Morgunblaðið - 12.08.1988, Síða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. ÁGÚST 1988 j
15
’
með frumkvæði að auknu hlutafé
í fyrirtækjum sem eiga góða
rekstrarmöguleika. Hugsanlega
gæti ríkisvaldið (banka- og sjóða-
kerfíð) yfírtekið hluta af skuldum
þeirra gegn greiðslu í hlutafé. Þá
gæti ríkisvaldið ráðstafað hluta
hugsanlegs gengishagnaðar á
svipaðan hátt. Slíku hlutafé getur
ríkisvaldið síðan ráðstafað á mis-
munandi vegu t.d. selt það á hlut-
afjármarkaði, afhent það fjárfest-
ingarfélagi í sinni eigu eða lífeyris-
sjóðum gegn samningum við laun-
þegasamtök, eða jafnvel sveitarfé-
lögum.
Ofangreint ætti ekki að vera svo
fjarstætt ef litið er til þess að
hlutafjármarkaður verði starfandi
hér innan tíðar, og ef staðið er á
raunhæfan hátt að ofangreindri
endurskipulagningu gæti hún jafn-
vel flýtt fyrir þróun hlutafjármark-
aðar, þ.e.a.s. ríkisvaldið tekur þar
frumkvæðið.
3. Lækkun raunvaxta.
í ljósi þeirrar aðlögunar sem
nauðsynleg er af hálfu atvinnulífs-
ins vegna breytinga frá neikvæð-
um til jákvæðra raunvaxta væri
réttlætanlegt að lækka raunvexti
um einhvern tíma. Sömuleiðis
vegna þeirrar tilhneigingar við
breytilega vexti að hækkun raun-
vaxta kallar á meira lánsíjármagn.
Ef lánsfjáreftirspurnin vex hraðar
en lánsfjárframboðið við slíka
hækkun er komið í óefni.
Og ef staðreyndin er sú að láns-
fjárframboð sé tiltölulega óteygið
ofan við ákveðið vaxtastig er
spuming hvort ekki ætti frekar að
festa útlánavexti við ákveðið eðli-
legt raunvaxtastig (fastir vextir)
og láta síðan innlánsvexti taka
mið af því. Auka þannig sömuleið-
is ábyrgð og áhættu bankanna.
Niðurgreiðsla vaxta.
Ríkisvaldið gæti dregið úr niður-
greiðslu vaxta til húsnæðismála
og þar með úr lánsfjáreftirspum,
og þess í stað aukið vaxtastyrki á
félagslegum grundvelli gegnum
skattkerfíð. Þessi ráðstöfun mundi
einnig koma í veg fyrir stórfellt
vandamál sem koma mun í ljós
þegar fram í sækir vegna þess
vaxtamunar sem ríkir milli lána
lífeyrissjóðanna til húsnæðiskerfis-
ins og aftur útlána þess. Vextir
húsnæðislána ættu að vera áfram
fastir og sömuleiðis vextir af flest-
um öðmm langtíma lánum.
5. Lántaka ríkisvaldsins.
Eins og fram kom hér að ofan
hefur ríkisvaldið aukið til muna
innlenda lánsfjáreftirspum sína
síðustu ár en dregið úr þeirri er-
lendu. Þetta hefur þýtt m.ö.o. að
ríkisvaldið hefur dregið lánsfjár-
magn útúr hagkerfínu. Spuming
er hvort ríkisvaldið ætti að vera
„neutralt“ um tíma meðan atvinn-
ulífið er að aðlagast jákvæðum
raunvöxtum, þ.e.a.s. að taka er-
lend lán fyrir erlendum afborgun-
um og vaxtagjöldum. Hér er þó
ýmislegt sem taka verður tillit til
s.s. hvemig lánsfjárþörf ríkissjóðs
er fjármögnuð innan ársins og
áhrif hennar.
6. Aðhaldsleysi bankanna og dýr
rekstur.
Ríkisvaldið gæti kennt bæði fyr-
irtækjum og bönkum þá lexíu að
ekki sé ætíð hægt að líta til þess
þegar í óefni er komið, heldur verða
fyrirtækin og bankamir að æxla
sína ábyrgð. Slík lexía mundi að
líkindum í framhaldinu kalla fram
heilbrigðara aðhald í starfsemi
bankanna. Þá þarf að . huga að
þýðingu pólitískra áhrifa í starfs-
háttum þeirra. Að lokum má fínna
ráð sem kalla fram nauðsynlega
samkeppni á útlánahlið bankanna,
og þar með bætta viðskiptahætti
og ódýrari rekstur.
Athugasemdir:
Of háir raunvextir em aðeins
hluti af okkar vandamáli. Offjár-
festing er annað. Óhagkvæmt
banka- og sjóðakerfí er enn annað.
Þá er hluti launa í „þjóðarkö-
kunni" of hár þótt launamisréttið
sé mikið og þurfí leiðréttingar við.
Höfundur er hagfræðingur.
Ný haustsending frá
Kringlunni, s. 33300.