Morgunblaðið - 04.11.1987, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 4. NÓVEMBER 1987
Beit eyra af
mótherja
og fékk
fangelsisdóm
Wellington, Reuter.
Nýsjálenzki rúgbíleikarinn
Latu Váno, var dæmdur í sex
mánaða fangelsi í gær fyrir að
bíta eyra af mótherja sínum.
Atvikið átti sér stað þegar leik-
menn hrúguðust og hnoðuðust
umhverfis knöttinn. Váno hafði
stuttu áður orðið fyrir því að við-
bein hafði brotnað og brást því
ókvæða við er annar leikmaður
hnoðaðist á öxl hans.
Hann lét eins og „mannskæður
bjöm“ sagði lögmaður Váno við
réttarhöld í gær. Hann hefði ekki
ætlað að bíta eyra af mótheijanum
en „það hefði með einhveijum hætti
lent í munninum á honum og rifnað
af í hnoðinu," sagði lögmaðurinn.
„Það er ekki reglum samkvæmt
að bíta eyra af mótheija sínum og
heldur ekki í samræmi við leik-
hefðir," sagði John Cadenhead,
dómari, er hann gerði grein fyrir
úrskurði sínum og dæmdi Váno til
fangelsisvistar.
Uffe Ellemann Jensen.
Danmörk:
Uffe Elle-
mann Jensen
gagnrýnir
Pólverja
Kaupmannahöfn. Frá Nils Jörgen Bruun,
fréttaritara Morgunblaðsins.
UFFE EUemann Jensen, ut-
anríkisráðherra Danmerkur,
sem er í opinberri heimsókn í
PóUandi, hefur gagnrýnt pólsk
stjórnvöíd harðlega fyrir að
virða ekki alþjóðlega samninga
í meðferð sinni á máli Dananna
tveggja, sem dæmdir voru fyrir
njósnir þar í landi. Þeir voru
nýlega látnir lausir, eftir að
dönsk stjórnvöld höfðu greitt
Pólveijum 500.000 dollara i
lausnarfé.
Á fundi með hinum pólska
starfsbróður sínum, Marian Orzec-
howski, sagði Uffe Ellemann
Jensen, að njósnamálið hefði spillt
sambandi Póllands og Danmerkur.
Danski utanríkisráðherrann gagn-
rýndi harðlega, að allt of mikill
dráttur hefði orðið á, að Danimir
kæmu fyrir dómara, að þeir væru
upplýstir um réttindi sín og dansk-
ir sendiráðsmenn hefðu fengið að
vitja þeirra í fangelsinu. Ellemann
Jensen sagði, að meðhöndlun Pól-
veija væri brot á Vínarsamkomu-
laginu um stjómmálatengsl og
samningi Sameinuðu þjóðanna um
borgaraleg og stjómmálaleg rétt-
indi.
Ellemann Jensen sagði þó eftir
fundinn með pólska utanríkisráð-
herranum, að gagnrýni sinni væri
fyrst og fremst ætlað að hreinsa
andrúmsloftið og hann liti svo á,
að tengsl landanna væri nú komin
í eðlilegt horf.
Reuter
FuUtrúar S miðstjórn sovéska kommúnistaflokksins og æðstaráði Sovétríkjanna hlýða á ræðu Gorbachevs Sovétleiðtoga í tUefni af 70 ára
afmæU byltingar kommúnista í Rússlandi. Innfellda myndin sýnir Gorbachev flytja hátíðarræðuna sem tók þijár klukkstundir.
Viðbrögð við hátíðarræðu Gorbachevs:
„Glasnost“-stefnumii augljós-
lega settar þröngar skorður
Moskvu, New York, Peking, Reuter.
BANDARÍSKA stórblaðið The New York Times sagði í forystugrein
í gær að ræða Mikhails S. Gorbachev Sovétleiðtoga er hann flutti á
mánudag í tilefni 70 ára afmælis byltingar kommúnista í Rússlandi
hefði haft að geyma mikilvæg skilaboð til ríkja hins fijálsa heims.
