Morgunblaðið - 07.01.1988, Blaðsíða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. JANÚAR 1988
Minning:
RagnarH. Ragnar
- ísafirði
Þegar við kveðjum hinsta sinni
Laxdælinginn Ragnar Hjálmarsson
Ragnar á Isafírði, kveðjum við jafn-
framt einn síðasta, ef ekki allra
síðasta fulltrúa þeirrar þingeysku
aldamótakynslóðar, er Arnór Sigur-
jónsson segir svo fagurlega um í
ritsafni Þorgils gjallanda, að hún
„lét sér ekkert mannlegt óviðkom-
andi“.
Ragnar ólst upp við fegurstu tón-
list í heimi, strengjaspil Laxár, við
fegurstu sambúð gijóts og gróðurs
í þessum græna, friðsæla dal og
við ólgandi mannlíf þessarar byggð-
ar, þar sem viljinn og löngunin til
þekkingar, mennta og sjálfstæðis
var slagæðin og orðin frelsi, jafn-
rétti og bræðralag höfðu enn sína
upphaflegu merkingu og markmið.
Allt setti þetta mark á manninn sem
aldrei máðist, en fáðist á löngum,
viðburðaríkum lífsferli hans eins og
háttur er eðalefna. Þess vegna var
Ragnar, sem heimsborgari, jafn-
hollur Laxdælingur og Isfírðingur,
íslendingur og Vestur-íslendingur
eða Bandaríkjamaður. Framboð
hans til þátttöku í heimsstyijöldinni
síðari hefur mér ætíð fundist tal-
andi tákn þeirrar hollustu og
skyldurækni við manninn og hug-
sjónir hans, er einkenndu þá
menntu aldamótakynslóð, sem lét
sér ekkert mannlegt óviðkomandi.
Það liggur í hlutarins eðli, að mað-
ur eins og Ragnar, alinn upp við
mannrækt, hlaut að kjósa sér
lffsstarf í hennar þágu. Og það
gerði hann svo sannarlega. Um það
bera nemendur hans og Tónlistar-
skóli Isafjarðar best vitni. Grunn-
hugsjón þessa skóla var frá upphafi
og er enn sú hin sama og Fom-
Grikkja, að sönglistin — tónlistin —
sé æðst lista og styrki menn til allra
annarra mennta og dáða. Þess
vegna' þurfi allir að njóta hennar.
Ragnar lagði sig fram um að svo
mætti verða og hlaut að launum
ómældan árangur.
Fyrir allmörgum árum hafði Jón-
as Jónasson útvarpsviðtal við
Ragnar um tónlistarkennslu og
skólann á ísafírði, og sagði þá við
Ragnar: „... og nemendur þínir eru
auðvitað allir séní?“ Og Ragnar
svaraði að bragði: „Nei, það em
þeir ekki, en ég kenni þeim eins
og þeir væm séní.“ Þessi setning
settist að hjá mér og hefur æ síðan
verið mér bæði leiðarvísir og íhug-
unarefni. Er hún ekki lykillinn að
kennslu yfirleitt? Og hún segir
meira um starf og viðhorf Ragnars
H. Ragnar en mín fáu, fátæklegu
orð.
Um leið og ég kveð með söknuði
mág minn og kæran vin fagna ég
því, að hann fékk að kveðja þennan
heim óhaltur og sjálfum sér líkur.
Ásgerður Jónsdóttir
A aðfangadag lést í Reykjavík
Ragnar H. Ragnar, fyrrverandi
skólastjóri Tónlistarskóla ísafjarð-
ar.
Ragnar kom til ísaQarðar árið
1948 og gerðist þá skólastjóri hins
nýstofnaða tónlistarskóla á ísafírði
og gegndi því starfí fram til ársins
1984 er hann lét af störfum sökum
aldurs.
