Morgunblaðið - 03.10.1987, Blaðsíða 42

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. OKTÓBER 1987
Stjórnmál í Evrópu:
Hveqar eru orsakir hinna
nýju hægriflokka álfunnar?
> ____________________
Ahrifa Le Pen og hans nóta væru minni ef Evrópa lærði af Bandaríkjunum
Jean-Marie Le Pen, leiðtogi Þjóðernisfylkingarinnar i Frakkl-
andi. Fylgi hans og áhrif kunna að minnka á næstu árum.
um.
STUÐNINGUR við flokka yst á
hægri kanti stjórnmála fer nú
sívaxandi í Evrópu. Þetta hefur
reyndar gerst oftar en einu
sinni áður, þ.e.a.s. frá því að
gengið var frá svartstökkum
árið 1945. Fylgisaukning sem
þessi mun vafalítið eiga sér stað
enn á ný þegar aðstæður verða
heppilega slæmar eina ferðina
enn. En hversu mikil ástæða
er til þess að fyllast ógn og
skelfingu nú?
Þessir hægriöfgamenn eru ekki
bara söfnuður nýnazista og
draumlyndra sérvitringa, sem
vilja endurreisa löngu gleymd
konungsríki. Stefnan einkennist
helst af almennu lýðskrumi og
andúð á útlendingum. Ef eitthvað
er að marka skoðanakannanir
myndu um 10-15% franskra kjós-
enda helst vilja að Jean-Marie Le
Pen, leiðtogi Þjóðemisfylkingar-
innar, yrði næsti forseti fjórða
lýðveldisins. Samsvarandi hægri-
sveiflu hefur að undanfömu gætt
í nýlegum kosningaúrslitum í
Vestur-Þýskalandi, Noregi og
Danmörku. Enginn þessara
flokka virðist reyndar eiga nokkra
möguleika á að komast til valda
einn og óstuddur, en — líkt og
hávaðasamir dráttarbátar — geta
þeir dregið stærri fley langt af
réttri leið.
Kvartanir þessara hægriflokka
hafa að mestu leyti verið hinar
sömu um gervalla Evrópu. Landið
— hvert sem það nú annars er —
er stoppfullt af útlendingum og á
(þess vegna) á hættu að glata
siðferðislegum gmnni sínum. Þá
hafa langskólagengin viðrinin,
sem stjóma landinu og fjölmiðlun-
um, engan skilning á vandamálum
litla mannsins. Lausnin á þessu
telja hægriflokkamir að liggi í
harðfylgnum leiðtoga, sem geti
endurreist sjálfsvirðingu þjóðar-
innar^
Jafnvafasamur og þessi mál-
staður nú er, er vandalaust að
skilja hversvegna fólk laðast að
honum. Vonsviknir kjósendur af
vinstri vængnum sjá þama svar
við efnahagserfíðleikum og at-
vinnuleysi, sem vinstri flokkamir
hafa ekki getað leyst. Hægrimenn
fullir ættjarðarástar flykkjast líka
lags við þessa flokka, sérstaklega
miðstéttarfólk, en foreldar þeirra
mundu þá daga þegar landið var
í fremstu röð og þeir í fylkingar-
brjósti þess. Sérstaklega er þessu
fólki illa við þá hnignun Evrópu,
sem sagan hefur átt í för með sér
og það óttast þær þjóðfélags-
breytingar, sem sigla í kjölfar
hinna opnu hagkerfa Vesturlanda.
Hin íhaldsama markaðshyggja
nútímans hefur enn ekki dugað
til þess að fullnægja óskum þeirra
um stöðugleika fjölskyldunnar og
lygna þjóðfélagsskipan.
Enda þótt ástæður þessara vin-
sælda hinna nýju hægriflokka séu
augljósar er ekki hægt að líta hjá
þeirri rökleysu sem þeir vilja neyta
til þess að lagfæra það sem þeim
finnst miður fara. í guðspjalli
þeirra felst of mikið vægðarleysi,
kynþáttahatur og í raun hvers-
konar innibyrgð óánægja. Þetta
þýðir ekki að þaga beri niður í
þeim. Vestur-þýsk stjómvöld, sem
hafa völd til þess að banna öfga-
hópa, hafa notfært sér þann rétt
mjög hóflega. Það em kjósendur
sem verða að hafna þessum flokk-
Það ætti heldur ekki að reyna
að friðþægja þessa hægriflokka,
nema hugsanlega í einstaka til-
fellum, sem eru auðfyrirgefanleg
og geta stundum gert pólítísk
kraftaverk. Svisslendingar
hleyptu til að mynda öllu lofti úr
hreyfíngu þeirri, sem hvað harð-
ast barðist gegn útlendingum,
með því að setja málamyndareglur
um hámarksfjölda erlendra verka-
manna. Allt umfram það er
uppgjöf. Forsætisráðherra
Frakka, Jacques Chirac, gerði rétt
í því að fresta breytingu á þar-
lendri þjóðemislöggjöf þar til að
forsetakosningamar em afstaðn-
ar. Evrópubúar þurfa að sam-
tvinna innflytjendur sína í
þjóðartaug sína. Bandaríkja-
mönnum hefur tekist að snúa
þetta reipi af mikilli list, en Evr-
ópubúar hafa verið klaufskari við
það. Þeir ættu hins vegar að veita
athygli þeirri auðlegð og lífsþrótti,
sem einlæg gestrisni og hleypidó-
maleysi hefur fært Bandaríkjun-
um.
