Morgunblaðið - 02.07.1988, Qupperneq 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. JÚLÍ 1988
19. FLOKKSRÁÐSTEFNA SOVESKRA KOMMUNISTA I MOSKVU
Aðförin að Gromyko:
Á sér ekki fordæmi í
sögri Sovétríkjanna
Atburðirnir sýndir í sovéska sjónvarpinu
Moskvu, Reuter.
GLASNOST-stefnan steig nýtt
skref fram á við er Vladimír
Melnikov, flokksf ormaður frá
Komi-héraði i Síbiriu, hvatti til
þess að Gromyko, forseti Sov-
étríkjanna, yrði látinn víkja
vegna ábyrgðar sinnar á mistök-
um fortíðarinnar. Melníkov sagð-
ist einnig vilja reka elsta félaga
stjómmálaráðs flokksins, Míkaíl
Solomentsev, Afanasjev, aðalrit-
stjóra PrBvdu, og Georgí Ar-
batov, sérfræðing i málefnum
Norður-Ameríku. Fjöldi ráð-
stefnufulltrúa klappaði ákaft
fyrir Melnikov.
Það var Gorbatsjov flokksleiðtogi
sem í reynd þvingaði Melnikov til
að nefna upphátt þá sem ættu að
víkja. Melnikov hafði hvatt til brott-
reksturs forystumanna sem hefðu
verið við völd á Brezhnev-tímanum.
Gorbatsjov heimtaði brosandi að
Melníkov tjáði sig skýrar.
„Ég á fyrst og fremst við félaga
Solomentsev, félaga Gromyko, Af-
anasjev, Arbatov og fleiri," sagði
Melníkov þá hátt og snjallt. Gro-
myko forseti sat við hlið Gor-
batsjovs, stjarfur í andliti, og Gor-
batsjov hætti að brosa.
Sovéska sjónvarpið sýndi myndir
frá fundinum og ofangreindum
orðaskiptum í aðalfréttatíma
fímmtudagskvöldsins. Sjónvarps-
myndin sýndi að færri klöppuðu
fyrir Melníkov er hann gekk svo
langt að nafngreina forystumenn-
ina. Flokksmálgagnið Pravda birti
ræðu Melníkovs óstytta.
Andrei Gromyko er 78 ára að
aldri og varð utanríkisráðherra Sov-
étríkjanna á valdatíma Khrústsjovs
1957 og hélt starfinu á Brezhnev-
árunum. Fjórum mápuðum eftir
valdatöku Gorbatsjovs árið 1985
var hann gerður að forseta Sov-
étríkjanna en það embætti er nær
valdalaus virðingarstaða.
Solomentsev er 74 ára og elsti
félagi stjómmálaráðs kommúnista-
flokksins, sem í sitja 13 menn.
Hann hefur veitt forystu svonefndri
eftirlitsnefnd ráðsins síðan 1985.
Afanasjev hefur verið ritstjóri
Prövdu síðan 1975 og jafnan gætt
þess að styggja ekki æðstu stjóm-
endur ríkisins.
Arbatov hefur um 19 ára skeið
verið forstöðumaður stofnunar er
Qallar um málefni Bandaríkjanna
og Kanada og gefur sovéskum vald-
höfum ráð varðandi samskipti við
þessi ríki.
Margt óvænt hefur verið uppi á
teningnum á ráðstefnunni. Ræðu-
mönnum hefur verið vísað úr ræðu-
stól fyrir að teygja lopann og full-
trúar hafa orðið vitni að þvl að
púað var á ritstjóra stjómarmál-
gagnsins Ísvestíu, ívan Laptev, er
hann sagðist telja nóg að beðist
væri afsökunar er fjölmiðlar gerðu
mistök. Einn fulltrúanna lagði til
að Pravda yrði framvegis ekki und-
ir sljóm miðstjómar flokksins held-
ur yrði ritsijóri þess kosinn beinni
kosningu á flokksþingi. Ráðist hef-
ur verið á leyndarhyggjuna sem
einkennir afstöðu yfírvalda til al-
mennings.