A fundi bæjarstjómar ísafjarðar
25. maí 1978 var samþykkt að kjósa
Ragnar heiðursborgara ísafjarðar-
kaupstaðar í viðurkenningarskyni
fyrir ómetanleg og fómfús störf að
söngmennt og tónlistarmálum í
kaupstaðnum um þijátíu ára skeið.
Forseta bæjarstjómar var falið að
afhenda Ragnari heiðursborgara-
bréf við skólaslit Tónlistarskólans
26. maí 1978.
Jafnhliða skólastjómarstarfí
gegndi Ragnar H. Ragnar ýmsum
öðrum störfum, m.a. starfí organ-
ista við ísafjarðarkirkju, kórstjóra
o.fl.
Ragnar gerði Tónlistarskóla ísa-
fjarðar að pinum af fremstu tónlist-
arskólum landsins og hefur hann
utskrifað marga af okkar bestu
tónlistarmönnum.
Bæjarstjóm ísaijarðar og íbúar
Isafjarðarkaupstaðar þakka Ragn-
ari H. Ragnar fyrir ómetanleg störf
hans í þágu tónlistar-, menningar-
og félagsmála í ísafjarðarkaupstað.
í virðingar- og þakklætisskyni
við hinn látna fer útför Ragnars
H. Ragnar fram á vegum kaupstað-
arins í kapellu ísafjarðarkaupstaðar
í Menntaskólanum á Isafírði 7. jan-
úar nk. kl. 14.
Bæjarstjóm ísafjarðar og íbúar
Isafjarðarkaupstaðar votta eigin-
konu hins látna og ættingjum hans
sína innilegustu samúp.
Bæjarstjórn ísafjarðar
Það er ekki auðvelt að skrifa um
þann sem maður hefur þekkt lengi
og elskað mikið.
Ragnar þekktu allir ungir ísfirð-
ingar og margir nutu handleiðslu
hans um einhvem tíma, langan eða
skamman.
Heimur hans var svo víðfeðmur
og stór að það reyndist engum erfið-
leikum bundið að setjast að í litlu,
einangruðu bæjarfélagi og byggja
þar upp, stéin fyrir stein, innblásinn
af göfugri hugsjón.
Tilgangurinn var að leita uppi
músíkina í hveiju bami og kenna
því að rækta í sér manneðlið.
Hver og einn var leiddur fram
til þess að verða meistari, kynntur
fyrir tónlistargyðjunni og kennt að
lúta henni af alúð.
Allt var þetta gert í einlægri trú
á hið góða sem fínna má í tónlist-
inni.
Hann fylgdi því sem hann trúði
sjálfur að væri gott sjónarmið —
heill og óskiptur.
Nemendum sínum kenndi hann
öguð vinnubrögð jafnframt því að
hvetja og auðga; hjá flestum tókst
honum að kveikja löngun til að leita
áfram fróðleiks, reynslu og þroska.
Við nemendur hans kveðjum nú
þennan mikla fræðara og hlýja vin
og þökkum honum fyrir að hafa
fært mann nær því að vera mann-
eskja.
Fjölskyldunni allri sendum við
innilegar samúðarkveðjur.
Elísabet Gunnarsdóttir,
Margrét Gunnarsdóttir.
Fyrstu kynni mín af Ragnari H.
Ragnar eru mér mjög minnisstæð.
Sumarið 1974 fór ég í tónleikaferð
vítt og breitt um landið á vegum
menntamálaráðs ásamt Guðnýju
Guðmundsdóttur fíðluleikara og
tveimur bandarískum tónlistar-
mönnum. Undir lok ferðarinnar
héldum við tónleika á ísafírði. Hafði
ég þá oft heyrt talað um hið mikla
tónlistarlíf Isfírðinga, en sérstak-
lega þó um manninn, sem var
aðaldriffjöður þess og hafði bók-
staflega byggt það upp, Ragnar
H. Ragnar. Móttökur þeirra hjóna,
Ragnars og Sigríðar, voru með
slíkum hætti, að allt kom þetta
okkur einhvem veginn á óvart og
var öðruvísi en við höfðum búist
við og fór þannig á allan hátt langt
fram úr vonum okkar. Þama hélst
allt í hendur, óvenju höfðinglegar
móttökur, veitingar, menningarlegt
heimili, en síðast en ekki síst per-
sónuleiki Ragnars, sterkur, lifandi
og karlmannlegur. Það var jafnan
eitthvað heimsborgaralegt við
framkomu Ragnars. í kringum
hann ríkti aldrei nein lognmolla.
