Morgunblaðið - 01.03.1988, Page 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 1. MARZ 1988
Creda
tauþurrkarai
Compact R. kr. 17.287 stgr.
Reversair kr. 23.755 stgr.
Sensair kr. 31.890 stgr.
Viðja, Kópavogi, s. 44444
Rafbúðin, Hafnarfirði, s. 53020
Stapafell, Keflavik, s. 12300
Vörumarkaðurinn, Kringlunni,
s. 685440
Grímur og Árni, Húsavik, s. 41600
Rafsel, Selfossi, s. 1439
Sjónver, Vestmannaeyjum, s. 2570
Rafland, Akureyri, s. 25010
Blómsturvellir, Hellisandi,
s. 66655
Guðni Hallgrimsson, Grundarfirði,
s. 86722
Póllinn, ísafirði, s. 3792
Kaupfélag Húnvetninga,
Blönduósi,s.4200
Creda-umboðið, _
Saftckjavenfam íslands,
Keykjarik, siai68-8640.
IIAGGLilNDS DENISON
VÖKVADÆLUR
☆ Oliumagn frá 19-318 l/m(n.
☆ Þrýstingur allt að 240 bar.
☆ Öxul-flans staðall sá sami
og á öðrum skófludælum.
☆ Hljóðlátar, endingargóðar.
☆ Einnig fjölbreytt úrval af
stimpildælum, mótorum
og ventlum.
☆ Hagstætt verð.
☆ Ýmsar gerðir á lager.
☆ Varahlutaþjónusta.
☆ Hönnum og byggjum upp
vökvakerfi.
SIG. SVEINBJÖRNSSON HF.
Skeiðarásl, Garðabæ
símar 52850 - 52661
V^terkurog
kJ hagkvæmur
auglýsingamiðill!
Seðlabankalögin
eftir Magna
Guðmundsson
í þessari lokagrein minni um
banka- og peningamál hyggst ég
ræða fáein atriði laga um Seðla-
banka íslands nr. 36/1986. Áður
hefí ég skrifað lítilsháttar um fyrri
lög bankans nr. 10/1961 (Hagfræði
og stjómmál/ 1984 bls. 78—81).
Þau skrif hafa borið árangur. Þessi
grein er umsögn um nýju lögin
fremur en gagnrýni. Vænti ég þess,
að hún geti orðið til glöggvunar,
þegar endurskoðun laganna fer
fram næst. Sjálfur vann ég í Seðla-
bankanum árin 1967—72 og kynnt-
ist þar prýðilegu fólki. Það kom
síðar í minn hlut að gera tillögur
fyrir kanadísk stjómvöld um breyt-
ingar á bankalöggjöfínni þar í landi.
Var það seinni hluta 8. áratugar-
ins, er ég dvaldi við nám og störf
vestra.
Seðlabanki kallast yfirleitt mið-
banki, einsog nafn hans er raunar
á ensku: Central Bank of Iceland.
Er mér ókunnugt um, hvemig þetta
misræmi er til komið eða hví það
er ekki leiðrétt. Slíkur banki, seðla-
banki/miðbanki, gegnir sumum
störfum venjulegs viðskiptabanka,
t.d. þeim að stýra lausafjárstöðu
ríkissjóðs, annast ávísanareikning
hans, erlend gjaldeyrisviðskipti,
stofnun og lúkning ríkisskulda. Að
hinu leytinu hefir hann með höndum
stefnumótun (policy making). Vík
ég fyrst að hlutverki Seðlabanka
Íslands.
í grein 3(a) laganna segir m.a.,
að bankinn eigi að „vinna að því
að peningamagn í umferð og fram-
boð lánsQár sé hæfílegt miðað við
það, að verðlag haldist stöðugt og
framleiðslugeta atvinnuveganna sé
hagnýtt á sem fyllstan og hag-
kvæmastan hátt.“
Þetta er rétt skilgreining á hlut-
verkinu. Orðalag er óbreytt frá fyrri
lögum Seðlabankans. En því vek
ég athygli á þessu, að sumir hyggja
tilgang peningastjómar vera þann
einan að tryggja ákveðna vaxtapró-
sentu, jafnvel þótt slíkt standi gegn
heilbrigðri verðlagsþróun. Satt að
segja er stöðugleiki og jafnvægi
markmið allrar hagstjómar. Leitast
er við með samræmdum aðgerðum
að hemja uppsveiflu, er orðið gæti
að verðbólgu, og að koma í veg
fyrir samdrátt, er leitt gæti til
stöðnunar og atvinnuleysis. Banki
og stjómvöld taka frumkvæði í stað
þess að „bíða eftir markaðslögmál-
unum“.
Fjórða grein laganna leggur
Seðlabankanum á herðar að „hafa
náið samstarf við ríkisstjómina og
gera henni grein fyrir stefnu sinni
í efnahagsmálum og framkvæmd
hennar. Orðið efnahagsmál á ekki
heima þama, því að þau em mál
ríkisstjómár, — peningamál hins
vegar mál miðbanka. Ég staldra
ögn við þetta atriði, því að það er
grundvallaratriði. Gömul og gróin
hefð er fyrir því á Vesturlöndum,
að miðbanki hafi visst sjálfstæði
og geti m.a. beitt ríkisstjóm pen-
ingalegum aga, ef svo mætti segja.