Glögglega hefðu komið fram þær skorður sem „glasnost“-stefnu
Sovétleiðtogans væru settar í Sovétríkjunum. Sovétborgar, sem
fréttamaður Reuters-fréttastofunar ræddi við í Moskvu, lýstu hrifn-
ingu sinni yfir ræðunni en sovéskir menntamenn létu í ljós vonbrigði
sín sökum þess að Gorbachev hefði ekki gert ógnarstjóm Stalíns
viðhlítandi skil.
Ræða Gorbachevs var þriggja
klukkustunda löng og gagmýndi
hann einkum Jósef Stalín fyrir að
hafa leitt hörmungar yfir þjóð sína.
Sagði Gorbachev „þúsundir sak-
lausra manna" hafa týnt lífí á
þessum tíma en lét þess ekki getið
að margir þeirra voru teknir af lífí
eftir Moskvuréttarhöldin alræmdu.
„Gorbachev býr yfir nægilegu
sjálfsöryggi til að beina orðum
sínum til þjóðarinnar en hann gerir
sér jafnframt grein fyrir að hann
þarf að auðsýna varfæmi sökum
að stuðningur við stefnu hans er
ekki afdráttarlaus," sagði í forystu-
grein The New York Times. Sagði
ennfremur í grein blaðsins að vest-
ræn ríki ættu ekki að ala með sér
ranghugmyndir og falskar vonir um
umbótastefnu Sovétleiðtogans.
„Gorbachev er bundinn af sögu
þjóðar sinnar, menningu hennar og
því valdakerfí sem komið hefur ver-
ið á. Þessu gleymir hann aldrei
sökum þess að hann er raunsæis-
maður. Hið sama ættu vestræn ríki
að gera.“.
I ræðu sinni á mánudag fjallaði
Gorbachev um stjómarhætti Jósefs
Stalín, fyrrum leiðtoga Sovétríkj-
anna, og ganrýndi hann fyrir að
hafa gert sig sekan um „mörg af-
drifarík" mistök sem_ hefðu kostað
miklar hörmungar. Á hinn bóginn
lofaði hann Stalín fyrir að hafa
komið á samyrkjubúskap, sem
sagnfræðingar eru sammála um að
hafi kostað milljónir manna lífið.
Sovéskir menntamenn höfðu vænst
þess að Gorbachev gengi mun
lengra í ræðu sinni og fordæmdi
með öllu ógnarstjóm Stalíns. Lýstu
þeir yfir vonbrigðum sínum sökum
þessa og sögðu hófstillingu Gorbac-
hevs sýna að hann þyrfti gera bæði
umbótasinnum og harðlínumönnum
innan sovéska valdakerfísins til
hæfis. „Sú staðreynd að menn
gerðu sér ákveðnar vonir sýnir ljós-
lega hvaða árangri Gorbachev hefur
náð með „glasnost“-stefnunni. Von-
brigðin sýna hins vegar hversu
mikið starf hann á fyrir höndum,"
sagði í forystugrein The New York
Times.
Sovétborgar sem fréttamaður
Reuíers-fréttastofunnar ræddi við
á fömum vegi í Moskvu voru al-
mennt þeirrar skoðunar að Gorbac-
hev hefði sagt sannleikann í ræðu
sinni. Fréttamanninum þótti yngra
fólkið hins vegar vita lítið um
Stalíns-tímann. „Einhveijir biðu
bana, ég veit ekki hversu margir,"
sagði Sasha, sem er 24 ára gömul
og stundar háskólanám. Hins vegar
þótti henni ræða Gorbachevs hafa
verið hlutlaus og taldi það lofsvert.
Öldruð kona sagði Gorbachev á hinn
bóginn hafa rætt Stalínstímann af
fullnægjandi hreinskilni. „Við vitum
öll hvað gerðist. Við höfum rætt
um þetta tímabil fram og til baka
og við erum þreytt á að tala um
það,“ sagði hún. Þrátt fyrir „glasn-
ost“ eru Sovétborgarar tregir til að
lýsa skoðunum sínum við erlenda
blaðamenn á opinbemm vettvangi
og þótti fréttamanni Reuters-
fréttastofunnar viðmælendur sínir
sýna óvenjulega hreinskilni.
Menntamenn lýstu yfir vonbrigð-
um sínum þegar fréttamaðurinn
ræddi við þá á heimilum þeirra.