Það kom þegar í ljós þetta fyrsta
kvöld heima hjá honum að tónleik-
um loknum. í snörpum og fjörugum
samræðum var tekist á við hlutina.
Eftir þessi fyrstu kynni af Ragn-
ari og heimili hans varð rás atburða
þannig, að ég hef komið talsvert
oft til ísafjarðar síðan, hvort heldur
til tónleikahalds eða í öðmm erind-
um. Eftir því sem kynni mín af
Ragnari jukust kynntist ég betur
hinu merka starfí hans sem kenn-
ara. Á því sviði bjó hann yfír mikilli
og langri reynslu, ekki aðeins hér
heima, heldur og í fjöldamörg ár
vestur í Kanada. Ragnar var enginn
venjulegur kennari í píanóleik.
Hann var gæddur gáfum hins sanna
listamanns, sem tókst að opna augu
nemenda sinna fyrir undraheimum
tónlistarinnar. í kennslu hans fór
s^iman mikill agi og virðing fyrir
viðfangsefninu, en hann bjó einnig
yfír hinum sjaldgæfa hæfíleika að
geta kveikt eld, mismikinn að sjálf-
sögðu, í hugarfylgsnum nemand-
ans, sem gerði honum auðveldara
að komast áfram í námi sínu, þrátt
fyrir erfíða hjalla. Þannig sáði
Ragnar sáðkomum tónlistarinnar
víða, mörg þeirra hafa þegar borið
ríkulegan ávöxt, önnur bíða síns
tíma. Það var mér bæði heiður og
ánægja að taka við einum nemanda
Ragnars fyrir rúmum átta árum,
en sá var aðeins fyrstur í hópi
margra mjög efnilegra nemenda,
sem Ragnar átti eftir að senda
mér. Er ég honum ævinlega þakk-
látur fyrir hið mikla traust sem
hann sýndi mér og fyrir að fá þann-
ig að taka þátt í hinu merka starfí
hans. Ragnar hafði reyndar sent
marga nemendur frá sér til Tónlist-
arskólans í Reykjavík, sem hann
taldi nauðsynlegt þrep á leið til
framhaldsnáms erlendis. Það er
óumdeilanleg staðreynd, að enginn
tónlistarskóli utan höfuðborgarinn-
ar hefur sent eins marga nemendur
í píanóleik til framhaldsnáms við
Tónlistarskólann í Reykjavík og
Tónlistarskóli ísafjarðar. Þeir voru
að sjálfsögðu nemendur Ragnars.
En Ragnar sinnti ekki aðeins
kennslustörfum, þótt mikil væru,
því hann gegndi jafnframt störfum
söngstjóra og organista auk hins
erilsama hlutverks skólastjórans.
Ofan á allt þetta lögðu hann og
Sigríður heimili sitt undir tónleika-
hald næstum sérhvem sunnudag í
fjöldamörg ár. Þetta voru hinar
svonefndu „samæfíngar", en þær
urðu fljótt þekktar meðal tónlistar-
manna landsins. í þeim birtist hinn
eldlegi tónlistaráhugi Ragnars og
ósérplægni í þjónustu tónlistarinn-
ar. Með þessu óeigingjama starfi
sínu í þágu listarinnar vann Ragnar
traust og virðingu fyrir tónlistinni
sem lifandi þætti í menningu þjóð-
arinnar. Vegna starfs hans hljómar
nafnið ísafjörður á sérstakan hátt
i eyrum tónlistamnnenda.
