Morgunblaðið - 03.10.1987, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 1987
Minning:
GUNNHILDUR
GUÐMUNDSDÓTTIR
Fædd 17. ágúst 1904
Dáin 24. september 1987
í dag, laugardaginn 3. október
1987, verður Gunnhildur Guðmunds-
dóttir lögð til hinstu hvíldar frá
Landakirkju í Vestmannaejrjum.
Hún lést { sjúkrahúsinu á Selfossi
24. september.
Gunnhildur Guðmundsdóttir
fæddist árið 1904 í Grindavík, dóttir
hjónanna Guðmundar Magnússonar,
sjómanns, og Gyðríðar Sveinsdóttur
frá Bjömskoti, Vestur-Eyjafjöllum.
Gunnhildur missti snemma föður
sinn og flyst að Þorvaldseyri ellefu
ára gömul. Hún var á Þorvaldseyri
í tíu ár og kynntist þar ungum
manni, Björgvini Pálssyni, (bróður
Jóns Pálssonar frá Hlíð), sem átti
eftir að verða eiginmaður hennar.
Gunnhildur fór tuttugu og eins árs
gömul til Vestmannaeyja og giftist
þar 3. desember 1927. Hún og
Björgvin bjuggu síðan í Vestmanna-
eyjum í 46 ár. En eftir gosið 1973
fluttust þau til Hveragerðis og
bjuggu þar síðan. Við hjónin áttum
því láni að fagna að búa í Hvera-
gerði í næsta húsi við Björgvin og
Gunnhildi. Og við, eins og aðrir
ngrannar þeirra hér, eigum þeim
margt gott að gjalda. Hógvær fram-
koma þessara sæmdarhjóna ein-
kenndist alltaf af hlýleika og
hjálpsemi. Gunnhildur var glæsileg
kona. Hún kom frá Eyjafjöllum og
í fasi hennar og svip var alltaf ein-
hver andblær þessarar fögru
byggðar. Gunnhildur var ljóðelsk og
orti sjálf sér til skemmtunar og þá
jafnan undir lagi. Margar sögur voru
sagðar yfir kaffibolla. Frásagnarlist
hennar var meðfædd. Þegar hún
sagði okkur sögur af Fjallafólki og
uppvaxtarárum sínum opnaðist
óvænt nýr heimur, þar sem brauð
var bakað á steinhellu yfir opnum
eldi, fávitinn var settur í einangrun
í afhýsi og ríki bóndinn lagði gildrur
fyrir vesalinga til að ná eigum þeirra.
Lífsbaráttan var miskunnarlaus,
sultur, kuldi og allsleysi var sjálfsagt
hlutskipti hins umkomulausa ungl-
ings. En alltaf var frásögnin um
þessa grimmu veröld þeirra, sem
einskis máttu sín, krydduð kímni og
gamansögum. Og sögusviðið ein feg-
ursta sveit á fslandi með fjallið og
jökulinn í baksýn. Þessar sögur urðu
okkur minnisstæðar og ekki síður
hitt að við þessar aðstæður mótaðist
björt lífstrú þessara ungmenna, sem
fékk þau til að finna sína leið og
bijótast undan oki gamallar kúgunar
til sjálfstæðis og mannlegrar reisn-
ar. Og nú er komin önnur öld.
Stórglæsilegur hópur afkomenda
þeirra Björgvins og Gunnhildar lifir
nú í betri heimi og enn eru hinir
gullnu dagar framundan en ekki að
baki.
Gunnhildur og Björgvin eignuðust
þijú börn. Guðmundu, Þóreyju Guðr-
únu og Óskar.
Guðmunda giftist Sigurði Auð-
unssyni og þau eignuðust fimm börn,
Björghildi, Jónu, Auði, Maríu og
Petrínu. Björghildur er gift Stefáni
Jónassyni, málarameistara í Þor-
Iákshöfn. Þeirra böm eru Guðrún
Hrönn, Sigurður Freyr og Stefanía
Þöll. Jóna er gift Guðna Þór Ágústs-
syni, vélstjóra í Þorlákshöfn. Þeirra
böm em Emma Kristín, Sigríður
Guðný og Gunnar Már. Auður lést
fyrir nokkmm ámm. Hún var gift
Kára Jakobsen, sjómanni í Færeyj-
um. Þeirra böm em Guðmundur,
Sólberg og Maæbritt. María giftist
Jóni Hauki Guðlaugssyni, Gíslason-
ar, alþingismanns. Jón er skrifstofu-
stjóri hjá Orkustofnun. Þau eiga
tvær dætur, Sigurlaugu og Andreu.
