Morgunblaðið - 02.07.1988, Page 12
12
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. JÚLÍ 1988
4
Margar opinberar
stofnanir fötluð-
um óaðgengilegar
ÞAÐ eru ekki mörg ár sfðan farið var að gera byggingar þannig
úr garði að fatlaðir œttu þar jafn greiðan aðgang og aðrir. Nu eru
liðin tíu ár sfðan sett voru lagaákvæði um aðgengi fatlaðra og hef-
ur margt verið gert til úrbóta, bæði á gömlum byggingum og nýj-
um, en þó eru enn margar opinberar stofnanir og þjónustuhúsnæði
sem fatlaðir hafa ekki aðgang að vegna handriðslausra stiga, lyftu-
leysis og annarra óyfirstfganiegra hindrana.
Blaðamaður Morgunblaðsins fór
ásamt fatlaðri konu og sérfræðingi
í aðgengismálum fatlaðra til að
kanna þessi mál. Það fyrsta sem
verður á vegi þeirra sem ferðast
um í hjólastól eru gangstéttarbrún-
ir. Til að maður í hjólastól komist
hjálparlaust upp á gangstéttina
þarf að vera aflíðandi halii upp á
stéttina, og hafa borgaryfirvöld
samþykkt að leggja slíkar ská-
brautir við gatnamót og gang-
brautir í öllum nýjum hverfum og
vfðar ef þurfa þykir.
Ólöf Ríkarðsdóttir, forstöðumað-
ur félagsmála hjá Landssambandi
Sjálfsbjargar, sem sat í hjólastóln-
um, sagði víða misbrest á fram-
kvæmd þess og alls ekki hægt að
treysta á að slíkar skábrautir væru
til staðar, hvorki við gangbrautir
né opinberar stofnanir, né neins
staðar þar sem þeirra væri þörf.
Annað sem fæstir ófatlaðir hafa
trúlega veitt athygli eru handrið.
Allt of algengt er að þau vanti, en
tröppur án handriða eru, ásamt
gangstéttarbrúnum, einn helsti far-
artálmi fatlaðra. Handrið þurfa að
ná alveg niður að neðstu tröppu,
en víða byija þau ekki fyrr en í
fjórðu eða fimmtu tröppu og enda
áður en komið er alla leið upp. Slík
handrið eru fötluðum algerlega
gagnslaus. Þau þurfa líka að vera
til þess fallin að grípa um, en breið-
ar fjalir, eins og verið hafa í tísku
undanfarin ár eru ekki hentugar
til þess.
Fyrsti viðkomustaður okkar var
Listasafn íslands, en að sögn Carls
Brand, frá Samstarfsnefnd um
ferlimál fatlaðra, er það um flest
til fyrirmyndar og gott dæmi um
þær úrbætur sem gerðar hafa ver-
ið á mörgum nýjum byggingum.
Sérstaklega vildi hann vekja at-
hygli á salemisaðstöðu fatlaðra
sem þar væri óvenju góð. Þó benti
hann á að sparkplötu vantaði á
hurð, en til að opna dyr þarf að
aka hjólastólnum alveg upp að
hurðinni og er hætt við að hún
skemmist fyrir vikið ef slík plata
er ekki til hlífðar.
í byggingarlöggjöf frá 1978 og
reglugerð frá 1979 voru í fyrsta
skipti sett inn ákvæði um aðgengi
fatlaðra við opinberar stofnanir, og
er þar m.a. kveðið á um að allar
opinberar stofnanir og þjónustu-
byggingar eigi að vera aðgengileg-
ar, fötluðum sem ófötluðum. Hejgi
Hróðmarsson, starfsmaður Ör-
yrkjabandalagsins og Þroskahjálp-
ar sagði lög þessi þverbrotin og
ekki farið eftir reglugerðum nema
endrum og eins. Af því tilefni lögð-
Fatlaðir eiga greiðan aðgang
að Listasafni Islands, sem og
mörgum öðrum nýjum bygg-
ingum sem hannaðar eru með
þarfir þeirra í huga.
Gangstéttarbrúnir eru einn al-
gengasti farartálmi þeirra sem
ferðast um í hjólastól, og er
Alþingishúsið ein þeirra mörgu
opinberu stofnana sem um-
kringdar eru slíkum hindrun-
um auk þess sem tröppur eru
við báðar dyr hússins.
um við leið okkar að Alþingishúsinu
og rákumst fyrst á háa gangstétt-
arbrún en síðan blöstu við hand-
riðslausar tröppur, bæði við skrif-
stofu— og aðaldyr.
