Morgunblaðið - 17.12.1987, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 17. DESEMBER 1987
35
Skýrsla utanríkisráðherra um byggingu Flugstöðvar Leifs Eirikssonar:
Aætlanir byggingarnefndar gáfu glögga
og raunsæja mynd af byggingarkostnaði
Morj?unblaðið/01.K.M
Þorvaldur Garðar Kristjánsson,
forseti þingsins, rœðir við Jón Sig-
urðsson, ráðherra.
ALÞINGIÍ DAG
Tuttugu frumvörp, eru enn óaf-
greidd af þeim stjórnarfrumvörp-
um, sem stefnt er að að fá
samþykkt fyrir jól, sagði Þorvald-
ur Garðar Kristjánsson, forseti
sameinaðs þings, í stuttu spjalli við
þingfréttamann Morgunblaðsins f
gær. Þar af eru 10 frumvörp enn
f fyrri þingdeild en 10 f sfðari.
Meðal þeirra er frumvarp til fjár-
laga fyrir komandi ár, ásamt
stórum fylgifrumvörpum; um stað-
greiðslu skatta, söluskatt, vöru-
gjald, tolla, tekju- og eignaskatt
og launaskatt. Einnig frumvörp um
stjórn fiskveiða, húsnæðislána-
kerfið og verkaskiptingu ríkis og
sveitarfélaga.
Forseti sameinaðs þings sagði að
þriðja umræða um Qárlagafrumvarpið
færi væntanlega fram á mánudag.
Hann sagði, að þingsins biði flöl-
breytt og viðamikil dagskrá í dag
(fimmtudag). Sameinað þing hefur
störf klukkan tfu árdegis. Á dagskrá
eru tíu fyrirspumir, sem viðkomandi
ráðherrar svara. Á síðari fundi sam-
einaðs þings verður lqörinn umboðs-
maður Alþingis í fyrsta sinni, sem
verður að telja tíðindi.
Meðal dagskrármála í sameinuðu
þingi á morgun eru greinargerð ut-
anríkisráðherra (skýrsla ríkisendur-
skoðunar) um byggingarkostnað
Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar og fyr-
irspumir sem tengjast því máli.
Ef ekki tekst að ljúka þingmálum
fyrir jól, svo sem nú er að stefnt,
verða þingfundir milli jóla og nýjárs,
sagði þingforseti. Nei, það er ekki
einsdæmi f þingsögunni, sagði hann
aðspurður. Þegar vinstri sQóm Her-
manns Jónassonar fór frá í desem-
bermánuði 19B8 vóru flárlög
óafgreidd. Minnihlutastjóm Alþýðu-
flokks undir forsæti Emils Jónssonar,
sem var undanfari viðreisnarstjómar
(1959-1971), tók við. Meðal mála,
sem þingið afgreiddi milli jóla og nýj-
ars 1958, vóru heimildir til bráða-
birgðagreiðslna úr rfkissjóði á þvf ári,
er f hönd fór. Fjárlög vóru ekki af-
greidd fyrr en tveir, þrír mánuðir
vóru liðnir af fjárlagaárinu, enda
þurfti ný ríkisstjóm tíma til að móta
nýja fjárlagastefnu í ríkisbúskapnum.
í skýrslu utanrikisráðherra, um útgjöld og kostnað við byggingu
Flugstöðvar Leifs Eirikssonar, sem dreift var á Alþingi i gœr, segir
að flestar þær fullyrðingar, sem fram hafa komið síðustu daga, vik-
ur og mánuði um byggingarframkvæmd og byggingarkostnað
flugstöðvarinnnar, séu rangar. Megin skýringin á krónutöluhækkun
byggingarkostnaðar umfram þá tölu sem nefnd væri í viðmiðunará-
ætlun um fyrsta byggingaráfanga 1983 væru verðhækkanir langt
umfram að sem gert hefði verið ráð fyrir 1983. Skýringar á fjárþörf
á árinu 1987 umfram samþykktar heimildir megi aðallega rekja til
tveggja meginþátta. Annars vegar til skekkju í áætlun um eftirstöðv-
ar á framlagi Bandaríkjanna 1987 og hins vegar til ófyrirséðra
magnaukninga, viðbóta og krafna verktaka ásamt verulegu gengistapi.
