Morgunblaðið - 07.01.1988, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. JANÚAR 1988
39
Annarri umræðu lokið
um kvótann í neðri deild:
Tíu stjórnarþingmenn
f lytja breytingartillögu
við greinina um smábáta
Banndögum fækkað enn frekar
Morgunblaðið/Þorkell
Talað til triUukarlanna
Alþingismenn hafa talað mikið og lengi undanfama daga um stjómun fiskveiða en annarri umræðu um
kvótafrumvarpið lauk í neðri deild í gær. Mesti ágreiningurinn hefur staðið um 10. grein frumvarpsins
er fjallar um veiðar smábáta. Smábátaeigendur hafa íjölmennt á þingpalla þá daga sem umræðan um
frumvarpið hefur staðið og þingmenn þá gjarnan brýnt raust sína upp á þingpalla. A myndinni er það Óli
Þ. Guðbjartsson, þingmaður Borgarflokksins á Suðurlandi, sem talar til trillukarlanna. Halldór Ásgríms-
son, sjávarútvegsráðherra, hlýðir þolinmóður á.
ANNARRI umræðu um frumvarp
um stjórnun fiskveiða lauk í neðri
deild í gær en atkvæðagreiðsla
um frumvarpið mun fara fram i
dag. Mjög skiptar skoðanir eru
meðal þingmanna á frumvarpinu
en mestur styrinn hefur staðið um
10. grein þess, þá er fjallar um
smábáta. Matthías Bjarnason,
formaður sjávarútvegsnefndar
neðri deiidar, flytur nokkrar
breytingartillögur við frumvarpið
og settu tveir stjórnarþingmenn,
þeir Pálmi Jónsson (S/Nv) og Sig-
hvatur Björgvinsson (A/Vf), það
sem skilyrði fyrir stuðningi sínum
við frumvarpið að hluti þeirra
yrði samþykktur. Kristinn Péturs-
son (S/Al), sagðist skilyrða stuðn-
ing sinn við að Félag smábátaeig-
enda gæti sætt sig við 10. greinina.
Siðdegis í gær var svo lögð fram
breytingartillaga við 10. grein
frumvarpsins af þeim Kjartani
Jóhannssyni (A/Rn), Alexander
Stefánssyni (F/Vl), Guðna Ágústs-
syni (F/Sl), Ólafi G. Einarssyni
(S/Rn), Matthíasi Bjarnasyni
(S/Vf), Guðmundi G. Þórarinssyni
(F/Rvk), Ólafi Þ. Þórðarsyni
(F/Vf), Árna Gunnarssyni (A/Ne),
Jóni Sæmundi Sigurjónssyni
(A/Nv) og Kristni Péturssyni
(S/Al). Felur breytingartillagan
m.a. í sér enn frekari fækkun
banndaga en ennfremur verður
meðalaflahámark hækkað úr 55
lestum í 60 í reglugerð.
Halldór Ásgrímsson, sjávarút-
vegBráðherra, fór nokkrum orðum
um þá gagnrýni að þingmenn ættu
að vinna að endurskoðun frumvarps-
ins en ekki hagsmunaaðilar. Ráð-
herrann sagði það vera sína skoðun
að það væri einmitt heppilegt að
kalla til þá hagsmunaaðila sem
þyrftu að vinna samkvæmt þessum
lögum daglega. Hann teldi það líka
mjög hollt fýrir þingmenn að starfa
með fulltrúum hagsmunaaðila í
samráðsnefndinni og kynnast þeim
hugsunarhætti sem lægi að baki
þeirra viðhorfum. Þó mætti vissulega
gagnrýna að frumvarpið hefði komið
of seint fram en á því væru ýmsar
skýringar.
Annað atriði sem hefði verið mikið
gagnrýnt væri hlutur smábáta og
jafnvel sagt að þeir hefðu verið með-
höndlaðir með óréttlæti. Halldór
sagðist mótmæla því að ekki hefði
verið hugað að hagsmunum þessara
aðila. Áður en kvótakerfið hefði ver-
ið tekið upp árið 1983 hefði afli
smábáta verið 12.600 tonn, eða 4,3%
af heildarþorskafla, en nú væri hann
áætlaður 34.000 tonn eða 8% af
heildarafla. Það væri svipað hlutfall
og árið 1986. Menn þyrftu líka að
hafa í huga að þorskafli yrði væntan-
lega 345.000 tonn á næsta ári en
hefði verið 380.000 tonn á síðasta
ári. Hlutdeild þessara aðila í veiðum
hefði því farið vaxandi.