„Við vitum meira um málefna-
stöðu Reagans Bandaríkjaforseta
og mötu bresku drottningarinnar
en við vitum um málefni okkar eig-
in leiðtoga," sagði einn ráðstefnu-
fulltrúa.
Boris Jeltsín i ræðustól á flokksráðstefnunni í gær.
Erkifjendur tókust á
fyrir opnum tjölduin
Jeltsín bað um endurreisn en Lígatsjov vísaði því á bug
Moskvu. Reuter.
BORIS Jeltsín, sem var vikið frá sem formanni kommúnistaflokksins
f Moskvu f nóvember sl., bað f gær um það f ræðu á flokksráðstefn-
unni, að hann yrði endurreistur og fengin aftur f hendur fyrri völd
og áhrif. Jegor Lfgatsjov, sem enn er sagður ganga næstur Gobatsjov
þótt fréttir hermi, að hann sé ekki lengur hugmyndafræðingur flokks-
ins, vísaði hins vegar ákaili Jeltsfns á bug.
Orrahríðin milli þessara erkifl-
enda, sem stundum er jafnað til
hægri og vinstri í sovéskum stjóm-
málum, átti sér stað á síðasta degi
flokksráðstefnunnar, sem um margt
hefur breytt opinberri ásýnd hins
sovéska stjómkerfis.
Aðeins tímasetningin röng
„Ég held, að mér hafí ekki orðið
á önnur mistök en að tala hreint út
en á röngum tírna," sagði Jelstín, sem
missti flokksformannsembættið í
Sovétmenn varaðir við
stórslysum í náttúrunni
Mengun í sumum borgum 10 sinnum umfram hættumörk
Moskvu. Reuter.
YFIRMAÐUR sovéskra umhverf-
isvemdarmála flutti f gær magn-
þrungna ræðu á flokksráðstefn-
unni í Moskvu og sagði, að meng-
unin hefði valdið „viatfræðilegum
hörmungtun" f mörgum hémðum
Sovétríkjanna. Hvatti hann ráð-
stefnuna og stjóravöld til að grípa
nú þegar til neyðarráðstafana
vegna áatanHHÍnn.
Fjodor Morgún, yfírmaður um-
hverfisvemdarmála, sagði, að
óskipuleg og fyrirhyggjulaus áhersla
á þungaiðnaðinn og risavaxin verk-
smiðjuskrímsl hefðu haft alvarlegar
afleiðingar fyrir umhverfíð. Loftm-
engun í sovéskum iðnaðarborgum
væri umfram hættumörk, ástandið á
skógum landsins versnaði stöðugt,
mengunin í ánum ykist með ári
hveiju og Aralvatnið mætti kalla
„vistfræðilega rúst“. Flutti Morgún
mál sitt af miklum tilfínningahita og
var innilega fagnað af fulltrúum á
ráðstefnunni.
Vatnið ódrykkjarhæft
„Ef við mennimir höfum ekki nátt-
úruvemd í fyrirrúmi munum við
grafa sjálfum okkur gröf. Ef ekki
verður tekið í taumana strax verður
brátt ekki hægt að nýta vatnið í
sumum ám og fljótum þessa lands
til diykkjar," sagði Morgún en í út-
drætti, sem Moskvuútvarpið flutti,
var sérstaklega getið um mengunina
í Volgu, Don og Dnépr.
Fijósemi moldarinnar
minnkar
Morgún sagði, að Eystrasaltið og
Kaspiahafíð væru að fyllast af
óþverra, í 102 sovéskum iðnaðar-
borgum með 50 milljónir íbúa væri
mengunin tiu sinnum meiri en hættu-
mörk segðu til um og frjósemi mold-
arinnar minnkaði stöðugt. Hótaði
hann að nefna á nafn þá ráðherra,
sem bæru mikla ábyrgð t þessum
Deilur um
Afganistan
Moskvu, Reuter.
Undirhershöfðingi i sovéska hera-
um varði innrás Sovétmanna í
Afganistan í gær á flokksráðstefn-
unni i Móskvu eftir að einn full-
trúa hafði fordæmt innrásina.
Herforinginn sagði að engum
myndi líðast að ata auri orrustu-
hefðir hersins eða minningu þeirra
sovésku hermanna sem féllu í Afg-
anistan.
