Morgunblaðið - 02.07.1988, Side 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. JÚLÍ 1988
ItomglM DŒáÐ
Umsjónarmaöur Gísli Jónsson
Nú megið þið spreyta ykkur á
að giska á hversu gamalt það
muni vera sem hér fer á eftir og
hvar það hafi birst:
„Blaðamenn ættu að auglýsa
eftir nýyrðum, þegar þeirra er
þörf, í stað þess að nota erlend
orð eða orðatiltæki. Hinir mörgu
hagyrðingar þjóðarinnar mundu
ekki láta á sér standa, þótt lítið
fé kæmi í aðra hönd. Svo elska
þeir þjóð vora og þjóðtungu. Líka
þyrfti að fá norrænufræðinga í lið
með sér. Þeir ættu að fræða al-
menning um ísl. mál og málvenj-
ur, meir en gert er. Og vissulega
þurfa þeir líka að vera á verði og
vara menn við málspjöllum. Þá
ættu öll blöð landsins að birta
meira um ísl. mál og málvenjur
en gert er. Ætti í hveiju blaði að
hafa sérstakar greinar um mál-
vemdun, sem menn gætu lesið sér
til sálubóta. Og loks þyrfti að
stofna málvemdunarfélag í hveiju
kauptúni til leiðbeininga og vemd-
unar hinu daglega máli, fyrir alla
þá, sem láta sig þjóðemi vort
nokkru skipta.
í þessu sambandi má geta þess
að nýyrðasafn orðabókamefndar
Háskóla íslands hefír gert mikið
gagn og hjálpað mörgum í mál-
vemdunarstarfinu.
En mörg eru orðskrípin enn í
málinu og mállýzkumar, sem þarf
að leiðrétta og útrýma. Og getur
verið að ég minnist á einhver
þeirra síðar, þótt mörgum öðrum
standi það nær.
En eins og íslenzkan stóð af
sér dönskuna og dönskuslettumar
um aldamótin síðustu, eins mun
hún og nú standa af sér enskuna
og enskuslettumar. En til þess
að það gangi sem greiðlegast,
þurfa allir sannir íslendingar að
vera á varðbergi. Láta þá, sem
enn þykir það „fínt" að krydda
mál sitt með erlendum orðum eða
orðskrípum, vita að vér eigum
eitt hið fegursta og fullkomn-
asta mál, sem til er. Og að það
er móðgun við ísland og íslend-
inga, að menn vandi ekki mál sitt,
hvort sem er í ræðu eða riti.“
Þessi maður skrifaði undir gælu-
nafni, en kannski fínnið þið hann.
★
Ég var farinn að örvænta um
orðalagið að eitthvað byggist á
einhveiju. Dag eftir dag sá ég eða
heyrði dönskuna: þetta byggir á
því, allt endalaust. Stórar fyrir-
sagnir í blöðum, frétt á frétt ofan
í vörpum, þar sem allt byggði á
einhveiju. Voðalegir bygginga-
meistarar sífellt á ferðinni. Mér
var til efs að nokkur myndi leng-
ur eftir miðmynd í þolmyndar-
merkingu. En samningamir
byggðust (=voru byggðir) á sam-
komulagL Þeir byggðu ekki neitt
á neinu. Áætlunin byggðist (=var
byggð) á rannsóknum. Hún
byggði hvorki eitt né neitt. Get-
gátur hans byggðust (=voru
byggðar) á hæpnum forsendum.
Þær byggðu ekki eitt eða neitt á
neinum forsendum.
Nú skrifa ég í bjartsýniskasti.
Ég hef heyrt hvað eftir annað í
vörpum rétt farið með þetta. Menn
kunna allt í einu að segja að eitt-
hvað byggist(=sé byggt) á öðru.
Jafnvel í auglýsingum, hvað þá
fréttum. Guð láti gott á vita. Og
kannski hafa menn farið á nám-
skeið. En hvað um það. Samein-
umst nú um þetta rétta tal og
fellum niður vitleysuna að eitt-
442. þáttur
hvað byggi (=sé byggt) á ein-
hveiju.
