Morgunblaðið - 02.07.1988, Page 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. JÚLÍ 1988
Pltrgtí Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, BjörnJóhannsson, ÁrniJörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst IngiJónsson.
Auglýsingastjóri BaldvinJónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðaistræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 70 kr. eintakið.
Cohen, friður
og dauð orð
Dr. Christian Roth:
Mun tala við sem
flesta til að meta
ástandið í ÍS AL
- sagði nýskipaður forstjóri álversins í samtali við Morgunblaðið
Dr. Christian Roth, nýskipaður forstjóri ÍSALs, er hár og grann-
ur, vingjamlegur, orðvar maður. Hann er Bæjari að uppruna, fæddur
í Mtinchen haustið 1938, en hefui* starfað hjá svissneska álfyrirtæk-
inu Alusuisse síðan hann lauk eðlisfræðinámi við Erlingen-háskóla
og tækniháskólann í Mttnchen 1966. Hann hefur verið annar af tveim-
ur framkvæmdastjórum LMG Essen í Vestur-Þýskalandi, stærsta ál-
vers Alusuisse, síðan 1980 og fékk forstjóratitilinn í vor. Hann hefur
kunnað vel við sig í starfi en hlakkar til að takast á við verkefnin
sem bíða hans hjá ÍSAL. „Pabbi minn er mjög hrifinn af íslandi,“
sagði Florian, elsti sonur Christians. „Starfið þar er þvi engin útlegð
fyrir hann.“
Umræðumar á flokksráð-
stefnu kommúnista í
Moskvu bera með sér, að þar
eiga menn í vanda við að fínna
þá, sem eru ábyrgir fyrir öllum
hörmungum sovésku þjóðar-
innar frá því að byltingin var
gerð. Sitja stjómendumir þó í
5.000 manna salnum. Míkhaíl
Gorbatsjov greip fram í fyrir
flokksleiðtoga frá Síbiríu, þeg-
ar hann sagði, að allir yrðu
að bera persónulega ábyrgð á
stöðnuninni; þeir ættu ekki að
halda háum embættum sínum,
sem hefðu átt hlut að niður-
lægingu Brezhnev-tímans. Þá
hrópaði Gorbatsjov af bekkn-
um þar sem hann við hliðina
á Andrei Gromýko forseta og
öðmm í stjómmálaráðinu:
Nefndu nöfn, við héma uppi
vitum ekki um hveija þú ert
að tala! Og ræðumaður nefndi
nöfn og í þeim hópi var sjálfur
Gromýko, sem að sögn varð
enn stjarfari í andlitinu en
endranær.
Opinberar umræður af
þessu tagi innan Kremlarmúra
vekja í senn athygli og spum-
ingar. Hver er tilgangurinn
með umræðunum? Stjómast
þær af raunsæi eða örvænt-
ingu? Trúir Gorbatsjov því
sjálfur, að hann geti komið á
fót „hreinræktuðu lýðræði, án
fyrirvara" í Sovétríkjunum?
Eða hafa þessi orð enga merk-
ingu? Er til flokksráðstefnunn-
ar efnt í þeim tilgangi að leyfa
mönnum að blása út, áður en
lokið er aftur sett á pottinn?
Vom orðin glasnost og per-
estrojka aðeins hönnuð sem
slagorð en ekki til að starfað
yrði samkvæmt þeim skilningi
sem sagður er búa að baki
þeim? Ekkert hefur raunvem-
lega breyst í Sovétrílgunum
annað en það sem lýtur að
opinberum umræðum og upp-
gjöri við fortíðina. Þess vegna
er full ástæða til að hafa ofan-
greindar spumingar í huga,
þegar fylgst er með hinum
stórmerkilegu fréttum, sem nú
berast frá Moskvu.
Leonard Cohen, söngvari og
skáld, er af rússneskum gyð-
ingaættum. Á blaðamanna-
fundi, sem hann efndi til í til-
efni af komu sinni á listahátíð,
sagði hann meðal annars: „I
umhverfí okkar er allt sneisa-
fullt af dauðum orðum, orðum
sem hafa enga merkingu." Ef
umræðumar í Moskvu em
skoðaðar í ljósi þessara um-
mæla, má ef til vill álykta sem
svo, að flokksráðstefnan hafí
verið haldin núna til að grisja
dauðu orðin, ýta til hliðar ein-
hverju af lyginni sem umlukið
hefur stjómarfar Kremlveija í
von um að virkja mætti fólkið
að nýju gegn stöðnun og ör-
birgð. Raunar þurfum við ekki
að fara austur fyrir tjald til
að fínna dauðu orðin, þau eru
allt í kringum okkur sjálf. í
yfírlýsingagleðinni er oft reitt
svo hátt til höggs að orðin sjálf
falla dauð.