Framkvœmdir Verðbætur
Frumáætlun um byggingar-
kostnað nýrrar flugstöðvar var 57
M USD sem á verðlagi 1. septem-
ber 1987 er 2677 mkr. án endur-
mats og breytinga en 3.321 mkr.
með endurmati og breytingum.
__ í skýrslu utnaríkisráðherra segir.
„í áætlun um byggingarkostnað
fyrsta byggingaráfanga var gert
ráð fyrir 33,5 M USD eða 936 mkr.
í framkvæmdakostnað og 8,5 M
USD eða 238 m.kr. í verðhækkanir
á byggingartímanum. Miðað við
verðlag 1. september 1987 er þessi
áætlun 2.121 mkr. Þegar þessi
áætlun er metin til verðlags 1. sept-
ember 1987 með þeim breytingum,
viðbótum og magnaukningum sem
gerðar voru snemma á byggingar-
tímanum er hún 2909 mkr.
Eðlilegast er hins vegar að miða
í samanburði við áætlanir um bygg-
ingarkostnað frá 1983 og verð-
bætur sem þá voru áætlaðar annars
vegar og bókfærðan kostnað við
byggingu flugstöðvarinnar og áætl-
anir sem byggingamefnd lagði fyrir
Qárlaga- og hagsýslustofnun hins
vegar.
Aætlaður bókfærður kostnaður
við byggingu Flugstöðvar Leifs
Eiríkssonar til verkloka á árinu
1988 er 2483 mkr. Innifalið f þeirri
upphæð eru 150. mkr. vegna fram-
kvæmda á árinu 1988 sem enn eru
ósamþykktar en óhjákvæmilegar.
Hér er m.a. um að ræða lagningu
hitaveitu, aðstöðu starfsmanna og
höggmyndir eftir Rúrí og Magnús
Tómasson.
Framangreindur kostnaður
skiptist sem hér segir:
Grunnkostnaður (byggingar-
kostnaður) á verðlagi í ágúst 1983
kr. 1.321.000.000.-
Verðlagshækkanir frá upphafi
framkvæmda til september 1987
kr. 1.162.000.000,-
Samtals kr. 2.483.000.000.-
Viðmiðunaráætlun um bygging-
arkostnað fyrsta byggingaráfanga
var sem hér segir:
Áætlun í USA
Áætlun ÍIsl. kr.
33,5 MUSD
936 mkr.
8,5 M USD
238 mkr.
Niðurstaða á samanburði þessara
áætlunartalna þar sem ekkert er
tekið til þeirra breytinga, viðbóta,
magnaukninga sem samþykktar
voru á byggingartíma er sem hér
segir:
Bókfærður kostnaður
Áætlun 1983
Mismunur
Áætlun frá 1983 var þannig í
raun í tveim köflum. Annars vegar
var áætlað fyrir framkvæmda-
kostnaði og hins vegar fyrir verð-
hækkunum. Báðir þessir liðir fóru
fram úr viðmiðunaráætlun. Fram-
kvæmdakostnaður um 385 mkr. og
verðhækkanir um 924 mkr. Fyrr
er greint frá þvf að í þessum saman-
burði er sleppt úr áætlun þeim
breytingum viðbótum og magn-
aukningum sem samþykkt var en
þau atriði eru öll inni í bókfærðum
kostnaði.
Á framkvæmdatímanum gerði
byggingamefnd ítarlegar kostnað-
aráætlanir og voru m.a. samþykkt-
ar nokkrar viðbætur og breytingar
á frumáætlun um bygginguna sem
óhjákvæmilegar voru taldar í ljósi
ört vaxandi umferðar um Keflavík-
urflugvöll.