Við kveðjum mann, sem er einn
af máttarstólpum hverrar þjóðar.
Ragnar H. Ragnar sýndi og sann-
aði í lífi sínu gildi raunverulegs
menningarlífs og með honum kveðj-
um við einn af ötulustu baráttu-
mönnum þess á íslandi. Við emm
öll forsjóninni þakklát fyrir að hafa
fengið að njóta krafta þessa góða
og merka manns.
Halldór Haraldsson
Árið 1948 eignuðust ísfírðingar
einstakan fjársjóð, sem þeir fengu
að njóta í nær fjörutíu ár. Þessi
Qársjóður var Ragnar H. Ragnar.
Þetta ár var Tónlistarskóli ísafjarð-
ar stofnaður og var Ragnar ráðinn
skólastjóri hans. Öll þessi ár var
hann og heimili hans máttarstólpinn
í ísfírsku tónlistarlífí og barst hróð-
ur þess víða.
Ég er ein af þeim fjölmörgu, sem
áttu því láni að fagna að eiga hann
að kennara og vini um árabil. Stór
hluíi af æskuámm mínum á ísafírði
er tengdur honum. Aldrei hef ég
kynnst manni, sem skar sig svo
mjög úr fjöldanum sem hann. Hann
var ólíkur öllum, sem ég hef kynnst
bæði fyrr og síðar, eins og líf hans
væri að flestu -leyti byggt á öðmm
og æðri forsendum en annarra
manna. Slíkur var persónuleiki
hans. Ég man hvað ég sem bam
og nemandi hans bar ótakmarkaða
•virðingu fyrir honum, að sumu leyti
óttablandna. En sá ótti breyttist
með tímanum í væntumþykju, þeg-
ar ég kynntist betur manninum á
bak við kennarann. Oft fannst mér
hann mjög strangur og kröfuharð-
ur, en aldrei óréttlátur í kröfum
sínum. Sem ungur nemandi skynj-
aði ég strax, að mestar kröfur gerði
hann til sjálfs sín með ósérhlífni
sinni og eldheitum áhuga.
Ragnar var kennari af guðs náð.
Hann kenndi okkur nemendum
sínum ekki aðeins tónlist, heldur
einnig um lífið sjálft og hvað það
er að vera manneskja. Hann lyfti
hugum okkar yfír hversdagsleikann
og sáði fræjum í æsku okkar, sem
við munum búa að alla ævi. Hann
vakti okkur til umhugsunar um hin
sönnu verðmæti lífsins, sem mölur
og ryð fá ekki grandað. Hann beindi
okkur inn á brautir, sem við hefðum
aldrei fengið að kynnast í þessu litla
samfélagi, ef hans hefði ekki notið
við. Hann opnaði okkur heima, sem
náðu langt út yfír þann heim, sem
hversdagslífíð bauð upp á. Hann
fyllti líf okkar af list og fegurð.
Ég man sjálfa mig sem litla stúlku
ganga heim eftir spilatíma eða sam-
æfingu, að kvöldi dags að vetrar-
lagi, með brakandi hjamið undir
fótunum og höfuðið fullt af tónum
evrópskrar fagurtónlistar og viku-
skammti af lífsspeki, svo sæla yfir
að þessi fegurð næði líka til okkar,
norður á hjara veraldar.
Ég gæti skrifað svo margt og
mikið um Ragnar. Þessi fáu orð
eiga að lýsa þakklæti mínu fyrir
að hafa fengið að njóta þeirra for-
réttinda að vera nemandi hans.
Elsku Sigga og þið öll, fjölskyldan.
Ég bið guð að blessa ykkur í sorg
ykkar. Þótt Ragnar sé nú horfinn
frá okkur, munum við, sem kynnt-
umst honum, fá að njóta anda hans
áfram. Hann sló á strengi í ungum
hjörtum okkar nemenda sinna þá
hljóma, sem aldrei þagna.