Nauðsynlegt væri nú að setja ein-
hveijar reglur um þessar veiðar,
vegna fjölgunar báta, ágætrar tíðar
og fleiri atriða. Samdráttur í veiðum
þyrfti að koma niður á alla aðila með
réttlátum hætti.
Sjávarútvegsráðherra vék einnig
nokkrum orðum að breytingartillög-
um Matthíasar Bjamasonar, form-
anns sjávarútvegsnefndar neðri
deildar. Varðandi þá tillögu að ráð-
herra gæti ákveðið að rækjuafli sem
fluttur væri út óunninn skyldi ákveð-
inn með allt að 15% álagi, sagði
Halldór að auðvitað mætti færa fýrir
því rök að slíka heimild þyrfti í lög.
Þetta hefði þó ekki verið vandamál
nema einu sinni þegar rækjuafli brást
í Barentshafi og mikið var flutt út
af óunninni rækju til Noregs. Hann
efaði þó að þetta gæfi tilefni til svona
breytingar á lögunum.
Einnig ræddi hann þá tillögu Matt-
híasar að ráðherra gæti bætt
byggðarlagi aflatap ef togari yrði
seldur úr byggðarlaginu. Hann sagði
heimild af þessu tagi vera mjög vand-
meðfama og mjög teygjanlegt
hvenær væri réttlætanlegt að beita
svona ákvæði. Það gæti verið frei-
standi fyrir byggðarlag að selja í
burtu skip ef hægt væri að setja
þrýsting á stjómvöld að bæta byggð-
arlaginu það upp. Hins vegar þyrfti
Alþingi að vera reiðubúið að taka á
málum af þessu tagi.
Einnig væri lagt til að samráðs-
nefndin yrði kosin af Alþingi. Halldór
sagði að sér hefði fundist rétt að
þeir sem best þekktu til í þessum
málum ættu sæti í nefndinni. Þama
væri um málefni framkvæmdavalds-
ins að ræða og teldi hann fullkomlega
óeðlilegt að Alþingi væri að þrýsta
sér á hveijum tíma í framkvæmda-
valdið sjálft, það hefði fyrst og fremst
löggjafarvald.
Stefán Valgeirsson (SJF/Ne)
spurði hvort það væri sjálfgefið að
ef skip væri selt fylgdi aflinn með.
Hann vék einnig að þeim ummælum
sjávarútvegsráðherra að óeðlilegt
væri að nefnd þingmanna yrði kosin
til þess að íjalla um lögin þegar þau
hefðu verið sett og vera n.k. um-
sagnaraðili við hlið ráðuneytisins.
Rétt væri að slíkt hefði ekki verið
venjan hingað til en það bæri að
hafa í huga að um óeðlilega löggjöf
væri að ræða. í henni væru um 30
heimildir fyrir ráðherra og ráðuneyt-
ið. Það gæti allt eins talist óeðlilegt
að hafa allar þessar heimildir í lögun-
um.
Stefán sagðist telja að ef Halldór
yrði sjávarútvegsráðherra þau þijú
ár sem lögin ættu að gilda myndi
hann taka þannig á máiunum að
þolanlegt væri. Það myndi hins vegar
koma honum á óvart miðað við þá
„helstefnu“ í vaxtamálum sem nú
ríkti. Stefán sagðist styðja tillöguna
um tveggja ára gildistíma.
Alexander Stefánsson (F/Vl)
sagðist telja að fiskveiðistjómun und-
anfarinna ára hefði náð ótrúlegum
árangri. Hún hefði örugglega komið
í veg fyrir ofveiði og mörg óbætanleg
mistök sem hefðu getað reynst þjóð-
arbúinu dýrkeypt.
Þýðingarmikill þáttur stjómunar-
innar byggðist á Hafrannsóknastofn-
un og hefði hún gert það mögulegt
að móta stefnu í þessum málum.
Alexander sagði það hörmulegt að
þingmenn hefðu ekki náð saman um
að efla Hafrannsóknastofnun meira,
framtíð íslensks sjávarútvegs væri í
veði. Á þessu yrði að verða breyting
því þessi stofnun ætti að segja til
um uppbyggingu fískistofnanna.
