Morgunblaðið - 12.08.1988, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. ÁGÚST 1988
Prestsseturshúsið á Hvanneyri, sem sr. Bjarni Þorsteinsson bygg-ði.
Lárus Þ. Bl. Bjarnason.
hafi verið að mestu leyti sjálf-
menntaður á tónlistarsviðinu en
þessi sjálfsmenntun var mjög yfír-
gripsmikil og góð og hafa skal í
huga að fallegt tónverk verður
ekki samið af kunnáttunni einni
saman, tilfinningamar og inn-
blásturinn hlýtur að vera höfuðat-
riði, annars virkar það kalt og
ópersónulegt.
Aldarminningu Siglufjarðar
ÓU J. Blöndal
samdi Bjami yfír 100 ára tímabil
Siglufjarðar frá árunum 1818 til
1918 — ótrúlega yfírgripsmikið
efni.
En örlögin spunnu einn þráðinn
enn í lífsvef Bjama. Hann gerðist
1911 til 1919 oddviti Siglfírðinga
og helsti leiðtogi þeirra í verkleg-
um framkvæmdum. Hver stór-
framkvæmdin rak aðra — rit- og
símalína lögð 1910, vatnslögn um
bæinn, flóðvamargarður byggður,
rafveita reist svo og bamaskóli
sama árið. Lestrarfélag stofnað,
undanfari Bókasafns Siglufjarðar,
ný kirkja byggð á eyrinni. Hann
var drátthagur vel og gerði t.d.
skipulagsuppdrátt að bænum áður
en nokkur skipulagsnefnd var til.
Það hefði því vissulega verið
ánægjulegt ef bæjaryfírvöld hefðu
á 70 ára afmæli kaupstaðarins
nefnt eina götu bæjarins í höfuð
sr. Bjama — mannsins, sem skipu-
lagði gatnakerfí þess á svo óað-
finnanlegan hátt sem raun ber
vitni — mannsins, sem er með
réttu kallaður „faðir Siglufjarðar".
Þessum skipulagsuppdrætti
hefur verið að litlu leyti breytt.
Siglufjörður er einn fárra kaup-
staða sem eru með miðbæ.
Kórónan á oddvitastarfið var
að fá viðurkenningu stjómvalda á
kaupstaðarréttindum Siglufírði til
handa, og fyrir harðfylgi Bjama
fengust þau 20. maí 1918. Það
var því ekki að ófyrirsynju að hann
var og er nefndur „faðir Siglu-
fjarðar".
Fátítt er að einn maður afreki
það, sem hér hefír verið stiklað
á, nema að hafa sér við hlið góðan
og samhentan lífsfömnaut, en í
Sigríði konu sinni fann hann flesta
þá eiginleika, er vom svo mikils-
verðir fyrir hann sjálfan og starf
hans. Sigríður hafði undurfagra
rödd, lék vel á hljóðfæri, góðum
gáfum gædd. Hún var mikil hús-
móðir og móðir. Hún var forsöngv-
ari og organleikari kirkjunnar um
langt árabil. Segja má að mikil
heiðríkja hafí hvílt yfír hjónabandi
þeirra. Gagnkvæm ást og virðing,
sem aldrei dvínaði. Sigríður andað-
ist 25. febrúar 1928, sextíu og
fjögurra ára að aldri. Eftir lát
hennar virtist lífsfjör Bjama smám
saman dvína — enda segir Emilía
dóttir þeirra: „Þegar mamma dó
— þá breyttist allt heima — allt
varð svo kalt og tómlegt — og
pabbi tók sér missi hennar svo
nærri að heilsu hans stórhrakaði
uppfrá því, ár frá ári.“
Nú var komið að leiðarlokum —
sól Bjama að hníga til viðar og
örlagadísimar hófu að spinna
síðasta þáttinn í lífsvef hans. Þann
2. ágúst 1938 andaðist þessi ást-
mögur Siglfírðinga. Þau hjón eign-
uðust 5 mannvænleg böm, sem
öll eru látin.
S^óm Bókasafns Siglufjarðar
19
vildi með opnun minningarstofu
sr. Bjama og tónlistardeild í
tengslum við hana leggja sitt af
mörkum til að varðveita minningu
þessa mikilhæfa manns, og var
þessari stofu valið nafnið Bjama-
stofa. Þessar vistarverar era engir
salir og eiga ekki að vera það.
