok-
inni verða kaffiveitingar í félags-
heimilinu Brún í Bæjarsveit í boði
sóknamefndar.
í sumar hafa staðið yfír allmiklar
framkvæmdir við Bæjarkirkju. Lok-
ið hefur verið við gerð stauragirð-
ingar umhverfís kirkjugarðinn, og
verið er að byggja veglegt sáluhlið
eftir teikningu arkitektsins við
kirkjuna, Halldórs H. Jónssonar.
Lagðir hafa verið gangstígar um
kirkjugarðinn samkvæmt endur-
bættu skipulagi, og frárennslislögn
endumýjuð. Kirkjan hefur einnig
verið máluð að utan.
Er það von sóknarbama Bæjar-
sóknar, að sem flestir velunnarar
kirkjunnar sjái sér fært að mæta á
hátíðina.
Formaður soknamefndar er
Steinunn Eiríksdóttir í Langholti.
Aðrir í sóknamefnd em Símon Að-
alsteinsson, Jaðri, Sigríður Blöndal,
Stafholtsey og Jón Guðmundsson á
Hvítárbakka.
Bæjarkirkja er útkirkja frá
Hvanneyri, þar sem sóknarprestur-
inn Agnes M. Sigurðardóttir situr.
Aðrar kirkjur í Hvanneyrarpresta-
kalli em á Lundi og Fitjum í
Skorradal, auk Hvanneyrarkirkju.
Undanfarið hafa farið fram við-
gerðir á sóknarprestshúsinu Stað-
arhóli, sem er á Hvanneyri. Hefur
Agnes verið á Syðstu-Fossum í
Andakíl meðan á viðgerð stóð.
- PÞ
Leiðrétting'
í C-blaði Morgunblaðsins í gær,
þar sem rætt var við „au-pair“
stúlkur á íslandi, féll niður texti
með mynd af sænsku stúlkunni Ann
Charlotte Johannsson. Ásamt henni
á myndinni vom tvö bamanna sem
hún gætir, Amrún Qögurra ára og
Tjörvi átta ára, baeði Einarsböm.
Að auki var teikning með viðtöium
við „au-pair“ stúlkumar ranglega
merkt en hana gerði Hlynur Helga-
son. Hlutaðeigendur em beðnir
velvirðingar á þessu.
Rúllutertur
Heimllishorn
Bergljót Ingólfsdóttir
Það er ekki eins og þurfi að bíða
eftir því að halda kaffíboð til að
drífa upp eina köku. Margar kökur
henta vel sem eftirréttur og svo er
alltaf hægt að gleðja heimilisfólkið
með heimabakaðri köku, t.d. á laug-
ardagseftirmiðdegi. í Heimilishomi
hafa áður birst uppskriftir af rúllu-
tertum, en hér koma nokkrar til
viðbótar.
Súkkulaðirúlluterta
V2 bolli hveiti,
3 msk. kakó,
s/4 tsk. lyftiduft,
3 egg, aðskilin,
V4 bolli + 3 msk. sykur,
2 msk. vatn,
1 eggjahvíta,
Vs tsk. salt,
1 msk. flórsykur.
Hveiti, kakó og lyftiduft sigtað
saman. Eggjarauðumar þeyttar
með V4 bolla af sykri (settur saman
við smám saman), vatni bætt út í
ásamt þurrefnum. Fjórar eggja-
hvítur þeyttar með salti og þrem
msk. af sykri og settar varlega sam-
an við deigið. Deigið sett á smurðan
pappír eða í rúllutertumót og bakað
í vel heitum ofni í 10—12 mín.
Kökunni -rúllað -upp heitri en kæld
alveg áður en settur er á hana
þeyttur ijómi með rifnum app-
elsínuberki og litlum appelsínubit-
um. Súkkulaðikremi smurt yfir eða
bræddu súkkulaði héllt yfír ef vill,
en nægir alveg að sáldra flórsykri
yfír.
Möndlu-rúlluterta.
3 egg,
IV2 dl sykur,
100 gr möndlur,
1 msk. kartöflumjöl,
1 tsk. lyftiduft.
Fylling:
4 dl ijómi,
2 bananar,
100 gr suðusúkkulaði.
Egg og sykur þeytt vel, möndl-
umar malaðar og settar smaman
við eggjahræruna ásamt þurrefn-
um. Kakan bökuð í papplrs- eða
rúllutertumóti við 190—200°C I
10—12 mín. Kökunni hvolft á sykri
stráðan pappír og kæld. Þeyttum
ijóma jafnað yfír kökuna, banana-
sneiðum og rifnu súkkulaði jafnað
þar yfír og kökunni rúllað upp.
Skraut á kökuna getur verið þeytt-
ur ijómi, rifíð súkkulaði og rauð ber.
ís-rúlluterta
6 egg,
8 msk. sykur,
2 msk. hveiti,
1 tsk. Jyftiduft.
Súkkulaði-rúlluterta
Egg og sykur þeytt vel saman,
þurrefnunum bætt I. Deigið sett á
pappír eða I rúllutertumót, bakað
við 175°C I 10—12 mín. Kakan er
kæld en síðan smurð með aprikósu-
marmelaði, mjúkís settur yfír og
kökunni rúllað upp. Kakan sett I
fíysti og skorin I sneiðar þegar
bera á fram. Gott meðlæti með
kaffi eða sem ábætisréttur.
Rúlluterta með sultu
3 egg,
1 dl sykur,
IV2 dl hveiti,
V2 tsk. lyftiduft,
ca. 2 dl sulta.
Rúlluterta með sultu
Egg og sykur þeytt vel, þurrefn-
unura blandað saman við. Deigið
sett á smjörpappír á plötu (25x30).
Bakað I ca. 8—10 mín. við 225°C
I miðjum oftii. Sykri stráð á pappfr,
. kökunni hvolft þar á, pappírintt er
hægt að losa frá með þvi að stijúka
bursta vættan I köldu vatni yfír.
Sultunni smurt jafnt yfír og rúllað
upp. Gott að hafa kökuna innan I
smjörpappímum á meðan hún jafn-
-atJHfc..-_____________________