Máli sínu til stuðnings vísaði
Leonard Cohen til umræðna
um stríð og frið. í sjónvarps-
þætti fyrir komuna hingað
hafði hann sagt: „Enginn er
ég friðarsinni. Eg tel að heim-
urinn geti ekki leyft sér frið.
Ég held að málstaður friðar-
sinna kæti hjörtu morðingja.
Afstaða þeirra er ekki raunhæf
sé Iitið til ástands heimsmála
í dag.“ Og á blaðamannafund-
inum í Reykjavík áréttaði
Cohen þessa skoðun á þennan
hátt: „Friðarstefna er eitt
þessara dauðu orða sem em
allt í kringum okkur. Sjálfur
er ég ekki friðarsinni vegna
þess að ég er úr lítilli fjöl-
skyldu sem hefur sætt ofsókn-
um.“
Undir það skal tekið með
Cohen að orð eins og friðar-
stefna og friðarsinni em dauð
í umræðum um alþjóðamál og
leiðir til að tryggja frið og ör-
yggi. Þau hafa ekki síst verið
eyðilögð af þeim á Vestur-
löndum sem hafa í blindni fylgt
leiðtogunum í Kreml að máli
og sagst gera það í nafni frið-
ar. Uppgjörið í Kreml snertir
einnig þennan þátt, þegar full-
yrt er af Sovétmönnum að
griðasáttmáli Stalíns og Hitl-
ers hafí verið meðal mestu
óheillaverka og gefíð til kynna,
að Sovétríkin hefðu átt að eiga
aðild að Marshall-aðstoðinni. Á
meðan orðin friðarsinni og
friðarstefna em túlkuð á þann
veg, að Vesturlönd þurfí ekki
að vera á varðbergi og leggja
sig fram um að gæta eigin
öryKgis °g sjálfstæðis, em þau
dauð og ómerk.
Christian var framkvæmdastjóri
tæknisviðs hjá ÍSAL 1977 til 1979.
Hann skilur dálítið í íslensku og
getur bjargað sér á henni en sagð-
ist ekki þurfa að nota hana í starfí
þar sem málakunnátta starfsmanna
í Straumsvík væri yfírleitt góð.
Hann þekkir íslenska siði og við
urðum dús á augabragði. Það
tíðkast ekki í þýskumælandi við-
skiptaheimi. Hann fellur ekki inn í
hina dæmigerðu þýsku forstjóra-
ímynd. Hann var kurteis og al-
mennilegur við verkamenn sem
hann hitti f framleiðsluskálanum og
var einkar alúðlegur við einu kon-
una sem vinnur í kerskála í Essen.
Hún er komin sjö mánuði á leið og
Christian vissi flest um hennar hagi.
Honum er annt um starfsfólk sitt,
leggur áherslu á að konur séu ráðn-
ar til fyrirtækisins og er hreykinn
af að það tekur 12 unga menn, sem
hafa ekki lokið grunnskólaprófí, í
læri á ári og ræður þá í vinnu.
„Ekkert nema atvinnuleysi myndi
bíða þessara manna ef við myndum
ekki veita þeim þetta tækifæri.
Þeir hafa gefíst upp við bóknám
en geta leyst störfín hér vel af
hendi."
Neikvæð áhrif
verkfallsaðgerða?
LMG Essen og ÍSAL eiga margt
sameiginlegt. Þau eru þæði hrein
álver, fá hráefni frá Ástralíu og
Hollandi og selja framleiðsluna til
úrvinnslufyrirtækja Alusuisse í Evr-
ópu. LMG (Leichtmetall-Gesell-
schaft) var byggt nokkrum árum á
eftir ÍSAL og er stærra. Það fram-
leiðir 133.000 tonn á ári en ÍSAL
88.000. Aðbúnaður er mjög svipað-
ur á báðum stöðum. Það er því
nokkuð algengt að starfsmenn
ISALs fari til Essen í þjálfun eða
störf í skemmri eða lengri tíma.
