Morgunblaðið - 12.08.1988, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. ÁGÚST 1988
Flatey:
Bindum vonir við nýjan flóabát
- segja hjónin Aðalheiður Sigurðardóttir og Guðmundur Lárusson
FLATEY á Breiðafirði er einn
þeirra staða á landinu sem nýtur
sívaxandi vinsælda ferðamanna.
Flóabáturinn Baldur kemur dag-
lega við í eynni yfir sumarmánuð-
ina á leið sinni milli Stykkishólms
og Brjánslækjar. Eyjaferðir í
Stykkishóimi flytja einnig fólk úti
Flatey og fara í skoðunarferðir
um eyjamar f kring. Guðmundur
Lámsson, framkvæmdastjóri
Baldurs sagði að straumur ferða-
manna yfir Breiðafjörð ætti vænt-
anlega eftir að aukast þegar nýr
flóabátur verður tekinn f notkun
á næsta ári. í sama streng tók
eiginkona hans Aðalheiður S. Sig-
urðardóttir, en hún rekur veit-
ingahúsið Vog f Flatey yfir sumar-
mánuðina.
Veitingahúsið Vogur tók til starfa
í Flatey árið 1974 í gamla prests-
húsinu við Grýtuvog og hefur verið
rekið af sömu aðilum sl. 12 ár, að
sögn Aðalheiðar. „Við erum tvær
sem skiptumst á um að annast rekst-
urinn eða fáum utanaðkomandi aðila
til að sjá um hann fyrir okkur," sagði
hún. En hvemig gengur rekstur veit-
ingahúss úti í eyju þar sem engin
er bílaumferðin? „Það fer alveg eftir
veðri og er eiginlega alveg á mörkun-
um að það borgi sig að reka staðinn.
Oft er mjög lítið að gera, en stundum
koma hingað stórir hópar. Við reyn-
um því að miða reksturinn við það
og bjóðum upp á veitingar sem mið-
ast við að geta sinnt sem flestum á
sem skemmstum tíma. Við erum með
kaffi, smurbrauð, skyndibita og gos-
drykki, svipað og er í sjoppum úti
við þjóðvegina. Eg byijaði líka með
sveftipoka pláss í risinu í vor, en er
lítið farin að kynna það ennþá."
Þú er samt ekkert að gefast upp
á rekstrinum?
„Nei, alls ekki. Breiðafjarðareyj-
amar, og þar með talin Flatey er
vaxandi ferðamannastaður. Og það
verður algjör bylting þar á þegar við
fáum nýjan Baldur. Það kemur alveg
til greina að hefja samstarf við ferða-
skrifstofu sem væri með ferðir á
Snæfellsnes og siglingar með Baldri
yfir á Barðaströnd með lengir eða
skemmri viðkomu hér. Það væri þá
hægt að stíla meira upp á að fá er-
lenda ferðamenn, en íslendingar eru
í miklum meirihluta þeirra sem hing-
að koma.“
Guðmundur Lárusson, eiginmaður
Aðalheiðar og framkvæmdastjóri
Flóabátsins Baldurs var staddur í
Vogi þegar Morgunblaðsmenn voru
þar á ferð. Hann var því gripinn og
spurður nánar um nýja bátinn sem
eiginkona hans minntist á. „Það er
verið að smíða nýjan bát sem á að
vera tilbúinn í apríl á næsta ári.
Hann kemur til með að vera miklu
afkastameiri en báturinn sem nú er
í ferðum héma á milli og algjör bylt-
ing í samgöngum við Vestfirði. í
fyrsta lagi verður hann mikið fljótari
í förum og við getum farið tvær ferð-
ir á dag í stað einnar nú. Það býður
upp á ýmsa möguleika sem ekki
hafa verið fyrir hendi áður. Segjum
til dæmis að einhver komi á bíl og
ætli frá Stykkishólmi yfir á Btjáns-
læk, en bíllinn komist ekki með, þá
getur fólk farið með bátnum og
stoppað í Flatey. Við tækjum svo
bílinn með í næstu ferð frá Hólminum
og fólkið tekur næstu ferð frá Flatey
til Bijánslækjar."
Þú talar um byltingu í sam-
göngum?
„Já, eins og menn vita eru sam-
göngur við Vestfirði mjög slæmar.
Nýi báturinn er sniðinn að þeim kröf-
Vandinn mikli
Fyrsta grein
eftír dr. Benjamín H.
J. Eiríksson
Gamalkunn atburðarás hefir end-
urtekið sig rétt einu sinni: Lítt heft
vald launþegasamtakanna, fyrst og
fremst verkalýðsfélaganna, hefir
verið notað í áhrifamikla herferð
gegn þjóðinni, atvinnuvegunum,
hugsunarhætti og menningu.