Meðan kaðalfléttaramir læra
iðn sína geta Evrópubúar þó an-
dað rólega því að í flestum löndum
álfunnar em hindranir og höft,
sem halda þessum nýju flokkum
í hæfílegum skefjum. Kosninga-
fyrirkomulag Vestur-Evrópu er
þess eðlis að smáflokkamir gjalda
yfírleitt smæðar sinnar. Þjóðem-
isfylkingin á Bretlandi hefur
aldrei komið manni á þing. í
Frakklandi er nú fyrirhugað að
koma á einmenningskjördæmum
í stað hlutfallskosningar og er þá
hætt við að þingflokkur Le Pen
verði býsna fámennur eftir næstu
þingkosningar. Þjóðemisrembing-
ur ætti einnig að minnka í réttu
hlutfalli við aukin ferðalög Evr-
ópubúa til nágrannaríkja sinna,
bæði til þess að vinna og leika
sér. Umfram allt em það þó minn-
ingar um liðna tíma, sem tak-
marka vöxt þessara flokka. Þeir
njóta lítils fylgis á Spáni, Portúg-
al og Grikklandi, þar sem einræð-
isstjómir vom við völd á síðasta
áratug. Fyrst og fremst er það
þó minningin um Hitler, sem enn
er efst í huga fólks — jafnvel
þeirra, sem fæddust löngu eftir
1945. Þar til þær minningar dofna
er lítil ástæða til þess að fyllast
ógn og skelfíngu.
Grein þessi birtist sem leiðari i
breska tímaritinu The Econom■
ist.
Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn:
Norðurlöndin styðja áform um
sérstök lán til þróunarlanda
í RÆÐU, sem Jón Sigurðsson
viðskiptaráðherra flutti fyrir
hönd Norðurlanda á ársfundi
Alþjóða gjaldeyrissjóðsins og Al-
þjóðabankans, kemur fram að
Norðurlöndin styðja aðgerðir
sjóðsins sem miða að því að út-
vega fé til sérstakra lána til
þeirra þróunarlanda sem verst
eru stödd. Þetta eru aðallega ríki
í Afríku, sunnan Saharaeyði-
merkurinnar, en þar hafa þjóðar-
tekjur á mann dregist saman
árlega síðustu sjö ár.
Jón Sigurðsson flutti ræðuna á
fundinum fyrir hönd Norðurland-
anna fímm og fjallaði hún aðallega
um málefni Alþjóða gjaldeyrissjóðs-
ins. Jón sagði í samtali við Morgun-
blaðið að aðalatriðin í ræðunni
hefðu verið þijú. í fyrsta lagi var
bent á að þrátt fyrir óróleika í gengi
helstu gjaldmiðla hafi orðið vatna-
skil eftir samkomulag fjármálaráð-
herra fímm helstu iðnríkja heims
1985 en þetta samkomulag hefði
haft mikil áhrif á þróun gengis
helstu gjaldmiðla. Frá þeim tíma
hefði gengi dollars lækkað stöðugt
og skipulega en þessi breyting var
forsenda þess að takast mætti að
draga úr misvægi í viðskiptum milli
landanna.