Byggingamefnd gerði því ráð
fyrir því að byggingarkostnaður
yrði 2.544,2 mkr. eða 61 mkr.
meira en bókfærður byggingar-
kostnaður er áætlaður til verkloka.
Þessar áætlanir byggingamefnd-
ar sem hún lagði fyrir fjárlaga og
hagsýslustofnun gerðu því glögga
og raunsæa grein fyrir byggingar-
kostnaði. Um umframkostnað
samanborið við þessar áætlanir er
því ekki að ræða. Ekki er heldur
um að ræða umframkostnað ef við-
miðunaráætlun frá 1983 ásamt því
endurmati sem fram fór á henni
er borin saman við bókfærðan
byggingarkostnað. En samkvæmt
því endurmati er hún 2909 mkr. á
verðlagi 1. september 1987.
Framkvæmdir
1.321 mkr.
936 mkr.
385 mkr.
Verðhækkanir
1.162 mkr.
238 mkr.
924 mkr.
Samtals
2.483 mkr.
1.174 mkr.
1.309 mkr.
Ef byggt hefði verið á grundvelli
viðmiðunaráætlunar um fyrsta
byggingaráfanga óbreyttri (936
mkr. til framkvæmda og 238 mkr.
til verðlækkunar) og verkinu miðað
á sama hátt og raun varð á hefðu
verðhækkanir á verktfma orðið 823
mkr.', þ.e.a.s. 585 mkr. meiri en
gert var ráð fyrir í viðmiðunaráætl-
un frá ágúst 1983.
Á fyrstu mánuðum þessa árs kom
í ljós að fjárveitingar ársins mundu
ekki verða nægjanlegar til aðjgreiða
umsamdar framkvæmdir. Astæð-
umar era eftirfarandi:
1. í tillögum byggingamefiidar
er framlag Bandaríkjanna til bygg-
Ár
1982
1983
1984
1985
1986
1987
Lend-
ingar
3.580
3.269
3.466
4.045
4.337
5.377
FjSldi farþega um KeflavtkurflugvSU irín 1982-1987
(nivember og desember 1987 iætlað)
Áfram
Héðan
150.887
145.667
165.276
182.393
213.056
265.254
Hingað
152.411
144.628
168.435
183.469
211.539
260.192
(transit)
69.489
165.698
170.435
201.374
179.292
228.238
Samtals
472.787
455.883 -
504.181 +
576.236 +
603.887 +
754.254 +
3,7*
10,6*
12,5*
6,5*
24,9*
Áætlanir byggingamefndar um
byggingarkostnað til ársins 1987
sem hér segir:
1984 254,7 mkr.
1985 301,0 mkr.
1986 1.002,3 mkr.
1987 986,2 mkr.
2.544,2 mkr.
ingarkostnaðar ofinetið vegna
skekkju í áætlun.
2. Kröfur verktaka sem alger
óvissa ríkti um í júní 1986 við ijár-
lagagerð ársins 1987 og magn-
breytingar og viðbætur, sem ekki
var vitað um þegar flárlagatillögur
fyrir 1987 vora unnar.
Lánsloforð seld með afföllum:
Efnisatriði frumvarpsins skapa
svigrúm til frekari breytinga
sagði félagsmálaráðherra í efri deild
Jóhanna Sigurðardóttir, félagsmálaráðherra, sagði í efri deild
Alþingis í gær, að samkvæmt úttekt Húsnæðismálastofnunar
hefðu 148 einstakiingar selt lánsloforð, samtals að fjárhæð 150
miiyónir króna, með 12 m.kr. afföllum og 3 m.kr. greiðslum í
sölulaun. Hún sagði jafnframt að ef húsnæðislánakerfið hefði
verið opnað, að öðru óbreyttu, hefði þurft að afgreiða um 4.000
lánsumsóknir — eða Iánsloforð upp á tugi mil(jarða. Það hefði
skapað óf yrirséða þenslu og enn frekara verðris íbúðarhúsnæðis.