Grundvallaratriði í sjálfstæði henn-
ar virðist vera að gefa sig. Á tíma-
bilinu frá fyrsta ársijórðungi 1986
til flórða ársfjórðungs 1987 var
kaupgjaldið keyrt upp í stöðugu
höfrungahlaupi, um hvorki meira
né minna en 106% í dollurum. Ég
hefi þetta eftir blöðunum.
Kaupgjaldið hefír miskunnar-
laust verið keyrt upp og verðlagið
aldrei fengið tíma né tækifæri til
að laga sig eftir kaupgjaldi og fram-
leislukostnaði. Og hafi stefnt í eitt-
hvað slíkt á undanfömum árum,
þá hafa launþegasamtökin óðar far-
ið aftur á stað með enn nýjar kröfur.
Kaupgjaldsbaráttunni hér á landi
er bezt lýst sem höfrungahlaupi.
Leikurinn er þannig að sá fyrsti
stillir sér upp og beygir sig áfram.
Annar tekur tilhlaup og stekkur
yfir bakið á honum, einnig þriðji
og ijórði, og svo framvegis. Þá er
röðin komin að hinum fyrsta. Nú
stekkur hann yfir hina, síðan sá
næsti og svo framvegis. Þannig
beret leikurinn um víðan völl.
í kaupgjaldsbaráttunni er þetta
þannig, að einn fer af stað, 5%,
oftast meira, langtum meira. Þetta
sjá hinir; ef þessi hópur getur farið
fram úr okkur um 5%, þá getum
við eins farið fram úr honum um
5%! Fyrir atvinnurekandann verður
niðurstaðan 10%. Hinn fyrsti kann
að sjálfsögðu einnig leikreglumar.
Nú þarf hann að ná fimm prósent-
unum sínum að nýju, það er að
segja, hann þarf viðbótar hækkun
um 10%. Nú endumýjast vandinn
hjá hinum, því að sami ormur
ágimdar og öfundar nagar báða.
Og svona gengur þetta koll af kolli.
Alit þjóðfélagið, allt þjóðlífið undir-
leggst verðbólgunni, sem af þessu
hlýzt og óreiðu hennar, og hinu
rotna hugarfari sem hún skapar.
Lýðskrumarar og lygarar, þeir sem
sífellt brýna launþegana til óheilla-
verka, verðbólguberserkimir, eru
nöðrur sem naga lífsmeið þjóðarinn-
ar.
Ég hefi skrifað nokkrum sinnum
áður um verðbólguna, ítarlegast í
bók minni Ég Er, bls. 40—60.
Aðeins grunnhyggnum manni
manni gæti dottið í hug að atvinnu-
vegimir fái risið undir þróun kaup-
gjaldsins eins og hún hefir verið
undanfarið. Tvær minniháttar
gengislækkanir hafa ekki breytt
miklu. Hvað er það sem gerist við
svona óheillaþróun? Fyrirtækin fara
brátt að tapa á rekstrinum, fyrst
og fremst þau sem framleiða afurð-
ir til útflutnings. Reynt er að halda
í horfinu með atvinnureksturinn
með lántökum. Smám saman
þrengist svo um lánsfé, að úr verð-
ur vandræðaástand. Vextir hækka
að sjálfsögðu. Það myndast það sem
nú er farið að kalla „peninga-
kreppu". Áður hefir verið venjan
að tala um lánsfjárskort eða láns-
fjárkreppu. Tilgangurinn með þessu
annars innihaldslitla orði „peninga-
kreppa" virðist sá, að koma því inn
hjá mönnum, að á ferðinni sé ein-
hver sérstök tegund af kreppu, sem
leyst verði með meira lánsfé. Ég
skal senn benda á það, hvaðan þessi
hugmynd muni runnin. En ég vil
áð lesandinn skilji, að þessi láns-
fjárskortur er ekkert sjálfstætt fyr-
irbrigði, aðeins ein af hinum vondu
hliðum taprekstrarins. Vandamálið
er tapreksturinn. Lánsfjárskortur-
inn er aðeins afleiðing hans. Þess
vegna eiga gagnráðstafanir að mið-
ast við hann. Þegar fyrirtækin
ga.nga með hagnaði breytist láns-
fjárskorturinn.
Tapreksturinn, af hveiju stafar
hann? Ég hefi þegar svarað því.
Hann stafar af allt of háu kaup-
gjaldi, kaupgjaldi sem er allt of
hátt miðað við söluverðmæti fram-
leiðslunnar. Og ofan á vandræðin,
sem fyrir eru, bætist það nú upp á
síðkastið, að mikið verðfall hefir
orðið á þýðingarmiklum útflutn-
ingsafurðum.
I augnablikinu þegir þetta sefa-
sjúka fólk sem fyllt hefir dálka
S: 685009-685988
ÁRMÚLA21
DAN V. S. WIIUM, LÖGFRÆÐINGUR,
ÓLAFUR GUÐMUNDSSON, SÖLUSTJÓRI.