Auðvitað væru gallar á lögum um
stjómun flskveiða en það væri eðli-
legt í svo víðtæku máli. íslenska
sjómannastéttin og útvegsmenn
skyldu að hans mati nauðsyn stjóm-
unar og Alþingi ætti að virða það.
Að lokum lagði Alexander áherslu á
að endurskoðunamefndin kæmi sem
fyrst til starfa.
Pálmi Jónsson (S/Nv) sagði galla
kvótakerfisins vera að koma æ skýr-
ar í ljós. Með þessu fmmvarpi væri
verið að leggja til að færa fleiri grein-
ar undir miðstýringu sjávarútvegs-
ráðuneytisins.
Þó meirihluti hefði náðst í sjávar-
útvegsnefnd flytti formaður nefndar-
innar breytingartillögur. Þessar
tillögur sagði Pálmi yfírleitt vera til
bóta og hann fengi ekki séð að þær
röskuðu að neinu leyti kerfinu þó
samþykktar yrðu.
Pálmi ræddi síðan breytingartil-
lögur Matthíasar. Sagði hann það
geta orðið mikilvægt áð hafa í lögun-
um ákvæði um.álag á útflutta rækju
því svo gæti farið að ásókn yrði í
þennan útflutning.
Tillöguna um að Alþingi kysi hluta
samráðsnefndarinnar hefði ráðherra
sagt að hann gæti ekki sætt sig við.
ALþingi væri að þrengja sér inn á
svið framkvæmdavaldsins. Pálmi
sagði að oft væru skýr fyrirmæli í
lögum hvemig framkvæmdavaldið
ætti að halda á málum en þessi lög
væm með öðmm hætti. í þeim væm
30 heimildir sem væri að mestu í
höndum ráðherra hvernig hann not-
aði. Það væri ekkert óeðlilegt við það
að Alþingi vildi hafa samráð um
hvemig á málum yrði haldið.
Pálmi sagðist vilja lýsa því yfir
að afdrif ýmissa tillagna Matthíasar
kynnu að hafa áhrif á afstöðu hans
við lokaafgreiðslu málsins. Hann
hefði einnig viljað sjá hagsmunum
smábátaeigenda betur fyrir komið
þó sjálfsagt væri að viðurkenna að
mikið hefði verið komið til móts við
þeirra sjónarmið.
Skoraði hann á sjávarútvegsráð-
herra að taka enn dagsstund til þess
að ná samkomulagi um þessi mál.
Ef ekki tæki hann þá áhætt.u að mál
kynnu að ganga á annan veg en
hann teldi æskilegt.
Málmfrfður Sigurðardóttir
(Kvl/Ne) spurði hvort menn á Al-
þingi hefðu hugsað sér hvernig
smábátaeigendur myndu bregðast
við minni afla og fjölgun banndaga.
Taldi hún að menn myndu fara að
róa í verri veðmm og einir í auknum
mæli. Sagði hún að það væri mikil
ábyrgð sem menn væru að taka á
sig með samþykkt þessa frumvarps.
Kristín Halldórsdóttir (Kvl/Rn)
sagði Kvenhalistann styðja tillögúr
Matthíasar Bjamasonar um kosn-
ingu í samráðsnefnd og að hægt sé
að bæta byggðarlagi það upp ef skip
er selt úr byggðarlaginu. Tillögur
Alþýðubandalagsins sagði hún vera
nálægt hugmyndum Kvennalistans
en samt frábrugðnar. Þær myndu
styðja tillöguna um breytingu á 10.
greininni. Af tillögum Borgara-
flokksins sagði hún að þær gætu að
mörgu leyti tekið undir þær um fram-
kvæmdanefnd og fískveiðidóm en
báðar drægju úr valdi ráðherra.
Steingrímur J. Sigfússon (Abl/
Ne) sagðist taka í einu og öllu undir
framsögu Hjörleifs Guttormssonar
(Abl/Ne) daginn áður. Þar hefði af-
staða Alþýðubandalagsins verið
tíunduð.
Steingrímur J. sagði meirihluta
sjávarútvegsnefndar gera meira úr
þeim breytingum sem hún legði til
en efni stæðu til. Það væri borin von
að einn sjómaður gæti rekið sjálfan
sig og bát á þeim veiðiheimildum sem
væru boðaðar. Breytingartillögur
meirihlutans breyttu ekki þeirri stað-
reynd.