★
Hefur nú hafíst upp nýr limru-
smiður, að nafni Áslákur austan
og býð ég hann velkominn í hóp
þeirra félaga sem yrkja úr öllum
áttum, þó mörgum málvöndunar-
manni þyki lítið koma til kveð-
skaparins. En lítið er ungs manns
gaman:
Um tannlæknishjálp var ei trantvon,
né tryggingabót fyrir Anton,
þegar lá hann í bælinu
á bágstaddrahælinu
í sjómannahverfinu í Kanton.
Stóð Bergþóra dauðþreytt að bleikja lín
og Bjamhildur kófsveitt að steikja svin.
A tundri og tjá
var tilveran þá,
er Björg giftist Randveri Reykjalín.
★
Um Jón gljúfra Jónsson (1744-
1820) segir í kirkjubók:
„Dável læs, veit nóg, klúkinn
og klókur, hefur hér í sókn
[Möðruvallasókn] skikkanlegur
verið." Getið þið sagt mér hvað
klúkinn þýðir? Ég veit það ekki
og hef hvergi fundið það. Orðabók
Háskólans hefur ekkert dæmi. Ég
yrði líka feginn öllum upplýsing-
um um orðið kiinkinn. Það kemur
reyndar fyrir í lesmáli og í vísu.
sem ég veit ekki með vissu hvem-
ig er, en gæti verið á þessa leið:
Situr Brynki, sjór þó sprinki og ijúki.
Hann er klinkinn, kallinn sá,
kólgudynki við að ijl
Seinnipartur þessarar stuðla-
fallsvísu er nokkuð öruggur, en
fyrsta braglínan er ansi vafasöm.
---------------—-
Upprunalegt líf
Myriam Bat-Yosef
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Listakonan María Jósefsdóttir,
eða Myriam Bat-Yosef, sem er
hennar upprunalega nafn, hefur
víða skilið eftir sig spor. Hún er
fædd í Þýskalandi en fluttist í
bemsku til ísraels, lagði fyrir sig
myndlist og nam m.a. í Flórenz á
Ítalíu þar sem hún kynntist Guð-
mundi Ferró, sem seinna varð Erró,
og giftist honum. Kom hún með
honum til íslands árið 1957 og tók
ástfóstri við landið enda eignaðist
hún hér marga vini sem hún heldur
tryggð við.
Myriam hefur haldið yfír 50 sýn-
ingar víðs vegar um lönd og þar
af nokkrar eftirminnilegar á Is-
landi. Hún heldur sig ekki eingöiigu
við málverkið og hinn tvívíða flöt
heldur hefur hún einnig yfírfært
list sína á ýmsa tilfallandi hluti svo
sem borð, stóla, gínur, tilfallandi
efni o.s.frv. Þá hefur hún einhig
framið ýmsar tegundir gjömiriga
nu
Til sölu í Hafnarfirði
Steinhús við Álfaskeið:
2 hæðir, 136 fm, byggt 1944, á mjög góðum stað í
miðbænum. Lóð með stórum og fallegum trjám. Bílsk.
Laust strax. Einkasala.
3ja herb. íbúð við Köldukinn:
Falleg, um 70 fm íb. á miðhæð. Svalir. Sérinngangur.
Efri hæð og ris í timburhúsi:
3ja herb. íb. og rúmgott ris á góðum stað í miðbænum.
Verð 2,4 millj. Einkasala.
Árni Gunnlaugsson, hrl., Opið í dag
Austurgötu 10, sími: 50764. f rá kl. 12-17.
Hjá fegurðinni
Erlendar bækur
Jóhanna Kristjónsdóttir
Insight Guides: Sri Lanka
Útg. APA Productions
ÞEG AR ég rekst á bækur úr Insight
Guides-bókaflokknum er skemmti-
legt að falla fyrir freistingunni og
kaupa þær snarlega og eru þær þó
í dýrari kanti ferðabóka.
Þessar bækur hafa flest það sem
vekur ánægju lesanda. Fróðleikur
um sögu viðkomandi lands er að-
gengilegur og viðráðanlegur og
jafnan upplýsandi frásögn um nú-
tímann. Myndir eru alltaf forkunn-
argóðar. Mikill fjöldi fólks leggur
jafnan hönd á plóginn við gerð
þeirra og vandað til vinnubragða í
hvívetna.