Austurbrún 4 - Reykjavík
Vorum að fá í einkasölu 2ja herb. íbúð í þessu vinsæla
húsi. Verð 3,8 millj.
dagblaðanna undanfama mánuði
með fáránlegum kröfum um hærri
laun. ísland er sagt láglaunasvæði,
eða að þangað eigi að þoka launþeg-
unum, niður á eitthvert láglauna-
svæði. Þessum boðskap hefir Þjóð-
viljinn haldið að launþegunum árum
saman. Tölur sýna samt, að fyrir
seinustu kauphækkunarhrinuna
voru greidd hér einhver hæstu
vinnulaun í heimi. Og nú alveg
nýlega var sagt frá landi, þar sem
meðalárstekjur væru 9.000 krónur.
Þetta þýðir að lægstu vinnulaun
hér samkvæmt töxtum eru fimmtíu
sinnum hærri en framangreindar
tekjur. Skrif þessa fólks, sem ég
gat um, minna á ekkert meir en
rugl í geðbiluðum manneskjum, sem
skilja ekkert ástand mála, hvorki
hér á landi né annars staðar á jarð-
kringlunni.
Vandræðin nú stafa af alltof
háum vinnulaunum. Af þessu stafar
tapreksturinn. Af taprekstrinum
stafar svo lánsfjárskorturinn, af
lánsíjárskortinum hinir háu raun-
vextir.
En eru raunvextimir raunveru-
lega háir, þegar miðað er við önnur
lönd? Svo segja sumir háværir
stjómmálaforingjar. í Bandaríkjun-
um er prime rate, en það eru vext-
ir til traustra fyrirtækja, 9,5%.
Millibankavextir munu vera um
8,5%. Hér á landi er langt frá því
að ríki nokkurt jafnvægisástand.
Verðbólguberserkimir þyldu ekki
slíkt ástand stundinni lengur. Það
er því tilgangslaust að heimta vexti
sem myndu hæfilegir í eðlilegu
ástandi. Rétt í þessu er verið að
segja frá því að raunvextir af sum-
um sparisjóðsbókum séu neikvæðir
um_ 10%.
Ég hefi bent á samhengi hér að
framan, samhengi sem ætti að vera
augljóst þeim sem um þessi mál
fjalla, en virðist ekki vera það: Of
há vinnulaun valda taprekstri, tap-
reksturinn lánsfjárskorti, hann
síðan háum vöxtum. Ég hlýt að
bæta við; og skuldasöfnun erlendis.
Þá kemur spuming ef spumingu
skyldi kalla: Af hveiju stafa of há
vinnulaun? Því hefi ég einnig þegar
svarað. Þau stafa af hömluleysi
launþegasamtakanna í skjóli vinnu-
löggjafarinnar og svo hins veika
ríkisvalds, en án sterkara ríkisvalds
em samtök atvinnurekendanna
máttlltil. Vinnulöggjöfin hefir gert
verkalýðsfélögin að ófreskju, sem
ógnar atvinnulífi þjóðarinnar, og
veldur viðvarandi, langvinnu jafn-
vægisleysi á flestum sviðum
þjóðlífsins. En hún hótar fleiru, því
að skuldasöfnunin erlendis er ekki
hvað minnst hennar verk, og sú
skuldasöfnun stefnir að því að verða
hótun við framtíð þjóðarinnar. Hún
hefír nú þegar eyðilagt myntfótinn,
þannig að hann er orðinn aðeins
hálfur vesalingur. Og uppi em kröf-
ur um það að þjóðin gefist upp við
Dr. Benjamín H.J. Eiríksson
„Ég endurtek: Frá
fyrsta ársfjórðungi
1986 til fjórða ársfjórð-
ungs 1987, það er að
segja á skemmri tíma
en tveimur árum,
hækkaði kaupgjaldið í
landinu um 106% í doll-
urum. Hvernig í ósköp-
unum á framleiðand-
inn, nei, allur atvinnu-
rekstur í landinu að
greiða tvöföld laun í
dollurum?“
það að hafa sjálfstæðan myntfót.
Víglundur Þorsteinsson segir eft-
ir Félagi íslenskra iðnrekenda, að
eina lausnin fyrir fyrirtækin í út-
flutnings- og samkeppnisgreinun-
um sé „að komast út úr hinu
íslenzka peningakerfi". (Mbl. 3.8.)
Ég lofaði víst hér að framan að
segja meira um „peningakrepp-
una“. SÍS er fínt og voldugt fyrir-
tæki. Þá má helzt ekki heyrast að
það búi við lánsfjárskort. En það
geta allir skilið, að SÍS geti átt
erfitt eins og aðrir í ástandi sem
menn þar vilja kalla „peninga-
kreppu“, og ég mun síðar víkja að.