Ómar Guðjónsson og Unnar
Sumarliðason voru þar í síðustu
viku að læra á tæki sem mælir
skum innan á álkeijum. Þeir sögðu
að hitinn í kerskálanum væri meiri
í Essen en í Straumsvík en loftjð
væri mun betra. Framleiðslan hefur
ekki gengið sem skyldi hjá ÍSAL
að undanfömu og fyöldi keijanna
hefur verið opinn vegna viðgerða
og eftirlits. Ómar kenndi hráefnum
um en Christian velti fyrir sér hvort
verkfallsaðgerðir hefðu ekki haft
neikvæð áhrif. Hann vildi þó ekkert
staðhæfa í því sambandi. „Stöðug-
leiki er mjög mikilvægur í kerskál-
unum og það getur verið að óstöð-
ugleiki hafí haft áhrif á jafnvægið
og framleiðslan gangi þess vegna
erfíðlega," sagði hann. „En þetta
er nokkuð sem ég verð að kynna
mér þegar ég fer til íslands. Ég
mun tala við sem flesta til að meta
ástandið hjá ÍSAL og ætla að gefa
mér góðan tíma til að draga eigin
ályktanir." Hann notaði tækifærið
og spurði íslendingana hvemig
þeim þætti tæknibúnaðurinn sem
lokar keijunum í Essen. Slíkan út-
búnað vantar í Straumsvík. Unnar
og Ómar vom sammála um að hann
yrði til mikillar bóta. Christian
hlustaði á skoðanir þeirra og tók
mark á því sem þeir sögðu.
Alusuisse hafði stór og mikil
framtíðarplön þegar það hófst
handa í Essen í lok 7. áratugarins.
Meiningin var að reisa álver sem
myndi framleiða 360.000 tonn af
áli á ári og úrvinnsluver sem myndi
vinna að hluta til úr því. Fyrirtækið
ætlaði að veita 3.000 manns at-
vinnu þegar allt væri komið í gang.
Það fékk landsvæði á stærð við
Mónakó til umráða og hóf álfram-
leiðslu 1971. Olíukreppan á fyrri
hluta 8. áratugar kom illa niður á
starfseminni. 1975 var dregið vem-
lega úr úrvinnslunni og 400 manns
misstu vinnu. Hún var síðan lögð
alveg niður ellefu ára seinna og 150
manns til viðbótar misstu störf sín.
Nú starfa 950 manns hjá fyrirtæk-
inu og það hyggst ekki auka álfram-
leiðslu.
Christian sagði að fyrirtækið
vonaðist til að geta nýtt auðar
byggingar og landsvæði þess fyrir
einhveija arðbæra starfsemi í
framtíðinni. „Það er brýn nauðsyn
að við fínnum einhver verkefni sem
við getum unnið við hér.“ Hann er
sjálfur forstjóri lítils dótturfyrir-
tækis Alusuisse á svæðinu sem
verslar með brotajám en annars
hefur hann nýtt landið í þágu eigin
áhugamála. Hann er mjög meðvit-
aður um umhverfíð og hefur brenn-
andi áhuga á náttúranni. Hann
nefnir vistfræði og umhverfíssinn-
aða viðskiptastefnu sem helstu
áhugamál sín. Hann hefur því látið
lítinn fmmskóg vaxa á hluta svæð-
is LMG og útbúið votlendi fyrir
fugla og froska. Náttúmfræðideild
háskólans í Dusseldorf hefur fyrir-
taks tækifæri til að fylgjast þama
með villtri náttúm í hjarta iðnaðar-
svæðis Ruhr-héraðs. „Þetta hefur
kostað fyrirtækið sáralítið en veitt
mér mikla ánægju," sagði Christ-
ian. „Kosturinn við að gerast fram-
kvæmdastjóri fyrirtækis er að mað-
ur getur ákveðið að gera hluti eins
og þessa án þess að þurfa að vinna
allt of marga á sitt band.“
Eitt hið fyrsta sem hvarflaði að
mér þegar mér var ekið upp að
skrifstofubyggingu LMG var að það
þyrfti að slá blettinn og snurfusa
dálítið í kringum húsið. En „hirðu-
leysið" var með ráðum gert. Christ-
ian benti mér á villiblóm sem uxu
í grasinu og ég varð að viðurkenna
fegurð þeirra. Einn starfsmaður
fyrirtækisins virtist ekki uppnum-
Unnar Sumarliðason og Omar Guðjónsson, starfsmenn ÍSALs með nýja forstjóranum.