Að mínum dómi er mikilvægt að
lesa sér til um þau lönd sem farið
er til, enda þótt ekki sé hægt að
sporðrenna öllu og lestur jafnast
aldrei á við upplifunina sjálfa. En
góður undirbúningur og vitneskja
getur gert dvöl á framandi slóðum
fyllri og gjöfulli.
í Insight Guides um Sri Lanka
er bókinni skipt niður í ágæta og
skipulega kafla, svo að hver getur
Kápumynd
S
21150-21370
LARUS Þ. VALDIMARSON solustjori
LARUS BJARNASON HDL. LÖGG. FASTEIGNASALI
Til sýnis og sölu auk annarra eigna:
Góð íbúð - langtímalán
3ja herb. íb. stór og góð á 3. hæð v/Hraunbæ 90,9 fm. Ágæt sam-
eign. Gott kjherb. fylgir með snyrt. Mikiö útsýni. Góð langtímalán kr.
2,8 millj. fylgja. Laus í nóv. nk.
Skammt frá Háskólanum
á 1. hæð í reisulegu þríbhúsi 4ra herb. hæð 95,5 fm nettó. Velmeð-
farin. Svalir. Danfosskerfi. Skuldlaus. Skipti mögul. á 3ja herb. íb. í
Vesturborginni.
Skammt frá Sundhöllinni
3ja herb. þakfb. um 80 fm. Nýl. gluggar og kvistir. Sólsvalir. Góð
geymsla í kj. Ágæt sameign. Verð aðeins kr. 3,6 millj.
Suðuríbúð í lyftuhúsi
2ja herb. á 6. hæö við Álftahóla. Ágæt sameign. Stórkostlegt útsýni.
Fjársterkur kaupandi
óskar eftlr einbýlishúsi í borginni eða nágr. um 200 fm helst á einni hæð.
Opið í dag laugardag
kl. 11.00-16.00.
Fjöldi fjársterkra
kaupenda.
ALMENNA
FASTEIGNASAIAN
LAUGAVEG118 SÍMAR 21150-21370
Húseign íHafnarfirði
Nýkomið til sölu fallegt og vandað einbýlishús á friðsæl-
um stað við Austurgötu. Tvær hæðir, 162 fm, byggt
1963. Á efri hæð eru tvær rúmgóðar stofur, stórt eld-
hús og snyrtiherb. Á neðri hæð eru þrjú herb., bað,
þvottahús og geymsla. Suðursvalir með góðu útsýni.
24 fm útihús (verkstæði). Einkasala.
Opið í dag
frá kl. 12-17
Árni Gunnlaugsson, hrl.,
Austurgötu 10, sími: 50764.
lesið sér til um það sem helst snert-
ir áhugasvið hans. Þar er skrifað
um söguna, nýlendutímann, sér-
stakur kafli er um tímabilið eftir
sjálfstæði og loks um Sri Lanka nú.
Fyrirferðarmikil skil eru gerð á trú
og lífsskoðun Lanka, gerð grein
fyrir sinhalesum og þeirra búddatrú
og minnihlutaþjóðinni tamílum sem
eru flestir hindúar. Þá er snúið sér
að því að gera landinu skil og hver
hluti fær sinn skerf.
Menningarlíf, atvinnuvegir, trú-
arhátíðir, matarvenjur, lífíð í frum-
skóginum, gimsteinavinnslan og er ,
þá fátt eitt talið. í síðasta kafla
bókarinnar er svo gerð grein fyrir,
ýmsum þáttum sem ferðamönnum .
kemur vel að vita, svo sem um ferð-
ir innan Sri Lanka, gistiaðstöðu, t
næturlíf, íþróttir, tungumál og
hvaðeina. Allmörg kort eru til bóta.
Þeir sem hafa sótt Sri Lanka
heim hljóta að hrífast af fegurð
landsins og eyjan er réttnefnd
Paradísareyja. I eldgömlum sögn-
um segir að menn hafí trúað því
að Sri Lanka hafi verið aldingarður-
inn Eden, og víst hefur maður heyrt
fráleitari kenningar en það. Það er
sorglegra en tárum taki, að illvígar
deilur sinhalesa og tamfla á síðustu
árum hafa orðið til þess að skipta
þjóðinni í stríðandi fylkingar, blóði
er úthellt og það virðist erfítt að