Hólmfríður Sigurðardóttir
Hann kenndi mér að hlusta á
Schumann. Þá var vetur á ísafirði
og menn ráku för í snjólagið á göt-
unum til minnis um ferð sína milli
húsa og frostguðinn stráði í förin
glitrandi kristöllum og úr varð æv-
intýraland og brostu til jarðar kátar
stjömur á svörtum himni.
Arabeskan hans Schumanns óp.
18 ómar í huga mér nú, þegar ég
er að muna yndisstundir í námi og
leik hjá meistara mínum í tónlist-
inni og ævintýraprinsessunni hans
úr Mývatnssveit, Sigríði Jónsdóttur,
sem varð eins og móðir þessum
Reykjavíkurpilti sem kom vestur til
þeirra að verða að einhveiju.
í húmi margra nátta sat ég með
þeim og lærði þá göfugu list að
hlusta. Lærði reyndar líka að tjá
tilfínningar mínar, ekki bara á tón-
borðinu heldur og í orðum og rhuna
að lífíð er fagurt ef þú leikur það
vel.
Kannski man ég hvað best ein-
mitt nú hlátur Ragnars, ákaflega
gefandi og hlýjan, næstum eins og
tóninn sem reynt var að kenna mér
að láta óma, löngu eftir að hann
var í raun þagnaður.
Þessi vetur varð mér þýðingar-
meiri en flest annað það sem gæfan
hefur rétt mér úr lífskörfunni.
Ragnar var svo lifandi og glæstur
að söknuðurinn verður yfírgefínn
en kátar og fallegar minningagyðj-
ur taka mig örmum og flytja
umsvifalaust til Regnbogalandsins
að sjá er stillt Gleðin tekur á móti
Ragnari, einum af bestu mönnum
þessa lands, manni sem markaði
spor í snjólagið yfir okkar menning-
arlandi og guðimir munu strá í
gullglitri sem lýsa kynslóðum með-
an stjömur brosa á himni í minn-
jngu hans.
Það verður ákaflega auðvelt og
gott að muna Ragnar H. Ragnar.
Hann mun óma lengi eins og sá
tónn sem er vel leikinn og sannur.
Jónas Jónasson
í minningunni tengjast tveir at-
burðir og renna saman í einn, þótt
engan veginn sé víst að þeir hafi
gerst samtímis í raunvemleikanum.
Annar var setning Gagnfræðaskól-
ans á ísafirði þegar 12 ára drengur
hóf þar nám. Ovenjumargir nýir
kennarar vom komnir til starfa og
litu nemendur þá forvitnisaugum.
Starsýnast varð þeim þó á einn
þeirra. Hann bar af öðmm í klæða-
burði í skjannahvítri skyrtu með
marglitt hálsbindi og í svo vönduð-
um fötum, að jafnvel þeir hlutu að
veita því athygli sem aldrei höfðu
gert samanburð á jakkafötum.
Hann var skarpleitur og svipfastur
með mikið hár sem eins og þyrlað-
ist upp og aftur af höfðinu. Hinn
var sá að tekinn var stóri glugginn
úr íbúðinni yfír Bókhlöðunni, sett
talía á þakbrúnina og híft upp svo
stórt píanó, að það komst ekki inn
um nokkrar dyr. Þvílíkur maður og
þvílíkt hljóðfæri höfðu aldrei áður
sést á ísafirði, enda hljóp drengur-
inn alla leið heim til sín og spurði
föður sinn andstuttur hvort ekki
væm einhver ráð að eignast píanó
til að læra að spila. Faðir hans leit
upp hissa frá verki sínu, bað um
skýringu og kvaðst svo skyldu at-
huga málið.
Þetta var árið 1948 og maðurinn
með hljóðfærið stóra Ragnar H.