En vonandi þjóna þær þeim til-
gangi einum að Siglfirðingar jafnt
sem aðrir gleymi aldrei að pening-
ar era ekki allt, hin andlegu verð-
mæti verða ávallt að skipa háan
sess í vitund okkar og breytni.
Æskumenn era oft óþolinmóðir
og gleyma „hveijir sáðu sem upp-
skerana erfa“, en þessi viðhorf
breytast með auknum þroska og
sjá þá — að það sem forfeður
þeirra lögðu af mörkum var harla
merkilegt og ýmislegt af því að
læra og sannast máltækið gamla,
„á fortíð skal framtíð byggja“.
Þann sama dag, 18. ágúst 1984,
var tekið í notkun Héraðsskjala-
safn Siglufjarðar og hefði það trú-
lega verið sr. Bjama óblandin án-
ægja að sjá slíkri stofnun komið
á fót. Því hún geymir sögu þessa
bæjar og þeirra manna er lögðu
grandvöllinn að því að gera þenn-
an bæ byggilegan og í þeirri sögu
ber nafn sr. Bjama hæst.
í Bjamastofu era munir Bjama,
svo sem skrifborð, orgel, helgi-
siðabækur, myndir o.fl. I tónlistar-
deildinni era hlustunartæki og þar
er hægt að hlusta á hverskonar
tónlist, þó aðaluppistaðan verði
íslensk og erlend þjóðlög, sem ör-
ugglega er í anda Bjama.
Hafa skal í huga, að þeim, sem
kynnast vilja verkum Bjarna, er
ekki síður nauðsynlegt að kynnast
því umhverfí, er hann lifði í öll sín
manndómsár. Þá munu þeir enn
betur skynja verk hans og sjá
þvílíku Grettistaki þessi maður
lyfti við alveg ótrúlegar aðstæður.
Ég vil enda þessi orð mín með
orðum sr. Bjama úr hátíðarræðu,
sem hann flutti 20. maí 1918.
„Það sem tilfinnanlegast vantar,
er eining og samhugur, — að allir
hér, æðri sem lægri, leitist við að
gjöra kauptúninu og sveitarfélag-
inu gagn og sóma í öllu, smáu sem
stóra en forðast allt það í orði
og verki, bæði leynt og ljóst,
sem annaðhvort er til tjóns eða
vanvirðu. Sundrung og ósam-
lyndi er þjóðarmein vor íslend-
inga og hefur lengi verið. En
slíkt heftir allar framfarir.
„Sundraðir föllum vér, samein-
aðir stöndum vér“ getur alveg
eins átt við sveitarfélag vort
eins og við stærri félög, þjóðir
og landshluta."
Höfundur er forstöðumaður
Bókasafns Siglufjarðar.
ast engir við að uppi séu fyrirætlan-
ir um, að endurvinnslustöðin evr-
ópska, sem enginn veit hvort fær
starfsleyfí eða rís af grunni, vinni
notað brennsluefni frá öðrum heims-
álfum en Evrópu. Mér virðist raunar
rétt að fullyrða sem minnst á þessu
stigi máls um þessa fyrirhuguðu
endurvinnslustöð.
Það hvarflar ekki að mér, að gera
mér upp víðtæka eða djúpa þekkingu
á kjamaklofningi eða þeim efnaferl-
um, sem beitt er við endurvinnslu;
þeim mun síður á „eðli kjamorku-
vera“ eða „eðli endurvinnslustöðva".
Hins vegar má með einföldum hætti
lýsa aðalatriðum þess, sem gerist,
þótt ég efist ekki um að það hefði
mátt betur gera. Mér virðist lýsingu
Magnúsar ekki greina á við neitt
það, sem þar er sagt utan eitt. Ég
segi, að úr endurvinnslunni komi
úrgangur, úran og plútón, og ein-
ungis hið síðasttalda sé notað á ný
í brennsluefni. Ástæðan til þess er
sú, að svo er málum farið í Dounre-
ay samkvæmt þeim plöggum, sem
ég hef. Magnús segir, að bæði úran
og plútón sé notað í nýtt brennslu-
efni. Ég efast ekki um að Magnús
hafí rétt fyrir sér um að svona geti
þetta verið og sé víða. Enda geri ég
ráð fyrir að hann læri vel heima,
eins og embættismönnum ber. hafí
þekkingu og skilning á efninu og
traustar upplýsingar, þótt viðbrögð
hans við tveimur greinum mínum
bendi ekki til þess.