I ræðunni segir að þetta sam-
komulag og samkomulag sem gert
var á þessu ári, kennt við Louvres
þar sem helstu framámenn þessara
landa hittust, hafí sýnt að unnt er
að koma fram verulegum breyting-
um á stöðu gjaldmiðla án röskunar
undir núverandi kerfí. Vandamálin
liggi fyrst og fremst í misvægi milli
fjármálastefnunnar í einstökum
löndum sem sé undirrót vandans
og undirrót óstöðugleikans í gengis-
málum. Þessvegna væri mikilvæg-
asta skrefíð í átt að bestu jafnvægi
í heimsbúskapnum að samræma
stefnuna í Bandaríkjunum, Japan
og Vestur-Þýskalandi. Því væri
ánægjulegt að sömu daga og árs-
fundurinn stóð, staðfesti Banda-
ríkjaforseti löggjöf sem miðar að
því að draga úr halla á ríkisfjármál-
um á nokkrum næstu árum. Einnig
hefði komið fram frá Vestur-Þjóð-
veijum og Japönum að þeir hyggist
örva hagvöxt með fjármálaaðgerð-
um, bæði lækkun skatta og aukn-
ingu útgjalda. Þetta væri vitnis-
burður um að efnahagssamstarfi
miði í rétta átt og þar væri hlut-
verk sjóðsins mikilvægt að safna
skipulega upplýsingum um þróun
helstu gjaldmiðla.
í öðru lagi fjallaði ræðan um
efnahagsmál í þróunarríkjum.
Síðustu sjö ár hafa verið ákaflega
mögur fyrir þróunarríkin sunnan
við Sahara í Afríku þar sem lands-
framleiðsla á mann hefur fallið
árlega í sjö ár. Framkvæmdastjóri
Alþjóða gjaldeyrissjóðsins hefur
haft frumkvæði um að stofna sér-
stakan lánaflokk til að leysa þessi
aðlögunarvandamál til langs tíma.
I ræðunni kom fram að Norðurlönd-
in styðja þetta áform en benda
jafnrframt á að slík lán leysi ekki
vandann til frambúðar heldur hljóti
lausnin að byggjasst á að þróun-
arríkin sjálf bæti sína hagstjóm og
örvi útflutningsframleiðslu og vöru-
viðskipti við önnur lönd til þess að
ná varanlegum tökum á sínum efna-
hag.
I þriðja lagi sagði Jón að í ræð-
unni hefðu verið ábendingar um að
sjóðurinn þurfí nú að hverfa frá
þröngum athugunum á hlutverki
sérstakra dráttarréttinda sem
gjaldmiðils og beina athyglinni að
almennri þróun á varasjóðseignum
aðildarríkjanna í heildaryfirsýn
frekar en einblína á þessa nýju
pappírsgullpeninga sem hingað til
hafa ekki reynst sérlega mikilvægir
þótt bundnar hafí verið vonir við
það kerfí sem úrlausn í greiðslu-
vandamálum veraldar.
Jón sagði að helstu umræðuefnin
á ársfundinum hefðu verið þijú. Það
fyrsta var aðgerðir til að aðstoða
fátækustu löndin sem eiga í miklum
erfíðleikum vegna skulda. í öðru
lagi var rætt um efnahagsráðstaf-
anir til þess að bæta stöðu skuldugu
ríkjanna í hópi þróunarríkjanna sem
hafa miðlungi háartekjur, ekki síst
landa í Suður Ameríku sem aftur
eru að lenda í skuldakreppu.í þriðja
lagi var síðan rætt um hlutverk og
skipulag Alþjóða gjqldeyrsisjóðsins
og Alþjóðabankans og getu þeirra
til að leggja framförum lið.
Jón sagði það helst áberandi á
ársfundinum að samstaða um gildi
þessara alþjóðastofnana á fjármála-
sviðinu, þe. gjaldeyrissjóðsins og
bankans, væri nú miklu meiri en
áður og Bandaríkin væru nú mun
jákvæðari en áður í garð þessa
starfs. Bandaríkjamenn viður-
kenndu nú frekar sínar alþjóðlegu
skyldur og gerðu sér betur grein
fyrir alþjólegum áhrifum þess sem
gerist í þeirra efnahagsmálum en
var í upphafí stjómartíma Ronald
Reagans Bandaríkjaforseta. Þá
virtist Bandaríkjastjóm einnig vera
að sveigja sína fjármálastefnu í þá
átt að draga út hallanum í ríkis-
búskapnum sem væri nauðsynlegt
fyrir jafnvægi í efnahagsmálaum
heimsins og einnig til að koma í
veg fyrir óhóflega vemdarstefnu í
Bandaríkjunum eða fall Bandaríkja-
dollars.
Bolungarvík:
Guðmundur
Krístjánsson
jarðsettur í dag
Bolungarvik.
ÚTFÖR Guðmundar Kristjáns-
sonar bæjarstjóra verður gerð
frá Hólskirkju í Bolungarvík i
dag, laugardaginn 3. október.
Athöfnin, sem verður á vegum
Bolungarvíkurkaupstaðar, hefst
klukkan 14.
Vegna fyrirsjáanlegs fjölmennis
verða settir upp hátalarar í fundar-
sal bæjarstjómar í Ráðhúsinu þar
sem hægt verður að hlýða á athöfn-
ina.
Gunnar