Carl Brand sagði að flestar nýjar
byggingar væru nú hannaðar með
þarfir fatlaðra í huga og oft væri
leitað til þeirra hjá Samstarfs-
nefndinni um ferlimál fatlaðra til
að fá ráðleggingar um endurbæt-
ur. Sem dæmi má nefna að í Þjóð-
minjasafninu er nú verið að vinna
að þessum málum og stendur til
að setja þar upp lyftu á næstunni.
Carl sagði að almennt hefði ástand-
ið mikið batnað á síðustu fimm
Morgunblaðið/BAR
Svona handrið, sem ná ekki
nema hálfa leið niður, koma
fötluðum ekki að neinu gagni.
árum, en þó væri enn allt of al-
gengt að það gleymdist að gera ráð
fyrir fötluðum.
-GHS
Grunnrannsóknir —
hagnýtar rannsóknir
Raunvísindi
Egill Egilsson
Orðið rannsóknir er notað í
margvislegri merkingu í fjölmiðl-
um. Af viðtölum má stundum
helst ráða að það merki ekki öllu
meira en að safna gögnum eða
mæla eitthvað. Rannsókn sem er
ætlað að varpa ljósi á raunveru-
leikann í kringum okkur er hins
vegar oft þríþætt. Eitt er að safna
gögnum eða mæla. Annað er að
vinna úr þeim og finna í þeim
þætti sem sjást ekki, séu gögnin
ógreind. Hið þriðja er að draga
af þessu ályktanir, slá við var-
nagla, segja til um gildi niður-
staðna, ræða endurbætur og e.t.v.
vísa veginn fram til næsta skrefs.
Skilgreining hagnýtra
rannsókna
Fremur sjaldan heyrist um það
rætt, að allar rannsóknir skiptast
í grundvallaratriðum í tvennt.
Annars vegar eru þær rannsóknir
sem snúast beint um að bæta úr
einhverju ákveðnu atriði eða
meinsemd, hvort sem hún er efna-
hagslegs, heilbrigðislegs, félags-
legs eðiis eða enn annars. Dæmi
um slíkar rannsóknir eru ákvarð-
anir á stærð fiskistofna, talning
áfengissjúklinga á Reykjavíkur-
svæðinu eða prófun á endingu
fylliefna í tannskemmdum.
Skilgreining grunnrann-
sókna
Hins vegar eru grunnrannsókn-
ir. Einkenni þeirra er að velja og
fást við viðfang sitt án beins til-
lits til gagnsemi í núverandi heimi.
Nærtækt frægt dæmi um slíkt er
tilurð afstæðiskenningar Alberts
Einsteins. Einstein stefndi ekki
fyrst og fremst að því að fínna
orkulind fyrir mannkynið, hvað
þá heldur að „bæta“ hemaðar-
tækni þess.
Svo að tekið sé dæmi frá fyrri
tíma, er erfitt að hugsa sér að
hreyfílögmál Newtons hafí haft
beint hagnýtt gildi þegar þau eru
sett fram um seytján hundruð.
Newton fann lögmálin upp engu
að síður, þótt þau hafi öðlast hag-
nýtt gildi seinna.
Annað dæmi: Þegar Daninn
H.C. 0rsted kemst að samverkan
rafstraums og segulmagns á fyrri
hluta síðustu aldar, og Bretinn
J.C. Maxwell gefur henni nákvæ-
man stærðfræðilegan búning á
seinni hluta aldarinnar, er það
ekki vegna áhuga þeirra á nýtingu
fyrirbæranna. Heldur er það
vegna áhuga þeirra á skilningi
þeirrar heildarmyndar, sem var
að verða til, og er síðar nefnd
rafsegulfræði. Síðan líður ekki á
löngu, þar til sá skilningur fær
hagnýtt gildi, þegar ítalinn Marc-
oni ruddi fjarskiptatækninni
braut.
Samliking
Heyrst hefur eftirfarandi samlík-
ing um skiptingu rannsókna í
grunnrannsóknir og hagnýtar
rannsóknir. Líkingin er sótt til
landkönnunar:
Grunnrannsókn ókannaðs lands
felst í að kortleggja það án tillits
til notkunar. Þetta er sjálf land-
mælingin og kortagerð. Hagnýta
rannsóknin er sú sem á eftir fer,
þegar athugaðir eru nýtingar-
möguleikar svæðisins með tilliti
til ræktunar, jarðefna, orkufram-
leiðslu o.s.frv.