Að síðustu er rétt að geta þess,
að það var rangt í fyrri greininni,
að starfsemin í Dounreay kostaði
brezka ríkið um 100 milljónir punda
á ári. Hún kostar einungis um 50
milljónir. Rannsóknimar á eldis-
kjamakljúfum í Bretlandi í heild
kosta í ár um 100 milljónir punda.
Hugmyndin I þessum tveimur
greinum var nauða einföld. Hún var
sú, að lýsa framtfðarhorfum stöðvar-
innar í Dounreay, því sem þar færi
fram, og rökum þeirra manna, sem
fyrir henni fara. Mér virtist, að jafn-
vel þótt maður efaðist ekki um upp-
lýsingamar, sem þeir bæru á borð,
en það gera til dæmis Grænfriðung-
ar, þá dygðu þær ekki gegn rök-
semdum Islendinga. Ástæðan væri
einfaldlega þeir hagsmunir, sem
væru í húfí, og þar með ólíkt mat á
þeim hættum, sem óhjákvæmilega
fylgja starfsemi kjamkljúfa og end-
urvinnslustöðva. Þetta er rétt að
ítreka hér, fyrst siglingamálastjór-
inn hefur misskilið greinamar svo
hrapallega, sem raun ber vitni.
Höfundur er við framhaldsnám í
heimspeki í Skotlandi.
Verkfræðistofnun Háskólans:
Húsin standast gildandi
reglur varðandi burðarþol
SAMKVÆMT beiðni borgarverk-
fræðingsins og byggingarfulltrú-
ans i Reykjavík hefur Verkfræði-
stofnun Háskóla íslands gert at-
hugun á burðarþoli eftirtalinna
húsa í Reykjavík: Eldshöfði 18,
Eldshöfði 16, Suðurlandsbraut 22,
Suðurlandsbraut 24, Réttarháls 2,
Eldshöfði 14 og Skipholt 50 c.
Tilgangurinn með þessari athugun
er, eins og kemur fram í bréfi bygg-
ingarfulltrúans til Verkfræðistoftiun-
ar, „að fá fram sjálfstætt mat Verk-
fræðistofnunar á burðarþoli hú-
sanna.“ Athuguninni er nú lokið fyr-
ir nokkru og hafa niðurstöður verið
kynntar byggingaryfírvöldum í
Reykjavík.
Með athuguninni er leitast við að
varpa nokkru ljósi á þá spumingu
hvort umrædd hús standist gildandi
reglur og hvort burðarþoli þeirra sé
á einhvem hátt áfátt. Meginniður-
stöður athugunarinnar eru:
Húsin standast gildandi reglur
varðandi burðarþol.
Húsin standast jarðskjálftaálag
samkvæmt íslenskum staðli.
Jarðskjálftaþol húsanna virðist
viðunandi.
Ennfremur, íslenskar hönnunar-
HÓTEL Borg mun efna til
danskra sumardaga í samvinnu
við danska listamenn, danska
sendiráðið í Reykjavík og inn-
flytjendur danskrar gjafavöru
og húsgagna vikuna 14. til 21.
águst.
Boðið verður upp á danskt hlað-
borð ásamt dönskum drykkjum frá
kl. 18 öll kvöldin, danskir harmon-
ikkuleikarar munu skemmta matar-
reglur eru ekki einhlítar og er nauð-
synlegt að endurskoða þær og lag-
færa.
Þrátt fyrir þetta er ýmislegt sem
betur mætti fara í hönnun húsanna
og hefur ábendingum þar að lútandi
verið komið á framfæri.
gestum og stiginn verður dans til
kl. 1.
í anddyri hótelsins verður sett
upp dönsk stofa í samvinnu við
Epal, Kúnígúnd og Teppaland og
er það nýjung í elsta hóteli
Reykjavíkur sem hýst hefur Krist-
ján IX Danakonung ásamt fjölda
erlendra þjóðhöfðingja.
(Fréttatilkynning')
(Fréttatilkynning)
Danskir sumardagar