Petrína giftist Jóni Reykjalín, verka-
manni í Vestmannaeyjum. Þeirra
böm em Lilja Björk og Elín Rut.
Næstelsta dóttir Gunnhildar og
Björgvins er Þórey Guðrún. Hún er
gift Olafi Pálssyni, fiskmatsmanni í
Garðabæ. Þeirra böm em Þyrí,
Björgvin, Gunnhildur, Guðrún, Ólaf-
ur Þór og Anna María. Þyrí Ólafs-
dóttir giftist Snorra Jónssyni,
rafvirkja, þau eiga fimm böm, Olaf
Þór, Jón Kristinn, Hafdísi,_ Hafþór
og Bryndísi. Björgvin Ölafsson,
verslunarmaður í Reykjavík, kvænt-
ist Ásdísi Emu Guðmundsdóttur.
Þau eiga tvær dætur, Ólöfu og
Aldísi. Áður hafði hann eignast eina
dóttur. Þóreyju Guðrúnu. Gunnhild-
ur Ólafsdóttir giftist Ragnari
Guðjónssyni, vélstjóra í Vestmanna-
eyjum. Dætur þeirra em Heiða
Guðrún og Elfa Björk. Ólafur Þór
Ólafsson er verslunarmaður í
Reykjavík. Yngst systkinanna er
Anna María Ólafsdóttir, hún stundar
nú _nám í Englandi.
Óskar Björgvinsson, Ijósmyndari
í Vestmannaeyjum, er yngstur bama
Gunnhildar og Björgvins. Óskar er
tvíkvæntur. Fyrri kona hans var
Magnea Magnúsdóttir. Þau eignuð-
ust einn son, Þráin. Seinni kona
Óskars er Dagbjört Steina Frið-
steinsdóttir. Þau eiga tvo syni, Amar
og Snorra.
Auk bamanna þriggja var systur-
sonur Gunnhildar, Bragi Ásbjöms-
son, múrarameistari, í sjö ár hjá
Björgvini og Gunnhildi.
Gunnhildur og Björgvin vom vina-
mörg. Gömlu vinimir þeirra frá
Vestmannaeyjum héldu alltaf tryggð
við þau eftir að þau vom flutt til
Hveragerðis og það var oft mann-
margt á heimili þeirra.
Það em Ijúfar minningar sem
streyma um hugann við fráfall
Gunnhildar Guðmundsdóttur. Kær
vinur er kvaddur um stund og þakk-
að fyrir þá birtu og þann yl sem hún
bar með sér inn í líf okkar. Við vin-
ir hennar hér í Hveragerði eigum
minningu um einstæða manneskju
og við emm þakklát fyrir að hafa
fenjgið að kynnast henni.
I þakklætisskyni fyrir þessa kynn-
ingu og elskulegt viðmót hennar við
okkur hjónin sendi ég henni eitt sinn
þessa vísu, og læt hana verða að
kveðjuorðum.
Orð milli vina gerir daginn góðan.
Það gleymist ei en býr í hjarta þér.
Sem lítið fræ það lifír og verður að blómi.
Og löngu seinna góðan ávöxt ber.
Eg bið guð að styrkja og blessa
mann hennar og aðra ástvini.
Gunnar Dal
í dag verður jarðsungin frá
Landakirkju í Vestmannaeyjum
Gunnhildur Guðmundsdóttir,
ömmusystir mín.
Hún fæddist 17. dag ágústmán-
aðar 1904 á Akrahóli í Grindavík,
dóttir hjónanna Gyðríðar Sveins-
dóttur (1862—1946) og Guðmundar
Magnússonar (1867—1911), sjó-
manns og síðar verkamanns.
Foreldrar Guðmundar vom Magnús
Magnússon fæddur um 1838 og
Gunnhildur Pálsdóttir, fædd um
1842. Var Guðmundur elstur bama
þeirra en þau munu hafa verið 4
að tölu.