Hvers vegna grunnrann-
sóknir?
Leikmaður gæti spurt sem svo:
Af hveiju eru grunnrannsóknir
til? Af hveiju snýst ekki hver
rannsókn beinlínis um að bæta
úr einhveijum tilteknum vanda?
Þeirri spumingu verður best
svarað með tilvísun til reynslunn-
ar. Æ ofan í æ hefur komið í ljós
að grunnrannsóknir hafa flýtt
fyrir heildarskilningi einhvers
3viðs, sem hefur sfðan fengið hag-
nýtt gildi. Enn má vitna til afstæð-
iskenningar Einsteins: Meðal þess
fyrsta, sem kom í ljós, var hin
fræga formúla um jafrigildi orku
og massa, E=Mc2. Svo mikið má
fullyrða, að Einstein stefndi ekki
að því með rannsóknum sínum
að finna orkulind fyrir mannkyn-
ið. Né heldur var þessi formúla
lokatakmark í sjálfu sér. En hún
hefur verið vafalítið mesta hag-
nýta þýðingu í öllu formúlusafni
afstæðiskenningarinnar. En að-
eins um þijátíu árum seinna
fannst ferli í náttúrunni, þar sem
áhrifa þessarar formúlu gætti
sannanlega. Deila má um hvort
það ferli hefði fundist svo fljótt,
hefði Einstein ekki verið að verki
fyrr. En víst er að afstæðiskenn-
ingin flýtti fyrir skilningi fyrir-
brigðisins, og að menn öðlast næg
tök á því til að hægt er að búa
til kjamorkusprengjuna og
kjamaofna, sem sjá nú fyrir vem-
legum hluta orku iðnríkja heims-
ins. Og að öllum líkindum munu
þau gera það í vaxandi mæli,
þótt umdeild séu.
í næsta þætti lítum við enn á
rannsóknir og skiptingu þeirra í
grunnrannsóknir og hagnýtar.
Einnig lítum við nokkuð á gidi
rannsókna fyrir hið almenna
menntakerfí.
Morgunblaðið/J6n Gunnlaugsson
Jón Ólafur Signrðsson organisti við hlið hins nýja orgels.
Nytt pípuorgel í
Akranesskirkju
Akranesi.
NÚ ER nýlokið uppsetningu á
nýju pípuorgeli í Akranesskirkju
og verður það vigt við hátíðlega
athöfn sunnudaginn 4. júlí nk.
Að sögn Jóns Ólafs Sigurðssonar
organista Akranesskirkju er þetta
orgel mikil og vönduð smíði og eitt
það fullkomnasta sem sett hefur
verið upp á íslandi. „Munurinn á
þessu orgeli og því eldra er geysi-
mikill. Þetta orgel er 32 radda.
Kirkjugestir verða örugglega varir
við betri hljóm en áður var,“ sagði
Jón Ólafur.
Danska fyrirtækið Bruno Crist-
ensen og Sonner smfðaði orgelið
og orgelsmiðir frá því hafa að und-
anfömu unnið við uppsetningu þess.
Þetta er hin mesta völundarsmíð
og pípumar í því em um tvö þús-
und talsins, sumar þeirra örsmáar
en þær stærstu um tveir og hálfur
metri á hæð. Mikil nákvæmisvinna
er að setja slíkt orgel saman, enda
allir hlutir þess sérsmíðaðir. Þrátt
fyrir stærð orgelsins taka pípumar
og annar útbúnaður mun minna
pláss en gamla orgelið. Hefur öllu
verið komið mjög haganlega fyrir.
Orgelið er séhannað fyrir Akra-
nesskirkju. Nær ár er liðið síðan
Danimir komu og mældu kirkjuna
út, ekki síst hljóminn. Síðan þá
hefur verið unnið að orgelsmíðinni.
Gamla orgelið sem nú hverfur hefur
verið í kirkjunni frá því um 1960.
í þá daga þótti það vera mjög full-
komið. Ekki er fullfrágengið hvað
verður um það en það hefur verið
auglýst til sölu. Nýja orgelið kostar
um 10 milljónir króna og er sá
kostnaður greiddur úr kirkjusjóði.
Eins og áður kom fram verður hið
nýja orgel vígt við hátíðarguðs-
þjónustu sunnudaginn 4. júlí nk.
sem hefst kl. 14.00.
—JG