Það er talið nauðsynlegt vegna þess
að stjómvöldum hættir til að sofa
á verðinum gagnvart verðbólgu.
Önnur vinsælli markmið vega
gjaman þyngra. Þess vegna hvílir
sérstök ábyrgð á miðbankanum að
spyma fótum við ógætilegri fjár-
málastjóm. Hér má láta þess getið,
að fyrsti bankastjóri (Govemor)
Kanadabanka, sem er miðbanki/
seðlabanki þess lands, gerði heyrin-
kunnugt, að hann myndi ekki fram-
fylgja stjórnarstefnu, sem bryti í
bága við stefnu bankans í peninga-
málum, eins og hún er túlkuð í lög-
um hans. Hann myndi segja af sér
í mótmælaskyni. Valdajafnvægi
þarf að haldast milli seðlabanka og
ríkisstjómar, en ríkisstjóm á að
hafa síðasta orðið. Of náin tengsl
milli þessara aðila eru óæskileg.
Seðlabankastjóm má ekki ráða
málum hjá ríkisstjóm — eða öfugt.
Ástæða er þó til að ætla, að svo
hafi einmitt verið hérlendis, og kann
það að geta skýrt verðbólgumistök,
sem hér hafa orðið síðustu áratugi.
Megintækið, sem Seðlabankinn
hefir til að stýra peningaframboð-
inu er kaup og sala ríkisskuldabréfa
á opnum markaði. Með þeim hætti
hefir hann áhrif á reiðufjárforða
viðskiptabankanna, þar með á útl-
ánagetu þeirra og á vextina óbeint.
Lítil eða engin skipuleg verðbréfa-
viðskipti í þessu augnamiði hafa átt
sér stað til þessa. Sala ríkisskulda-
bréfa af hálfu Seðlabankans hefir
verið til fjáröflunar fyrir ríkissjóð.
Seðlabankinn hefir lengstum ákveð-
ið vextina með beinum tilskipunum
— með eða án samþykkis ríkis-
stjómar. Lög um stjóm efnahags-
mála nr. 13/1979 tengdu vextina
við verðbólgu með lánskjaravísitölu.
Árið 1984 vom vextimir gefnir
frjálsir — án óbeinnar miðstýring-
ar skv. ofangreindu. Þeir hafa
síðan hækkað hrikalega, 115% frá
okt./86 til okt./87. Grein 11 í lögun-
um, sem fjallar um verðbréfaþing,
gefúr von um betri skipan innan
tíðar, — aðeins veika von þó,' því
að hliðstæft ákvæði stóð í gömlu
lögunum.
Dr. Magni Guðmundsson
„Meðan við höldum
áfram að greiða sjálf-
um okkur verðbætur
samkvæmt verðbólgu-
vísitölu á vaxtatekjur, á
vinnulaun eða hverja
aðra þætti, þarf að lag-
færa gengi íslenzku
krónunnar með reglu-
legu millibili, svo að
útflutningsatvinnuveg-
irnir geti borið sig.“
Breytileg innlánsbinding við-
skiptabankanna samkvæmt 8. grein
laganna er einnig hagstjómartæki
í höndum Seðlabankans, sambæri-
legt við verðbréfaviðskipti á opnum
markaði. Hún getur, fræðilega,
komið í stað verðbréfaviðskipta.
Henni fylgja hinsvegar of snöggar
sveiflur reiðufjárforðans og lána-
starfseminnar. Hefir breytilegri
innlánsbindingu því verið beitt með
varúð erlendis. Hún var afnumin í
Kanada fyrir liðlega 20 ámm, án
þess að hún hafi nokkm sinni verið
notuð. Betra þykir að hafa innláns-
bindinguna fasta og aðeins lágt
hlutfall heildarinnlána, t.d. 5%.
Henni er ætlað að standa undir lán-
um seðlabanka til viðskiptabanka.
Meiri vonir em bundnar við lausa-
fjárskyldu viðskiptabankanna
samkvæmt 4. mgr. 8. greinar, sem
er nýtt ákvæði. Einnig henni ætti
að setja skorður, t.d. 10% hámark.
Tilgangurinn með henni er aðallega
sá, að viðskiptabankar losi sig ekki
við auðseljanieg verðbréf í því skyni
að auka útlán.
1986
Um önnur atriði vil ég segja
þetta: Seðlabanki íslands ætti að
heyrá undir ljármálaráðuneyti, en
ekki viðskiptaráðuneyti. Og banka-
eftirlit ætti að vera deild í fjármála-
ráðuneyti, ekki í Seðlabankanum.
Pjármögnun Seðlabankans á Þjóð-
hagsstofnun á að hætta. Arður af
rekstri bankans á að renna óskiptur
til ríkissjóðs. Augljósar ástæður em
fyrir þessu öllu.