Móðir Gunnhildar heitinnar,
Gyðríður, var komin af Jóni
Steingrímssyni prófasti, sem fyrir
löngu er þjóðkunnur af merkri ævi-
sögu sinni. Var hún dóttir Sveins
Pálmasonar (1816—1896) bónda í
Bjömskoti, hjáleigu frá Ásólfsskála
undir Eyjafjöllum, og konu hans
Gyðríður Bjamadóttur. Sveinn var
sonur Pálma Jónssonar, hvers móð-
ir var Guðný, dóttir Jóns „eld-
klerks". Systkini Gunnhildar vom:
María Kristín Ágústa, f. 1894, dó
ung af berklum, Guðmundur Max
á Rangá, f. 1898, d. 1975, Svein-
bjöm, f. 1901, d. um 1940, Petrína
f. 1908 í Reykjavík en hin í
Grindavík.
Gyðríður eignaðist dóttur, Gróu
Sesselju að nafni, áður en hún
kynntist eiginmanni sínum.
Foreldrar Gunnhildar fluttu með
bömin til Reykjavíkur 1907.
Bjuggu þau á Lindargötu 5, en það
hús mun hafa staðið á auðu lóðinni
milli hæstaréttarhússins og íþrótta-
húss Jóns Þorsteinssonar. í byijun
aldarinnar hefur mikill uppgangur
verið í atvinnulífi landsmanna og
ekki síst í höfuðborginni. Skútuöld-
in svonefnda í algleymingi en nýir
tímar í augsýn. Skútumar höfðu
gefið góðan arð, „en ekki vom þær
þó til þess fallnar að verða að al-
mennri lyftistöng undir betri
efnahag landsmanna", segir Agnar
Kl. Jónsson í riti sínu um Stjómar-
ráðið. Eigi var hafin vinna við
hafnargerð í Reykjavík fyrr en
1913, og mun það hafa verið mjög
erfið vinna að ferma og afferma
skip á þessum ámm. Að sögn
Bjöms Jónssonar, síðar ráðherra,
er lýsing aðalbryggju Reykjavíkur
heldur ólaglag: „. .. viðgerðinni...
er lokið fyrir skömmu með þeim
piýðilega árangri, að hálfklofinn er
frá og siginn austuijaðarinn á henni
(bryggjunni) að framan alllangt
uppeftir og hitt þó verra, að nú er
fullyrt, að alls ekki sé við hana lend-
andi nema í blíðviðri og sjóleysu,"
(ísafold 5. tbl. 34. árg.). Svona var
ástand hafnarinnar árið sem Guð-
mundur fluttist til Reykjavíkur.
Margir hafa lýst hafnarvinnunni
og eitt er víst að allt það strit við
kolaburð, saltburð, útskipun á fiski
ar í Vatnsdal í þann sama reit.
Sextugur gaf hann sveit sinni land-
spildu úr Hofslandi til skógræktar
er nú prýðir dalinn ásamt öðmm
skógarlundum á Hofi og víðar í
Vatnsdal. Er skógurinn á Hofí lif-
andi minnisvarði um Ágúst. Hann
tók mikinn þátt í allri umsýslu sveit-
armála í Vatnsdal og bera sveit-
arbækur hreppsins þess ljósan vott.
Máll héraðsins lét hann einnig til sín
taka, s.s. samvinnumál þar sem hann
sat alllengi I stjóm o.fl. Að jafnaði
lét hann stjómmál til sín taka, sem
faðir hans, en var mikið fijálslynd-
ÁgústB. Jónsson
á Hofi - Minning
Fæddur 9. júní 1892
Dáinn 28. september 1987
Ágúst var fæddur á Gilsstöðum í
Vatnsdal 9. júní 1892, en dó þann
28. þ.m. að Héraðshælinu á Blöndu-
ósi.
Foreldrar Ágústs vom þau Val-
gerður Einarsdóttir skálds Andrés-
sonar í Bólu í Blönduhlíð og Jón
Jónsson Jóelssonar í Saurbæ í
Vatnsdal. Standa ættir Ágústs djúp-
um rótum um Húnavatnsþing og
Skagafjörð þótt ekki verði rakið hér
frekar.
Ágúst Böðvar var einkabam for-
eldra sinna, sem hófu búskap á hluta
Gilsstaða vorið 1891, en fluttu þaðan
vorið 1896 að Hofí í Vatnsdal. Þau
Jón og Valgerður bjuggu á hluta
Hofs fyrstu árin, en vorið 1901
fengu þau alla jörðina til ábúðar,
en eignuðust hana alla síðar og
bjuggu þar æ síðan meðan kraftar
entust. Bæði vom þau Jón og Val-
gerður sterkir persónuleikar, mótuð
af harðri lífsbaráttu fólks á síðustu
áratugum 19. aldarinnar. Fóm þau
vel með efni og búnaðist eftir því.