„Ræðan var mótsagnakennd og í
henni var aðeins að finna takmark-
aðar upplýsingar fyrir yngri kyn-
slóðina," sagði opinber starfsmað-
ur, sem krafðist nafnleyndar. Sagði
sá hinn sami að byltingarafmælið
hefði ef til vill ekki verið heppilegur
vettvangur til að flytja umdeilan-
lega ræðu en bætti við að Gorbac-
hev hefði getað flutt sérstaka ræðu
um Stalínstímann og annað það sem
úrskeiðis hefði farið í Sovétríkjun-
um. Þetta hefði hann ekki gert og
því hefði ræðan valdið vonbrigðum.
Kínverskir fjölmiðlar birtu hluta
af ræðu Gorbachevs og þótti það
tíðindum sæta þar eð gagnrýni á
Stalín hefur verið litin alvarlegum
augum í Kína. Þvert á móti hafa
iðulega verið settar upp flennistórar
myndir af Stalín þegar hátíð er í
bæ og þykir þetta gefa til kynna
að kínverskir hugmyndafræðingar
séu að endurskoða sögulegt hlut-
verk Stalíns í framþróun kommún-
ismans.
Vestrænir Sovétsérfræðingar eru
almennt sammála um að ræða
Gorbachevs hafi hvorki verið mikil-
væg né merkileg. Hafa margir bent
á að Nikita Khruschev hafi á sínum
tíma gagnrýnt Stalín fyrir „pólitísk
mistök" líkt og Gorbachev gerði.
Almennt er litið svo á ummæli
Gorbachevs sýni glögglega að deilt
sé um „glasnost“-stefnuna innan
Kremlarmúra.
Finnland:
Klofmngur ímmn Græn-
ingj ahr eyfingarinnar
Helsinki, frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunblaðsins.
Græningjahreyfingin í Finnlandi er að klofna vegna togstreitu
milli forráðamanna hreyfingarinnar. Deila þeir um hvort græningj-
ar eigi að fjalla um félagsleg vandamál meðan lítið sem ekkert
gerist á sviði umhverfisverndar. Græningjar hlutu góðar undirtektir
í þingkosningunum í vor og eru nú með fjóra þingmenn á finnska
þjóðþinginu. Hreyfingin er þó ekki formlega skipulögð sem flokkur.
Nú hafa harðlínu-umhverfis-
vemdarsinnar innan hreyfingarinn-
ar undir forystu Eero Paloheimo
þingmanns hafið undirbúning að
stofnun formlegs flokks í því skyni
að koma betra skipulagi á starf
græningja. Paloheima er doktor í
verkfræði og misþokkaður meðal
giæningja. Meirihluti græningj-
anna vill halda áfram að vinna án
íormlegs skipulags, að minnsta
kosti þangað til seinna í vetur, og
þeir hafa stundum notað heiti eins
og „umhverfisfasistar" um Palo-
heimo og félaga hans.
Paloheimo og samstarfsmenn
hans í „Samtökum fyrir lífsvemd"
hafa undanfarið hvatt græningja
til að stofna flokk en án árangurs.
Þeirra meginhugmynd er, að nú
þurfi að ná talsverðum árangri í
umhverfismálum sem fyrst, en eyða
ekki tímanum í að fjalla um alls
konar félagsleg vandamál. Meiri-
hluti græningjanna hefur hinsvegar
lagt áherslu á að starfa sem gras-
rótarsamtök, þar sem einstakling-
urinn, vandamál hans og félagsleg
ábyrgð, sitja í fyrirrúmi.
Formleg ákvörðun um stefnu
hreyfingarinnar verður tekin á
græningjaþingi í janúar. Þá verður
einnig ákveðið hvort græningjar
ætla að gerast stjómmálaflokkur.
Það þarf 5.000 undirskriftir til þess
að geta skráð stjómmálaflokk sam-
kvæmt finnskum iögum. Paloheimo
og félagar hyggjast hinsvegar heíja
söfnun sem fyrst og hafa þegar
skráð nafnið „Græni flokkurinn"
hjá dómsmálaráðuneytinu.
Formaður græningjasamtak-
anna, Heidi Hautala, lét í ljós þá
skoðun í síðustu viku, að nafnasöfn-
un Paloheimo-hópsins væri bara til
þess að hræða forystu samtakanna