Áður hafði leikritaskáldið Grigorí
Baklanov sagt að ákvörðun um inn-
rásina hefði verið tekin i andstöðu
við lýðræðisreglur og krafðist hann
þess að komið yrði í veg fyrir að
slíkir atburðir endurtækju sig.
Boris Gromov, undirhershöfðingi,
sagði að fullyrðingar á Vesturlöndum
þess efnis að Sovétmenn hefðu tapað
stríðinu væru rangar.
„Þeir vilja ekki eða geta ekki ski-
lið að við fórum ekki til Afganistan
til að sigra í orrustum heldur til að
veija konur og böm, þorp og borgir.
Við gegndum skyldum okkar með
heiðri," sagði Gromov.
eftium, og sagði, að mestu þijótana
væri að fínna i orku-, olíu- og mál-
miðnaði og landbúnaðinum.
Moskvu vegna þess, að hann þótti
ekki sjást fyrir í umbótaáhuganum.
„Ég sé hins vegar enga ástæðu
til að breyta neinu um þá ákvörðun,
sem tekin var í máli Jeltsíns," hreytti
Lígasjov út úr sér þegar hann svar-
aði Jeltsín.
„Borís Níkolajvítsj, haltu
áfram“
Jeltsín steig í pontu í boði Gor-
batsjovs sjálfs:
„Eg bið ráðstefnuna um taka
ákvörðun um endurreisn mína og
færa mér aftur æruna í augum fé-
laga minna í kommúnistaflokknum,"
sagði hann og gagnrýndi síðan for-
réttindi embættismanna og lagði til,
að frammámenn, sem stæðu í vegi
umbótaáætlunarinnar, segðu af sér.
„Umbætumar eiga sér marga
óvini — það eru ekki allir, sem beij-
ast fyrir þeim af heilum hug. Flokk-
urinn er fyrir fólkið og fólkið á að
vita hvað þar fer fram,“ sagði Jeltsín
og urðu þá sumir fulltrúanna, aug-
ljóslega stuðningsmenn Lígatsjovs,
til að gera hróp að honum. Gorb-
atsjov greip þá fram í fyrir þeim og
sagði: „Boris Níkolajvítsj, haltu
áfram máli þínu svo lengi sem þú
vilt.“
„Perestrojka er ínntakið
í lífi mínu“
Lígatsjov tók næstur til máls og
auk fyrmefndra ummæla hans um
Jeltsin virtist honum umhugaðast um
að breyta þeirri ímynd, sem hann
hefur haft sem afturhaldssamur
óvinur umbótaáætlunar Gorbatsjovs.
Sagði hann meðal annars, að hann
hefði átt meginþátti í skipun Jeltsins
sem flokksformanns í Moskvu; að
hann hefði stuðlað að kjöri Gorb-
atsjovs sem flokksleiðtoga i mars
árið 1985 og að síðustu, að sumir
nánustu ættingja hans hefðu verið
skotnir eða ofsóttir á valdatíma
Stalins.
„Perestrojka, umbótaáætlunin, er
nú inntakið í lifi mínu,“ sagði
Lígatsjov klökkri röddu við fögnuð
margra.
Ræður þeirra Jeltsíns og
Lígatsjovs vöktu langmesta athygli
á flokksráðstefnunni í gær og í sjón-
varpinu, sem gerði þeim góð skil,
mátti sjá marga fulltrúa, einkum
unga fólkið, skrifa hjá sér orð og
ummæli Jeltsíns. Aðrir, ekki síst öld-
ungamir í hópnum, sátu aftur á
móti stífír og svipbrigðalausir í sæt-
um sínum.
Nýstárleg myndbirting
Reuter
Hið sovéska „glasnost" kemur fram í fleira en bersöglum lýsingum á ástandinu í sovéskum þjóðfélagsmál-
um, það lýsir sér Iíka í nýstárlegum myndbirtingum hinna gersku fjölmiðla. Þessi mynd, sem var raunar
tekin síðla í mai, var birt í blöðunum á miðvikudag og sýnir þegar I. Kosymbetov, menntamálaráðherra
í Úzbekístan, er leiddur í burt í handjámum en hann er sakaður um alls kjms spillingu.