Loks skal minnzt á 26. grein lag-
anna um stjóm bankans. Þar segir,
að í bankastjóm Seðlabankans eigi
sæti þrír bankastjórar. Farsælla er,
að þar ráði einn bankastjóri, er
hafi sér við hlið varabankastjóra
og tækniráðgjafa. Hins vegar ætti
bankaráðið að telja sjö manns valda
úr ýmsum starfsstéttum þjóð-
félagsins. Þá segir í grein 26, að
bankastjórar skuli eigi skipaðir til
lengri tíma en sex ára í senn. Grein
28 mælir ennfremur svo fyrir, að
bankastjómm sé óheimilt að sitja í
stjóm stofnana og atvinnufyrir-
tækja utan bankans. Bæði þetta
ákvæði og ákvæðið um takmarkað-
an ráðningartíma em afar mikil-
væg. Þau em hins vegar ekki látin
gilda um núverandi bankastjóra,
sem em undanþegnir með 40. grein.
Kann ég ekki skýringu á því.
Ég hefí nú skoðað banka- og
peningamálin frá ýmsum hliðum í
sex greinum og lýk máli mínu með
þessum orðum:
Meðan við höldum áfram að
greiða sjálfum okkur verðbætur
samkvæmt verðbólguvísitölu á
vaxtatekjur, á vinnulaun eða hverja
aðra þætti, þarf að lagfæra gengi
íslenzku krónunnar með reglulegu
millibili, svo að útflutningsatvinnu-
vegimir geti borið sig.
Slík gengisleiðrétting er gerð
mánaðarlega eða ársfjórðungslega
í ríkjum Suður-Ameríku, sem hafa
sams konar vísitölukerfi. Stjórnvöld
hér hika sökum áhrifa á verðlag
og skuldastöðu fyrirtækja. Þess
vegna höfum við þetta sérkennilega
ástand, að útgerð á í erfiðleikum,
einnig frysting, ullariðnaður o.fl.
greinar, en gróði hleðst upp á
gráum og svörtum fjármagnsmark-
aði, viðskipti blómgast, veitinga-
hallir em reistar, ein á fætur ann-
arri, og stór hluti þjóðarinnar fer í
skemmtiferðir um víða veröld. Við-
skiptahalli vex. Hann er talinn
verða 12 milljarðar króna í ár eða
nálega 33 milljónir króna á degi
hveijum. Við búum við velmegun,
sem fengin er að lárli.
Höíundur er hagfrœðingur.
Ungfrú Vesturland:
Sjö taka þátt í keppni um titilinn
Fimrn stúlkur af þeim sjö sem taka þátt í keppni um titilinn Ungfrú Vesturland. Morgunblaðið/Ámi
Stykkishólmi.
UNDANFARIÐ hefir farið fram
undirbúningur að fegurðarsam-
keppni stúlkna hér i Vesturlands-
umdæmi. Hótel Stykkishólmur
hefir í samvinniu við aðstandendur
keppninnar ungfrú ísland haft
með höndum keppnina Ungfrú
Vesturland. Er þetta í fyrsta sinn
sem ungfrú Vesturland er valin
og taka sjö stúlkur þátt í þessari
fyrstu keppni. Sú sem hlýtur titil-
inn ungfrú Vesturland öðlast þátt
til þátttöku um titilinn ungfrú ís-
land.
Undirbúningur verður í fullum
gangi fram til 11. mars, en þá renn-
ur upp dagurinn sem ungfrú Vestusr-
land verður valin og krýnd. Hótel
Stykkishólmur reynir á allan hátt að
vanda vel til kvöldsins. Matreiðslu-
menn sjá um sem bestan matseðil
og allir leggjast á eitt með að gera
kvöldið eftirminnilegt. Sigurður
Skúli Bárðarson hótelstjóri er í farar-
broddi og hefir fengið til liðs við sig
úrvalsfólk. Eygló Bjamadóttir dans-
kennari hefir umsjón með keppninni
og verður stúlkunum til halds og
trausts. Sviðsmjmd verður í höndum
Jóns Svans Péturssonar hljómsveit-
arstjóra, hljóð sér Hafsteinn Sigurðs-
son tónlistarkennari um og sviðs-
mynd annast Birgir Sigurðsson raf-
virki. Hárgreiðslu sér Jóhanna
Hauksdóttir um. Stúlkan sem hlýtur
titilinn Ungfrú Vesturland fær í verð-
laun ferð til Hamborgar eða Amst-
erdam í boði Amarflugs og einnig
50 þúsund krónur í peningaverðlaun.
Eftirtaldar stúlkur taka þátt í keppn-
inni: Amdís Þorsteinsdóttir og Hall-
dóra Bima Jónsdóttir, Stykkishólmi,
Kristín Erlingsdóttir, Steinunn Tóm-
asdóttir og Þórdís Rúnarsdóttir, Ól-
afsvík, Halldís Höskuldsdóttir,
Laugagerði, og Ingibjörg Huldar-
dóttir, Akranesi.
— Arni