Ráðherra sagði að aðeins 27 styðja frumvarp raonerrans, sein
lífeyrissjóðir (af 80-90) hefðu
samið um skuldabréfakaup af
Byggingarsjóði ríkisins. Lífeyris-
sjóðir biðu með ákvarðanir eftir
afgreiðslu stjómarframvarps til
breytinga á lögum um Húsnæðis-
stofnun ríkisins. Ráðherra sagði í
athugun að gefa út lánsloforð í
breyttri mynd, þann veg að þau
yrðu síður söluvara.
Guðmundur H. Garðarsson
(S/Rvk) sagði Sjálfstæðisflokkinn
skref til leiðréttingar, þótt það
næði skammt til framtíðaröryggis
f húsnæðislánakerfínu. Sjálfstæð-
Í8flokkurinn legði höfuðáherzlu á
sjálfseignarstefnu í húsnæðismál-
um, en styddi jafnframt félagsleg-
ar íbúðir, enda eðlilegt, að
valkostir væru fyrir hendi. Guð-
mundur sagði jöfnuð f húsnæðis-
málum" meiri hér á landi en víðast
annars staðar, enda hafi mikið
verið byggt á fáum áratugum.
Hann sagði verkalýðshreyfínguna
— með lífeyrissjóðakerfíð sér við
hlið — hafa bolmagn til byggingar
leiguíbúða og minnti á framtak
V erzlunarmannafélags
Reylgavfkur í byggingu fbúða fyr-
ir aldraða.
Guðmundur sagði nauðsynlegt
að endurskoða húsnæðislánakerf-
ið í heild, ekki sízt með tilliti til
vaxtamunar (á lánum, sem kerfíð
tæki, og útlánum þess). Kanna
þyrfti og hvort flytja eigi hluta
af verkefnum Húsnseðisstofnunar
til bankakerfísins, með samning-
um við lífeyrissjóði.
Júlíus Sólnes og Guðmundur
Ágústsson, þingmenn Borgara-
flokks, töldu frumvarp ráðherra
■ganga of skammt. Hinsvegar fæli
frumvarp flokksins um húsnæðis-
banka með og ásamt breytingart-
illögum hans við frumvarp
ráðherra í sér nýtt og gjörbreytt
húsnæðislánakerfi. Júlíus sagði
mikilvægt að „fella burt“ hugtak-
ið lánskjaravísitölu.
Svavar Gestsson (Abl(/Rvk)
sagði vanda húsnæðislánakerfís-
ins hinn sama og áður, fjármagns-
skort. Félagsmálaráðherra, sem
verið hafí helzti gagnrýnandi hús-
næðiskerfísins í tíð tveggja ríkis-
stjóma, hafí nú lifað það að það
„er hægara um að tala en f að
komast". Hún hafi í hlutverki
gagnrýnandans haft ráð undir rifí
hveiju. Ráðin tíni hinsvegar
tölunni eftir því sem hún sæti
lengur.
Guðrún Agnarsdóttir (Kvl/
Rvk) sagði frumvarp ráðherra
fela í sér breytingar í réttlætisátt,
þótt lengra hefði þurft að ganga.
Taka þurfí húsnæðislánakerfið
allt til gagngerrar endurskoðunar.
3. Veralegt gengistap.
4. Verðhækkanir umfram verð-
lagsforsendur fíárlaga.
Af þessum sökum var farið fram
á heimildir til innlendrar lántöku
vegna framkvæmda 1987 að fjár-
hæð 679 mkr., þar af er ofmat á
framlagi Bandaríkjanna 205 mkr. -
og gengistap 137 mkr. Við fjárlaga-
gerð 1984, 1985 og 1986 vora
tillögur byggingamefndar skomar
niður um 15,0 mkr, 30,0 mkr. og
291 mkr., eða alls um 336 mkr. sem
era 462 mkr. á verðlagi 1. septem-
ber 1987.