Þingmaðurinn vék síðan að viðtali
við Steingrím Hermannsson, utanrík-
isrðaherra, sem birtist í Tímanum
30. desember sl. Þar segði ráðher-
rann að samkomulag hefði náðst í
ríkisstjóminni um að ef fiskveiði-
stjómunarfrumvarpið yrði ekki
samþykkt fyrir áramót þyrfti að sam-
þykkja það strax á nýju ári og ekki
yrðu gerðar á því neinar þær breyt-
ingar sem sjávarútvegsráðherra gæti
ekki sætt sig við. Þetta væri eitt það
versta sem hann hefði séð í mörg
ár, sagði Steingrímur J. Samkvæmt
þessu ættu þingmennimir 63 ekki
að gera annað en að rétta upp hönd-
ina eins og sjávarútvegsráðherra
þóknaðist. Ummæli af þessu tagi
væru með slíkum eindæmum að þótt
ýmislegt skrautlegt hefði verið haft
eftir þessum ráðherra þá hefði aldrei
verið jafn vegið að störfum Alþingis.
Það væri stjómarskrárbrot að knýja
þingmenn til þess að greiða atkvæði
gegn samvisku sinni. Skoraði hann
á utanríkisráðherra að draga þessi
ummæli sín til baka og biðja þingið
afsökunar.
Hann minntist einnig á þau um-
mæli sjávarútvegsráðherra að það
væri fullkomlega óeðlilegt að Alþingi
kysi samráðsnefnd. „Hvers konar
bull er þetta?" spurði Steingrímur.
Steingrímur Hermannsson, ut-
anríkisráðherra, sagðist hafa haft
annað og betra að gera en að hlusta
á „bullið“ í þessum þingmanni sem
á undan honum hefði talað. Ráð-
herrar hefðu öðrum skyldum að
gegna. Dylgjur um persónu hans á
borð við þessar sæmdu ekki nokkmm
þingmanni.
Utanríkisráðherra sagði að síðan
hann hefði fyrst tekið sæti á þingi
hefði alltaf verið reynt að ná sam-
komulagi um framgang mála fyrir
jólaleyfi. Það hefði þó aldrei gengið
eins illa og nú. Ekki væri verið að
binda hendur Alþingis heldur ná
samkomulagi um framgang mála.
Hann sagði að lokum að það hefðu
verið vonbrigði að sjá afskræmið um
byggðakvóta í tillögum Alþýðu-
bandalagsins. Þar væri frekar um
að ræða atkvæðaveiðar en fiskveiðar.
Sighvatur Björgvinsson (A/Vf)
bar saman flugráð við samráðsnefnd-
ina og sagði flugráðið líkt og hana
vera hugsað sem samstarfsnefnd
með ráðherra um skipulag mála.
Hann vék einnig að rimmunni um
ummæli utanríkisráðherra og sagði
eðlilegt að ríkisstjómin hefði tekið
ákvörðun á borð við þá sem utanrík-
isráðherra hefði lýst.
Sighvatur gagnrýndi nokkuð spá-
dóma Hafrannsóknastofnunar og
sagði löngu vera kominn tíma til
þess að skoða þær kennmgar sem
verið væri að byggja fískveiðistefnu
okkar utan um. Skoraði hann á form-
ann sjávarútvegsnefndar neðri
deildar að skoða forsendur útreikn-
inga Hafrannsóknastofnunar og
jafnframt fá utanaðkomandi vísinda-
menn til að skoða starfsemi stofnun-
arinnar.
Sighvatur sagðist vera andvígur
meginefni þessa frumvarps þar sem
það gerði ráð fyrir því að sameign
þjóðarinnar yrði skipt milli örfárra
einstaklinga. Hann myndi þó geta
unað við frumvarpið ef þorri tillagna
Matthíasar Bjamasonar yrði sam-
þykktur. Ef misbrestur yrði á því
myndi hann gera lokatilraun við
þriðju umræðu. Næði lunginn af til-
lögunum ekki fram að ganga þá
myndi hann greiða atkvæði gegn
frumvarpinu.
Kristinn Pétursson (S/Al) sagði
þetta mál vera mjög viðamikið og
slæmt að þurfa að vinna það í jafn
miklu tímahraki og raun bæri vitni.
Hann ræddi aðallega um málefni
smábáta og sagði það vera sína skoð-
un að miðstýring kæmi illa við
smábátaútgerð og smá byggðarlög
úti á landi.