Varð Hofsheimilið fljótt eitt af mátt-
arstólpum vatnsdælsks samfélags á
þesjum árum. Skipaði Jón á Hofí
sér fljótlega í fomstusveit Vatns-
dælinga, sat í hreppsnefnd, þar sem
hann þótti nokkuð íhaldssamur, en
mest lét hann til sín taka fjallskila-
mál upprekstrarfélagsins, þar sem
hann hélt mjög um stjómvölinn um
nieira en hálfrar aldar skeið. Hann
hafði mjög ákveðnar skoðanir í
pólitík, var mikill spilamaður og
veitti gestum sínum brennivín á
góðri stund. Hafði hann mjög í heiðri
siði góðbænda um veitingar, en hafði
þó hóf á, svo að til gleðiauka var.
Varð Hofsheimilið á ámm þeirra
Jóns og Valgerðar mjög samkomu-
staður Vatnsdælinga þar sem fólk,
bæði eldra og yngra, naut lífsins og
gerði sér dagamun.
í þessu umhverfí ólst Ágúst upp.
Sem ungur maður var hann mjög
hlutgengur og mótandi í félags- og
skemmtanalífí sveitar sinnar og
sýs]u.
Ágúst fór á bændaskólann á Hól-
um í Hjaltadal haustið 1911 og var
þar í tvo vetur. Varð námið á Hólum
honum mikil hvatning að taka til
hendi á þeim sviðum, sem honum
vom í blóð borin, en þau rúmuðust
öll innan bóndastarfsins, þótt fjöl-
mörg yrðu. Hefir sá er þetta ritar
pft ságt a6 Ágúst á Hofi væri §öl-
hæfastur samtfðarmanna í Vatnsdal.
Munu ýmsir listrænir hæfíleikar
hans hafa verið mnnir í eðli hans
frá móðurfeðrum sem margir höfðu
þá í ríkum mæli. Ágúst var þó ekki
skáldmæltur svo vitað væri eða
söngmaður, en fegurðarskyn hafði
hann fjölhæft og tilfinningu fyrir
hinni lifandi náttúm og fólkinu, sem
hann umgekkst. Reyndist þessi eig-
inleiki Ágústs honum sjálfum og
mörgum öðmm sístreymandi við-
fangsefni og gleðigjafi lengst af. Fór
hann ekki dult með þessa hneigð
sína. Hann talaði um gróður jarðar-
innar, fuglana, fénaðinn og fólkið í
kring um sig af miklu innsæi og
þekkingu o'g tregaði það fyrst og
fremst er hann fékk þess lítið og
síðast ekki notið undir lok æviskeiðs-
ins vegna sjóndepm og þverrandi
krafta.
Ágúst naut lystisemda lífsins í
ríkari mæli en allur þorri bænda.
Kom þar margt til. Hann var eftir-
læti vel stæðra foreldra í einni af
góðsveitum landsins, einmitt á því
tímabili í lífí þjóðarinnar er bænda-
stéttin var að opnast sýn til nýrra
framfara, en stóð þó föstum fótum
í traustum hefðum frá fyrri tíð.
Heimilin vom mannmörg og mikið
félagslíf ungs fólks heima í Vatns-
dal. Hann naut menntunar sem gaf
honum góða undirstöðu undir lífs-
starfið og glæddi eðlisborið víðsýni
hans. Hann varð ræktunarmaður,
bæði á gróður og búfé. Ekki aðeins
til arðs heldur líka til yndis. Nýkom-
inn úr Hólaskóla tók hann að rækta
kartöflur heima á Hofi og árið 1915
setti hann niður fyrstu trjáplontum-
o.fl. o.fl. hefur ábyggilega gert út
af við margan alþýðumanninn á
mettíma. Vinnutíminn hlýtur að
hafa verið bæði langur og strang-
ur, aðstæður fyrir neðan allar hellur
og engin tæki fyrir hendi að létta
fólki vinnuna. Eftir 4 ára búsetu í
höfuðstaðnum fellur Guðmundur
frá, sjálfsagt útslitinn um aldur
fram. Hann hafði framfleytt fjöl-
skyldu sinni þessi síðustu ár sín af
þrældómnum við höfnina.