Af öllu framangreindu kemur
glögglega fram að heildamiðurstöð-
ur þeirra áætlana sem unnið var
eftir og vora lagðar fyrir flárlaga-
og hagsýslustofnun vora tölulega
réttar, þ.e.a.s. í þeim var kostnaðar-
mat rétt, enda þótt gerð hafí verið
skekkja varðandi mat á inneign hjá
Bandaríkjunum. Á byggingartím-
anum varð mikið misgengi milli
gengis Bandaríkjadals og bygg-
ingavísitölu. Samkvæmt greinar-
gerð Seðlabanka íslands námu
greiðsiur Bandaríkjanna til fram-
kvæmdanna 780 mkr., uppreiknað
raunvirði greiðslna þeirra er 1.013
mkr. en ætti að vera 1.249 mkr.
ef dollar hefði fylgt byggingavísi-
tölu. Gengistap nemur því 236
mkr. Þessi upphæð þarf að greiða
af framlögum íslands til fram-
kvæmdarinnar. Þetta gengistap er
90 mkr. á árinu 1986 og 137 mkr.
á árinu 1987 eða alls 227 mkr. á
þessum tveimur áram.
í skýrslunni er einnig vikið að
flármögnunarhliðinni og sagt að __
gert sé ráð fyrir að hluti íslands P"
byggingarkostnaði verði fíármagn-
aður með erlendum lánum. Hlutur
íslands í bökfærðum framkvæmda-
kostnaði ásamt verðhækkunum er
2.483 mkr. að frádregnum 780
mkr.eða 1703 mkr.
Áætluð heildarlántaka nemur nú
um 1.800 mkr. og verða þessi lán
greidd með leigutekjum og öðrum
tekjum af rekstri flugstöðvarinnar.
Leigutekjur og aðrar tekjur flug-
stöðvarinnar era ráðgerðar 225
mkr. á næsta ári og er áætlað að
þær muni nægja á árinu til greiðslu
vaxta, viðhalds og sameiginlegs
kostnaðar. Gert er ráð fyrir að tekj-
ur þessar og væntanleg aukning
þeirra á næstu áram muni nægja
til að greiða lántökur vegna fram-
kvæmdarinnar á næstu 25 árum.
Þegar áætlanir um byggingu
flugstöðvar vora gerðar í upphafí
voru framkvæmdinni fyrirhugaðar
mjög veralegar tekjur. Auk leigu-
tekna var þeim áætlað tekjum af
fríhöfn og tekjum af flugvallar-
skatti. Alþingi hefur nú á síðustu
áram ráðstafað stóram hluta þess-
ara tekna til annarra verkefna
þannig að eftir era aðeins leigutelg-
ur og lendingargjöld til ráðstöfunar
til greiðslu lána er tekin hafa verið
vegna framkvæmdanna.
I lok skýrslunnar segir svo: „Eins
og glöggt má sjá af þessari skýrslu
era flestar þær fullyrðinga sem
fram hafa komið síðustu daga, vik-
ur og mánuði um byggingarfram-
kvæmd og byggingarkostnað
Flugstöðvar Leifs Eiríkssonar rang-
ar. Megin skýringin á krónutölu-
hækkun byggingarkostnaðar
umfram þá tölu sem nefnd er f við-
miðunar-
áætlun um fyrsta byggingar-
áfanga 1983 era verðhækkanir
umfram það sem gert var ráð fyrir
1983.
Skýringar á fjárþörf á árinu 1987«
umfram samþykktar heimildir má
rekja aðallega til tveggja megin-
þátta. Annars vegar til skeklgu f
áætlun um eftirstöðvar á framlagi
Bandarílganna 1987 og hins vegar
til ófyrirséðra magnaukninga, við-
bóta og krafna verktaka ásamt
veralegu gengistapi."