Kristinn lýsti yfír stuðningi við
tillögu Matthíasar Bjamasonar um
að Alþingi kjósi í samráðsnefndina
að hluta til og lagði áherslu á að
vandað yrði til endurskoðunar þessa
máls. Hann sagðist að lokum hafa
viljað sjá meira fijálsræði í lögunum
og setti þann fyrirvara við stuðning
sinn að Landssamband smábátaeig-
enda gæti sætt sig við 10. greinina
í endanlegu formi.
Kjartan Jóhannsson (A/Rn)
kynnti næst breytingartillögu á 10.
greininni sem samkomulag hafði
náðst um. Sagði hann breytinguna
m.a. felast í því að kaflinn um veiði-
leyfí til handa bátum sem bindandi
samningur hefur verið gerður um
fyrir gildistöku laganna er umorðað-
ur. Væri það gert vegna þess að
erfitt gæti reynst að sanna að smíði
á smábát væri hafín og kaflinn þyí
umorðaður svo ekki yrði gengið á
rétt þeirra sem lagt hefðu út veruleg-
ar fjárhæðir í þessu skyni en gætu
ekki sannað með tilhlítandi hætti.
Einnig væri lagt til að banndögum
yrði fækkað enn frekar og væri það
vegna áhyggna af afkomu smæstu
bátanna. Einnig væri verið að stuðla
að því að menn héldu sig frekar við
handfæri og línu. Ef þessi tillaga
yrði samþykkt yrði mismunurinn á
banndagaflölda miðað við síðasta ár
einungis fímm dagar. Þeir hefðu
verið 65 en yrðu nú 70. ' (•
Óli Þ. Guðbjartsson (B/Sl) sagð-
ist ekki sjá betur en að stjómarliðar
væru á skipulögðu undanhaldi varð-
andi þau þijú atriði sem Borgara-
flokkurinn hefði lagt mesta áherslu
á í efri deild, nefnilega varðandi gild-
istíma laganna, norður/suður-línuna
og smábátana. Gildistíminn hefði
verið lækkaður úr 4 í 3 ár, aukning
á karfakvóta á suðursvæðinu væri
að verða staðreynd og rýmkað væri
til fyrir smábáta.
Hjörleifur Guttormsson
(Abl/Al) sagðist styðja breytingar-
tillögur þær, er meirihluti sjávarút-
vegsnefndar hefði gert á 10. grein
frumvarpsins um veiðar smábáta,
þótt hann teldi þær ganga skammtj
Hann taldi þó að það væru ekki ein-
göngu smábátamir, sem illa væru
staddir. Svo væri einnig farið um
stóru loðnuskipin. „Þau virðast ekki
á hægra bijóstinu hjá LÍÚ,“ sagði
Hjörleifur og bætti því við að þessi
skip hefðu tapað réttindum til þors-
kveiða smátt og smátt, þar sem tveim
þriðju þorskkvótans væri úthlutað
óháð stærð.
Hjörleifur gerði einnig að umtals-
efni fjárveitingar til hafrannsókna
og nauðsyn rannsókna og eftirlits,
en hvom tveggja taldi hann ábóta-
vant.
Að lokum taldi Hjörleifur að fyrir-
komulag fískveiðistjómunar væri
afar mikilvægt hvað byggðamálin
varðaði. Hann sagði að fólksfjölgunin
á Suðvesturlandi, sem á undanföm-
um árum hefði verið tíu sinnum
hraðari en á landsbyggðinni, hefði
eflaust orðið hægari ef stjóm fisk-
veiða hefði verið með viðunandi hætti
og aðstaða sjávarplássa þannig
tryggð.
Arni Gunnarsson (A/Ne) sagðist
hafa haft fyrirvara á því fyrr í um-
ræðum um frumvarpið að hann
myndi samþykkja ákvæðin um veiðar
smábáta í tíundu grein þess. Hefði
hann þá ekki sagst munu samþykkja
greinina óbreytta og ekki frumvarpið
að henni óbreyttri. Nú hefði meirf-
hluti sjávarútvegsnefndar hins vegar
gert tillögur til breytinga á grein-
inni, sem að sínu mati væru til
mikilla hagsbóta fyrir smábátaeig-
endur. Hann og aðrir, sem um
frumvarpið hefðu fjallað, teldu þess-
ar breytingar svo veigamiklar að
hægt væri að sættast á greinina að
þeim viðbættum.