Ragnar sem nú er kvaddur með
sámm söknuði margra sem eiga
honum mikla þakkarskuld að
gjalda. Hann var kominn vestan af
sléttum Kanada, en vaxinn upp í
mjúkum dal í Þingeyjarsýslu sem
er umlukinn ávölum ásum vöfðum
mildum gróðri. Nú var hann sestur
að í hörðum fírði með hvössum fjöll-
um og nöktum skriðum þar sem
skammdegið geymir svartara myrk-
ur en í öðrum stöðum. Ragnar lét
þessi fjallaþrengsli ekki byrgja sér
sýn. Víðsýnið bar hann innra með
sér og okkur sem urðum nemendur
hans, gaf hann ný augu að sjá
undursamlega veröld sem við viss-
um ekki áður að væri til.
Ragnar sagði einu sinni að skóli
væri ekki hús, heldur fólk. Því má
bæta við að góður skóli er fundur
nemenda og kennara sem bera
gagnkvæma virðingu fyrir við-
fangsefni sínu. Og góður kennari
verður sá einn sem ber svo mikla
virðingu fyrir nemendum sínum að
hann gerir til þeirra miklar kröfur
og leitast sífellt við að örva þá til
að leggja sig fram og vinna helst
betur en þeir gera sér sjálfír grein
fyrir að þeir geti. Slíkur kennari
var Ragnar, og engu líkara en það
væri honum ósjálfrátt. Okkur brá
í brún og við skildum það ekki al-
veg strax, að allt í einu var kominn
maður sem tók mark á okkur. Sem
talaði ekki niður til okkar eins og
við værum heimskir krakkar heldur
við okkur eins og við værum vel
viti borið og þroskað fólk. Og enn
torskildari var í fyrstu sú aðferð
Ragnars þegar hann tók upp á því
að glæða skilning okkar með því
að knýja okkur til að vera ósam-
mála sér.
Sá sem þetta ritar var svo hepp-
inn að gerast nemandi Ragnars í
píanóleik og tónfræði tólf ára að
aldri. Hann varð ekki tónlistarmað-
ur, en samt hefur fátt haft meiri
áhrif á líf hans en þetta nám við
píanóið stóra. Það segir kannski
meira en margt annað um áhrifa-
mátt Ragnars. Hann átti það
nefnilega sameiginlegt með organ-
istanum í Atómstöðinni að kenna
hljóðfæraleik lífsins — eða eigum
við að segja lífslistarinnar. Hins
vegar hafði hann það umfram org-
anistann að vera lifandi og nálægur
og sífellt að koma manni á óvart.
Það hefur auðvitað verið erfítt að
þurfa að kenna á heimili sínu vegna
húsnæðisleysis skólans. En mér
varð það ómetanlegt að fá að ger-
ast heimagangur hjá Ragnari og
Siggu, eignast vináttu þeirra sem
stráklingur, og öðlast þannig hjá
vandalausu fólki andlegt athvarf
sem var í senn sístreymandi upp-
spretta undrunar — og staðfesting
þess að list (sem talin var eitthvað
Qarlægt og óskiljanlegt) væri í raun
jafn sjálfsagt fyrirbæri í lífi mann-
eskjunnar og andardrátturinn
sjálfur. Kannski var þetta mest um
vert: að undrunarefnið væri sjálf-
sagður hlutur. Og það hefði enginn
skilið ef námið hefði endað um leið
og staðið var upp frá píanóinu. En
þá tók við spjall sem aldrei var
hægt að giska á fyrirfram hvert
stefndi: um skáldskap, heimspeki,
trúarbrögð, mannfræði, myndlist,
sagnfræði. Það gat því teygst úr
þessum píanótímum sem áttu að
standa í hálftíma — og ævinlega
fór unglingurinn heim ruglaður,
gagntekinn og orðlaus. Á þessum
stundum var eins og Ragnar settist
í sjálfa Hliðskjálf. Fjörðurinn þröngi
víkkaði, fjöllin sem byrgðu sýn
hrundu og engu líkara en sæi of