Heldur hafa áttir verið óvissar
hjá ekkjunni með bamahópinn,
Gunnhildur 7 ára gömul. Þegar
neyðin er stærst er hjálpin næst.
Ættfólk og vinir austur í sveitum
munu hafa leyst sem best úr, eftir
því sem aðstæður og efni hafa
leyft. Eyjafjöllin fögur og gróðurrík
með „silfurbláan Eyjaijallatind"
eins og skáldið komst að orði, urðu
heimkynni Gunnhildar. Þaðan er
Björgvin Pálsson sem Gunnhildi
hefur verið traustur lífsförunautur
í jrfir 60 ár. Snemma fluttu þau til
Vestmannaeyja þar sem Björgvin
starfaði við verkstjóm í áraraðir. í
Eyjum undu þau sér vel, bömin og
síðar bamabömin uxu þar skjótt
úr grasi.
Það urðu mikil tíðindi er fréttist
um eldgos svo að segja við bæjar-
djrr Vestmanneyinga aðfaranótt 23.
janúar 1973. Þau Björgvin og
Gunnhildur urðu sem aðrir að leita
undan þessum hrikalegu náttúru-
hamfömm. Það hljóta að hafa verið
þeim erfið spor að slíta sig upp frá
þeim stað sem þeim hafði lengi
verið kær. í annað sinn settu þau
saman heimili í Hveragerði, sem
ætíð stóð vegmóðum ættingja opið.
Ómæld birta og ilur stafaði þaðan
langt, langt, yfír fjöll og heiðar.
Hjartagæskan og kærleikurinn
ásamt regluseminni og látlausri
lífsstefnu var hvarvetna í fyrirrúmi.
Gunnhildi var ýmislegt til lista
lagt. Hún setti saman vísur við hin
ólíklegustu tækifæri. Má rétt
ímjmda sér hversu oft léttist fólki
brún og brá, þegar Gunnhildur fór
með vísumar sínar.
— „nú er skarð fyrir skildi,
nú er svanurinn nár á tjöm“.
Það em góðar minningar tengdar
Gunnhildi Guðmundsdóttur.
Björgvini, bömunum og bama-
bömunum sem og öllum vanda-
mönnum er vottuð innilegust
samúð.
Með þeirri einlægu ósk að góðar
minningar um góða konu megi
draga sem mest úr támm og trega.
Guðjón Jensson,
Mosfellssveit.
ari í þeim efnum. Sóttist Ágúst
aldrei til metorða á hinu pólitíska
sviði, en skemmti sér oft við „að
setja málin á svið“ eins og hann
orðaði það. í öllum þessu stillti Ágúst
hörpu sína og lét hana hljóma á
ýmsan hátt. Líkaði _ mönnum það
stundum misvel en Ágúst skemmti
sér og mörgum öðmm með orðaleikj-
um sínum.
Líklega má telja að Ágúst á Hofi
sé sá bóndi landsins, sem kynntist
stærstum hópi bændafólks á því ára-
tuga skeiði, sem hann ferðaðist um
landið þvert og endilangt á svoköll-
uðum mæðiveikisámm. Undmna-
rvert er að ólærðum bónda skyldi
vera trúað fyrir því af þekktum
læknum að vera trúnaðarmaður hins
opinbera um að dæma um útbreiðslu
sauðfjársjúkdómanna. Ungur að
ámm tileinkaði Ágúst sér dýralækn-
ingar, sem leikmaður, og varð um
árabil hjálparhella sveitunga sinna í
því efni. Af ferðalögum sínum varð
Ágúst landskunnur og mörgum eft-
irminnilegur. Allt til þessa dags spyr
eldra fólk víðs vegar að eftir Ágústi
á Hofi. Af ferðalögum varð hann
mjög fróður um menn og málefni.
Nýttist þá vel sá hæfileiki hans að
skoða viðbrögð viðmælanda og hafði
hann af því mikla ánægju.
Einn var sá þáttur í skaphöfn
Ágústs á Hofi, sem var öðmm flest-
um stærri, en það var hversu hann
unni alla tíð heiða- og afréttarlönd-
um sveitar sinnar og öllum þeim
störfum, sem notum þeirra em
tengd. Hann fór ungur að ámm í
göngur með föður sínum. Tók síðar
við gangnastjóm og gangnastjóri
4-