Til þess að lækna hið sjúka
ástand nú er hin rétta aðferð því
ekki sú, að ráðast gegn þessari
uppfinningu viðkvæmra manna,
sem kallast „peningakreppa", held-
ur að ráðast gegn taprekstrinum.
En þótt honum væri létt af atvinnu-
vegunum situr meinsemdin sjálf
eftir; yfirgangur verkalýðsfélag-
anna, óhæf vinnumálalöggjöf.
Áður en ég held lengra vík ég
að taprekstrinum sem alls staðar
blasir við. Andvirði afurðanna
hrekkur ekki til að greiða fram-
leiðslukostnaðinn. Hvers vegna?
Vegna þess að atvinnurekendur
hafa ekki afl til þess að standa
gegn þeim þrýstingi, sem sífellt
lækkar kostnaðinn. Sá kostnaður
er í fæstum orðum sagt: Vinnulaun-
in. Launþegar taka nú til sín ailt
upp í 73% af andvirði framleiddra
afurða. Hæfilegt væri 60 til 63%.
Eins og nú er ástatt, þá er minna
en ekkert eftir til endurnýjunar og
framfara hjá fyrirtækjunum. Sum
hafa þegar lokað, önnur eru á leið-
inni.
En nú er það einmitt endumýjun
og nýjungar í tækni og skipulagn-
ingu sem aukin framleiðni og raun-
veralega hærri laun byggjast á.
Laun með hærri kaupmátt byggjast
á framföram í tækni, skipulagningu
og verkmenntun. Uppskrúfuðum
peningalaunum nú má best líkja við
spellvirki, sem hefnir sín í framtíð-
inni.
Vilji launþegasamtökin fá að
ráða kaupgjaldinu, þá verða þau
að sætta sig við það, að verðlagið
lagi sig eftir því að kaupgjaldið er
framleiðslukostnaðurinn. Fram-
leiðslukostnaðurinn ræður verðlag-
inu, er uppistaðan í verðlaginu
ýmist beint eða óbeint. Hann ræður
því óbeint með því að ráða verðlagi
innfluttu vörunnar. Það verðlag
ákveðst af genginu, en gengið af
framleiðslukostnaði útfluttu vö-
rannar, en hann er kaupgjaldið
beint og óbeint. Kaupgjaldið ákveð-
ur því gengið fyrr eða síðar. í eðli
sínu era hinar duttlungafullu kaup-
hækkanir ekkert annað en gengis-
lækkanir. Þetta blasir nú við augum
allra.
Ég endurtek: Frá fyrsta ársfjórð-
ungi 1986 til fjórða ársfjórðungs
1987, það er að segja á skemmri
tíma en tveimur áram, hækkaði
kaupgjaldið í landinu um 106% í
doUurnm. Hvemig í ósköpunum á
framleiðandinn, nei, allur atvinnu-
rekstur í landinu að greiða tvöföld
laun í dollurum? Þetta líkist engu
meir en framferði geðveikra manna.
Hvað er orðið af hegðun heiðar-
legra og skynsamra manna? Era
þeir engir til? Eða ráða þeir engu
fyrir uppeldi kommanna, skrílnum?
Vinnumálalöggjöfin
Alþýðuflokkurinn, fyrst og
fremst þeir Stefán Jóhann Stefáns-
son og Guðmundur í. Guðmunds-
son, sömdu vinnumálalöggjöfina í
byijun styijaldarinnar, það er fyrir
hálfri öld. Óöld ríkti I verkalýðs-
hreyfíngunni og í kaupdeilum. Éng-
ar reglur giltu, en kommamir réðu
ferðinni. Hugsun þeirra Stefáns
Jóhanns var að koma á einhverri
reglu og betri skipan mála. En með
henni fékk launþegahreyfingin þau
völd sem gerðu henni kleift að lyfta
verðbólgunni til öndvegis í lífi þjóð-
arinnar. Það vantaði allt mótvægi
af hálfu atvinnurekenda og, eins
og kom á daginn, af hálfu hins
unga ríkisvalds. Við þessi miklu
völd verkalýðshreyfingarinnar ræð-
ur enginn, hvorki atvinnurekendur,
ríkisstjóm né Alþingi. Þetta var
áreiðanlega ekki tilgangur foringja
Alþýðuflokksins, enda fengu þeir
takmarkað þakklæti fyrir verk sitt.
Rógurinn hefir elt Stefán Jóhann í
gröfina, þótt páfinn hafi gert hon-
um betri skil.
Hvers vegna fór þetta svona?
Vegna þess að þessi löggjöf varð
að vopni í hendi manna sem „varð-
aði ekki um þjóðarhag," komm-
anna, sem enn era að verki með
þjóðinni. Hvað sagði ekki Brynjólf-
ur, eftir að hafa barist gegn löggjöf-